PWS-3, 1927

Samolot sportowy, sanitarny, dyspozycyjny lub łącznikowy. Polska.
Samolot wielozadaniowy PWS-3. (Źródło: archiwum).
Pierwszym samolotem sportowym zbudowanym przez polski przemysł lotniczy był PWS-3 konstrukcji inż. Stanisława Cywińskiego. Samolot miał ciekawą konstrukcję belkową wg patentu konstruktora. Dół kadłuba stanowiła belka przenosząca wszystkie obciążenia. Na nią można było założyć wymienną kabinę- osłonę w wersji: sportowej jedno- lub dwumiejscowej, sanitarnej, dyspozycyjnej lub łącznikowej. Takie rozwiązanie było później zastosowane także na samolocie francuskim Breguet 27. Innym ciekawym pomysłem było przesuwanie płata i podwozia wzdłuż belki kadłuba w celu wyważania samolotu (uzyskania pożądanego położenia środka ciężkości). Do napędu samolotu PWS-3 mogły być stosowane silniki gwiazdowe o mocy od 29 kW (40 KM) do 74 kW (100 KM).

Prototyp w wersji sportowej, oznaczony PWS-3B, ze znakami rejestracyjnymi P-PWSS, wykonał pierwszy lot 20.05.1927 r. Po próbach w locie samolot zmodyfikowano i ponownie oblatany latem 1927 r. W dniach 6-9 października 1927 r. mjr pil. Wacław Makowski zajął na nim drugie miejsce w I Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie (6-9.10.1927 r.). W 1928 r F. Rutkowski zajął na samolocie 6 miejsce w II Krajowym Konkursie Awionetek. W 1928 r. samolot wziął udział w I Zlocie Południowo-Zachodniej Polski. Samolot PWS-3 brany był pod uwagę przez lotnictwo wojskowe jako lekki samolot do obserwacji i bliskiego rozpoznania oraz do łączności. Nie odpowiadał jednak warunkom wojska.

W 1928 r. samolot zmodyfikowano, otrzymał oznaczenie PWS-3B (wg [1], [2] i [4]) i był używany przez Klub Lotniczy PWS. W 1930 r. (wg [1], natomiast wg [2]- w 1929 r.) otrzymał nowe znaki SP-ACJ. Od 1934 r. (wg [1]) stanowił eksponat Muzeum Przemysłu i Techniki z częściowo zdjętym pokryciem z jednej strony płatowca.

Wg [3]: w 1928 r. został zbudowany drugi zmodyfikowany prototyp PWS-3B, w którym płat otrzymał zaokrąglone końce i lotki o mniejszej rozpiętości. Został zbudowany ze składek lubelskiego LOPP i przydzielony do Eskadry propagandowej LOPP przy PWS, a następnie do Klubu Lotniczego PWS. W 1929 r. pierwszy prototyp otrzymał znaki rejestracyjne SP-ACI, a drugi SP-AEA. W listopadzie 1929 r. A. Karpiński poważnie uszkodził jeden PWS-3. W 1933 r. kadłub samolotu PWS-3 został umieszczony w Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie

Konstrukcja.
Dwumiejscowy zastrzałowy górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Płat początkowo prostokątny, dwudzielny, drewnia­ny, dwudźwigarowy z wykrzyżowaniem międzydźwigarowym, kryty sklejką do pierwszego dźwigara, dalej- płótnem, podparty do wysięgników podwoziowych na kadłubie za pomocą piramidki z dwóch par słupków i za pomocą dwóch par zastrzałów z rur stalowych oraz z jednego pręta biegną­cego do łoża silnika. Profil skrzydła Bobek B6 (G-655). Lotki szczelinowe, na całej rozpiętości płata. Po modyfikacji samolotu płat prostokątny z zaokrąglonymi końcami. Lotki o zmniejszonej rozpiętości. Dwa zbiorniki o łącznej pojemności 100 l paliwa umieszczone w środko­wej części płata.
Kadłub w postaci drewnianej skrzynkowej belki nośnej, na której umocowano drewnianą kabinę z listew krytą sklej­ką z przodu i płótnem z tyłu. Przód kadłuba za silnikiem kryty blachą aluminiową. Łoże silnika spawane z rur stalo­wych. Z prawej strony dwoje drzwi do kabin załogi. Kabiny odkryte, osłonięte z przodu celuloido­wymi wiatrochronami. Sterowanie podwójne z drążkami ste­rowymi i orczykami.
Stateczniki usztyw­nione drutem, kryte sklejką. Stery kryte płótnem. Napęd steru wysokości- popychaczami, lotek i steru kierunku- linkami.
Podwozie stałe, główne trójgoleniowe z rur stalowych, z półosiami amortyzowanymi sznurem gumowym. Golenie podwozia mocowane do wysięgników po bokach belki kadłubowej. Płoza ogonowa ze stalowej sprężyny piórowej.

Wyposażenie- gaśnica.

Uzbrojenie (projektowane)- 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora.

Silnik- chłodzony powietrzem, 5- cylindrowy, gwiaz­dowy Walter NZ-60, o mocy nominalnej 44 kW (60 KM) i mocy startowej 48 kW (65 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe.

Dane techniczne PWS-3 (wg [3]):
Rozpiętość- 9,7 (po przebudowie- 10,0) m, długość- 6,93 m, wysokość- 2,6 m, powierzchnia nośna- 16,75 m2.
Masa własna- 416 kg, masa użyteczna- 246 kg, masa całkowita- 662 kg.
Prędkość max- 133 km/h, prędkość przelotowa- 123 km/h, prędkość min.- 65 km/h, wznoszenie- 1,7 m/s, pułap- 2500 (wg [1]- 2200) m, zasięg- 500 km.

Galeria

  • PWS-3, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Pierwszy prototyp samolotu PWS-3. (Źródło: archiwum).
  • PWS-3, rysunek w rzutach. (Źródło: Le Document aéronautique November, 1927).
  • Prototyp PWS-3B (P-PWSS). (Źródło: archiwum).
  • Prototyp PWS-3B. (Źródło: archiwum).
  • PWS-3B z otwartymi drzwiczkami do kabin załogi. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[4] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
blog comments powered by Disqus