W 1885 r. w Cieleśnicy nieopodal Janowa Podlaskiego urodził się w rodzinie barona Henryka Różyczki de Rosenwertha syn Stanisław. Po zdobyciu za granicą pełnego wykształcenia powrócił do rodzinnego majątku w Cieleśnicy. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości wykorzystał nabytą, wiedzę doskonaląc i rozwijając swoje posiadłości rodzinne. Stanisław Rosenwerth posiadał na terenie Białej Podlaskiej własny browar usytuowany w dzielnicy Wola w bliskości dworca kolejowego. W 1923 r. przedsiębiorczy i pełen inicjatyw Stanisław Rosenwerth dowiedziawszy się o powstającym nowoczesnym przemyśle lotniczym wpadł na pomysł uruchomienia wytwórni lotniczej na terenach browaru i przyległych do niego terenów. Do udziału w planowanej spółce zaprosił inż. Witolda Rumbowicza, który posiadał odpowiednie kwalifikacje organizacyjne, rektora Politechniki Warszawskiej- prof. Antoniego Ponikowskiego oraz specjalistę w zakresie aerodynamiki -prof. Czesława Witoszyńskiego. Jako główny udziałowca Baron Rosenwerth zaproponował wniesienie do spółki majątku w postaci zabudowań browaru, gruntów, magazynów Podlaskiego Syndykatu Rolniczego oraz finanse w wysokości 100 tysięcy złotych.

9.11.1923 r. został spisany notarialnie Statut Spółki, natomiast 27.11.1923 r. w oddziale Warszawskiego Sądu Okręgowego pod numerem 3039 wpisano do rejestru spółkę noszącą nazwę Podlaska Wytwórnia Samolotów z siedzibą w Białej Podlaskiej. Prezesem Spółki został dr Stanisław Rosenwerth. Przystąpiono do rozbudowy i dostosowania obiektów browaru i fabryki maszyn rolniczych do wymogów wytwórni lotniczej. Jednym z ważniejszych elementów przyszłej wytwórni miało być lotnisko fabryczne, na którym planowano oblatywać wyprodukowane maszyny. Po południowo-wschodniej stronie kompleksu browaru znajdowało się małe, powstałe w czasie I wojny światowej, nieużywane od wielu lat małe pole wzlotów. Należało je rozbudować i powiększyć, jednocześnie dostosować do obowiązujących wówczas wymogów. 8.04.1924 r. została zawarta pierwsza umowa z Departamentem Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych na produkcję 50 samolotów wywiadowczych Potez XVA2. Jednocześnie w szybkim tempie rozbudowywano infrastrukturę zakładu i lotniska. Wzniesiono stolarnię oraz zasadnicze wydziały. Na lotnisku wytyczono kierunki startowe, wybudowano hangar, magazyny oraz inne niezbędne obiekty lotniskowe. Departamentem Żeglugi Powietrznej skorygował i zwiększył ofertę produkcyjną do wysokości 35 samolotów Potez XVA2 oraz 75 maszyn nowszej konstrukcji, Potez XXVIIA2.

5.09.1924 r. oficjalnie dokonano otwarcia Podlaskiej Wytwórni Samolotów. W okresie tym fabryka zatrudniała ponad 300 osób. Obowiązki dyrektora naczelnego objął inż. Rumbowicz. Do końca 1924 r. wytwórnia uruchomiła produkcję seryjną samolotów Potez XVA2. Wiosną 1925 r. wytwórnia zmieniła swój status prawny przekształcając się w spółkę akcyjną. 9.06.1925 r. dokonano oblotu pierwszego wyprodukowanego, seryjnego Poteza XVA2. Pierwszy oficjalny pokaz tej konstrukcji odbył się 2.07.1925 r. na lotnisku mokotowskim w Warszawie. PWS stworzyła wiele miejsc pracy nie tylko dla fachowców, ale także dla licznie napływającej okolicznej młodzieży, a bialskie lotnisko stało się bardzo atrakcyjnym miejscem w mieście i okolicy.

Do września 1925 r. zbudowano jeszcze 6 Potezów XV. W 1925 r. zorganizowano w PWS Studium Badawcze, które stanowiło zalążek fabrycznego biura konstrukcyjnego. Na pierwszego kierownika powołano inż. Stanisława Cywińskiego. W studium zatrudniono także: inż. Augusta Bobka (Zdaniewski), Zbysława Ciołkosza i Aleksandra Grzędzielskiego. 18.02.1926 r. odbyło się uroczyste poświęcenie wytwórni. Podczas tej uroczystości zaprezentowano pierwszy zmontowany Potez XXVII. 7.07.1926 r. zawarto kolejną umowę z Departamentem IV MSW na budowę kolejnej partii 150 maszyn Potez XXV. Do 1926 r. wyprodukowano 155 zamówionych Potezów XXVII. W tym okresie wytwórnia zatrudniała ok. 700 pracowników.

W 1927 r. (wg [1]- od 1928 r.) dyrektorem naczelnym PWS został inż. Jan Czerwiński. Oprócz produkcji licencyjnej, PWS dążył do uruchomienia produkcji własnych konstrukcji. Pierwsza konstrukcja PWS-1 opracowana pod kierunkiem inż. Stanisława Cywińskiego posiadała pewne wady, co ją dyskwalifikowało z dalszego rozwoju. Tymczasem trwała produkcja seryjna Potezów XXV, których dwie ostatnie partie po 25 egz. przekazano wojsku w 1928 i 1929 r. W pierwszej połowie 1927 r. zbudowany został prototyp sportowej konstrukcji PWS-3, nie uzyskano zamówień na ten samolot. Wobec braku zainteresowania odbiorców cywilnych produkcją samolotów sportowych, na początku 1928 r. konstruktorzy PWS przystąpili do opracowania konstrukcji wojskowej. Wymagania na samolot towarzysząco-łącznikowy opracował Departament Lotnictwa MSW. W 1928 r. został zbudowany prototyp oznaczony początkowo PWS-7, a później PWS-5. Wojsko zamówiło partię 5 egz., które otrzymały oznaczenie PWS-5t2. We wrześniu 1928 r. została oblatana kolejna konstrukcja sportowa, PWS-4, opracowana przez zespół pod kierunkiem inż. Augusta Bobka. Także i ten samolot nie znalazł nabywcy, gdyż ówczesne lotnictwo sportowe nie dysponowało odpowiednimi funduszami. W 1929r. powstały prototypy samolotów: akrobacyjnego PWS-11 i szkolno-akrobacyjnego PWS-12.

Na przełomie lat 1929/1930 opracowano kolejny prototyp samolotu towarzyszącego, który powstał wyłącznie z inicjatywy dyrekcji wytwórni. Był to PWS-6, oblatany w końcu 1930 r. Mimo wielu nowatorskich rozwiązań, nie wszedł do produkcji seryjnej. W 1927 r. inż. Stefan Malinowski opracował koncepcję samolotu pasażerskiego o konstrukcji metalowej na konkurs Ministerstwa Komunikacji. Projekt oznaczono jako Stemal-VII (od skrótu imienia i nazwiska pomysłodawcy). Prace nad tą konstrukcję niestety zakończyły się niepowodzeniem z powodu braku odpowiedniej technologii obróbki duraluminium. Konkurs wygrała inna maszyna z tej samej wytwórni oznaczona PWS-20. Jednak i ta maszyna nie weszła do produkcji seryjnej. W 1929 r. PWS przystąpiła do budowy poprawionej wersji PWS-20T. Samolot ten (wraz z drugim egzemplarzem) przekazano do użytkowania w PLL ”Lot”. W tym okresie wytwórnia otrzymała zamówienie na skonstruowanie samolotu myśliwskiego. W 1930 r. oblatano prototyp samolotu PWS-10. Jego konkurent PZL P-1 był jeszcze niedopracowany, wybrano więc PWS-10. W tym samym roku powstał samolot pasażerski PWS-21 bis.

Głównym zadaniem Podlaskiej Wytwórni Samolotów w pierwszym okresie jej funkcjonowania była produkcja seryjna samolotów licencyjnych. W latach 1924-1929 wyprodukowano łącznie 340 płatowców różnych typów, w tym: Potez XV- 35 egz., Potez XXVII- 155 egz., Potez XXV- 150 egz. (wg [1]- w latach 1927-1929 zbudowano 125 egz.). Produkcja seryjna samolotów licencyjnych zakończyła się z końcem lat 20-tych. Ten pierwszy okres funkcjonowania PWS charakteryzował się dynamicznym rozwojem wytwórni i rozbudową obiektów. W 1925 r. powołano Wydziału Studium, który spełniać miał w przyszłości rolę fabrycznego Biura Konstrukcyjnego, było początkiem realizacji nowego etapu rozwoju PWS. Zbudowane prototypy były znaczącym doświadczeniem dla młodego zespołu konstruktorskiego. Charakteryzowały się śmiałymi i nowatorskimi rozwiązaniami, które wykorzystano w późniejszym okresie funkcjonowania PWS.

Kolejną konstrukcją opracowaną z inicjatywy wytwórni, przeznaczoną do udziału w zawodach lotniczych, był PWS-8 zaprojektowany przez inż. Jarosława Naleszkiewicza. Wziął on udział w zawodach Challenge 1930 r. Wiosną 1930 r. opracowano samolot PWS-50 przeznaczony do zawodów Challenge 1930 r., których nie ukończył. Samolot był kilkakrotnie wystawiany do zawodów międzynarodowych i krajowych lecz nie odniósł sukcesów. Trzecią konstrukcją zbudowaną z przeznaczeniem do udziału w zawodach Challenge był samolot PWS-51. Samolot wystartował w zawodach Challenge 1930, jednak rajdu nie ukończył.

Po koniec lat 1920-tych Podlaska Wytwórnia Samolotów stała się największym i najbardziej prężnym zakładem produkującym samoloty. Posiadała największe biuro konstrukcyjne, wsparte nowoczesnym tunelem aerodynamicznym. Tunel ten znajdował się w kompleksie budynków nazwanych Doświadczalnią Aerodynamiczną, którą kierował inż. Aleksander Grzędzielski. W okresie tym średnia produkcja roczna wyniosła 67 samolotów. Kilkuletnia działalność PWS była motorem rozwoju gospodarczego najbliższego regionu. Powstało wiele miejsc pracy, w samej wytwórni zatrudnionych było ponad 700 osób, drugie tyle pracowało w kooperacji lub w usługach.

W styczniu 1929 r. wśród pracowników PWS powstała myśl założenia stowarzyszenia, którego zadaniem miało być zbudowanie prostego, taniego samolotu szkolnego. Fundusz na budowę samolotu miał powstać ze składek członków i ich bezinteresownej pracy. W ten sposób zbudowany samolot miał posłużyć w nauce pilotażu ich członkom. Głównymi inicjatorami założenia stowarzyszenia byli: inż. Adam Karpiński, inż. August Zdaniewski i Tadeusz Arcinowski. Powstały Komitet Organizacyjny uzupełniono wkrótce o inż. Stanisława Cywińskiego i inż. Zygmunta Cymę. 16.04.1929 r. zwołano zebranie założycielskie. Stowarzyszenie przyjęło nazwę Klub Lotniczy Podlaskiej Wytwórni Samolotów i było wówczas siódmym aeroklubem w Polsce. Organizacyjnie klub składał się z sekcji technicznej wraz ze szkołą pilotażu, sekcji sportowej, sekcji szybowcowej i sekcji propagandowej.

W 1933 r. wykonano serie informacyjną ulepszonej odmiany PWS-12, noszącej oznaczenie PWS-14. W 1933 i 1935 r. wykonane były dwie serie po 5 egz. samolotu pasażerskiego PWS-24. Niezrealizowanymi projektami były: liniowy PWS-2 (1926 r.), łącznikowy PWS-40, wodnosamoloty PWS--60 i PWS-61 z 1930 r. oraz PWS-62 (1931 r.) i dwumiejscowy myśliwski PWS-17 (1932 r.). Prace nad samolotem pasażerskim PWS-21 przerwano po przeprowadzeniu prób statycznych.

W 1931 r. Spółka Akcyjna Podlaska Wytwórnia Samolotów została przeorganizowana w towarzystwo akcyjne, a następnie, wskutek zlej gospodarki finansowej i nadużyć jej prezesa, została w końcu 1932 r. upaństwowiona. Dyrektorem naczelnym został wówczas mjr Józef Zajączkowski, a dyrektorem technicznym inż. Roman Rosinkiewicz. Pierwszym zadaniem upaństwowionej wytwórni było uruchomienie produkcji samolotów szkolnych RWD-8. Do końca 1938 r. zbudowano 467 egz. Biuro konstrukcyjne otrzymało zadanie dokończenia prototypu samolotu pasażerskiego PWS-54 (oblatany w 1933 r.) oraz kontynuowania rozwoju rodziny samolotów szkolno-akrobacyjnych, powstały prototypy: PWS-16, PWS-16 bis i PWS-26, będące dalszym rozwinięciem samolotów PWS-12 i PWS-14. Samoloty PWS-16 i PWS-16 bis doczekały się serii informacyjnej po 20 egz., PWS-26 został w latach 1935-1938 wyprodukowany w serii 310 egz. W 1935 r. wytwórnia wykonała z licencji angielskiej serię 45 samolotów szkolnych Avro 621 ”Tutor”, oznaczonych PWS-18.

W 1936 r. dyrektorem naczelnym został inż. R. Rosinkiewicz, a technicznym inż. S. Cyma. Wytwórnie podporządkowano Państwowym Zakładom Lotniczym. Zorganizowano nowe biuro konstrukcyjne, na którego czele stanął inż. Wacław Czerwiński. W 1938 r. kierownikiem Wydziału Studiów został inż. Z. Ciołkosz. W biurze powstały trzy zespoły konstrukcyjne: inżynierów W. Czerwińskiego i Zygmunta Jabłońskiego, inżynierów Kazimierza Nowickiego, Mariana Piątka i Michała Rosnowskiego oraz inż. Antoniego Zagórskiego. Zespoły te zaprojektowały prototypy samolotów: dwusilnikowego treningowego PWS-33 ”Wyżeł”, szkolno-akrobacyjnego PWS-35 ”Ogar” oraz szkolnego PWS-40 ”Junak”, oblatanych w latach 1938 i 1939.

W 1939 r. przygotowana była produkcja seryjna ”Wyżła” i ”Ogara”. W tym samym roku powstały projekty: samolotu treningowego PWS-41 inż. W. Czerwińskiego i inż. Stanisława Lassoty, samolotu myśliwskiego PWS-42 (PWS-46?) projektu inż. Z. Jabłońskiego i K. Nowickiego oraz projekt wstępny samolotu bombowego inż. Z. Ciołkosza. Projekt samolotu łącznikowego PWS-37 z 1937 r. opracowany przez konstruktorów ”Ogara” nie był realizowany. W zimie 1938-1939 wytwórnia rozpoczęła produkcje usterzeń i podwozi do PZL P-11 i PZL P-24, a w lecie 1939 r. przygotowywała się do uruchomienia produkcji samolotów myśliwskich PZL P-11g ”Kobuz”.

Podlaska Wytwórnia Samolotów od 1937 r. produkowała wspólnie ze swą filią- Lwowskie Warsztaty Lotnicze we Lwowie, również szybowce PWS-101, PWS-102 ”Rekin”, PWS-103. Budowę prototypów szybowców prowadzono wspólnie przez PWS i LWL.

Od 1.09.19139 r. wytwórnia była systematycznie bombardowana, nawet 2- 3 razy dziennie. Zniszczeniu uległo 70% zabudowań. Tylko budy­nek dyrekcyjny, biuro konstrukcyjne i nowy magazyn nie były rozbite przez bomby, jednak były zdemolowane. Pierwszy prototyp "Ogara" i pierwszy prototyp "Wyżła" uległy zniszczeniu. Drugi pro­totyp "Ogara" przejęło lotnictwo wojskowe. Prototyp PWS-40 został ewakuowany. Część obrabiarek i urządzeń została ukryta w lesie Garbarka. 5 września został zarządzony odjazd grupy ewa­kuacyjnej. Dyrekcja wzięła ze sobą dokumentację techniczną samolotów. Konstruktorzy udali się autobusem do Chełma (6 września), a stamtąd trzema samochodami przez Rawę Ruską do Lwowa. We Lwowie nastąpiło połączenie grupy PWS z grupą LWL. Ze Lwowa 8 września grupa wyjechała ciężarówkami do Czortkowa, a następnie zatrzymała się na kilka dni w Kopyczyńcach. W sobotę 16 września grupa dołączyła się w Worwolińcach do grupy PZL WP-1.

W dniu 12 września odbyło się ostatnie bombardowanie zakładu przez lotnictwo niemieckie. Gdy do Białej Podlaskiej weszły wojska sowieckie, szybko wywiozły obrabiarki schowane w lesie Garbarka, oraz kilka samolotów RWD-8 i PWS-26 remontowanych w wytwórni. Gdy Białą Podlaską zajęli Niemcy wytwórnia była tak zniszczona, że nie nadawała się do wykorzystania ani odbudowy.

Konstrukcje:
Potez XV, 1925, samolot liniowy.
Potez XXVII, 1926, samolot liniowy.
PWS-2, 1926, projekt samolotu treningowego.
MAL, 1926, projekt samolotu bombowego.
Potez XXV, 1927, samolot liniowy.
PWS-1, 1927, samolot myśliwski i rozpoznawczo-bombowy.
PWS-3, 1927, samolot sportowy, sanitarny, dyspozycyjny lub łącznikowy.
PWS-40, 1927, projekt samolotu szkolnego.
PWS-Stemal VII, 1928, projekt samolotu komunikacyjnego.
PWS-4, 1928, samolot sportowy.
PWS-5 (PWS-7), 1928, samolot łącznikowy i towarzyszący.
PWS-11 (PWS-13), 1929, samolot treningowo-akrobacyjny.
PWS-12, 1929, samolot szkolno-treningowy.
PWS-17M2, 1929 lub 1932, projekt samolotu myśliwskiego nocnego.
PWS-20T ”Gniezno”, 1929, samolot pasażerski.
PWS-21, 1929, projekt samolotu pasażerskiego.
PWS-22B3N, 1929, projekt samolotu bombowego nocnego.
PWS-23, 1929, projekt samolotu bombowego nocnego i transportowo-komunikacyjnego.
PWS-A (Avia BH-33), 1930, samolot myśliwski.
PWS-6, 1930, samolot łącznikowy i towarzyszący.
PWS-8, 1930, samolot sportowy.
PWS-10, 1930, samolot myśliwski.
PWS-21 bis, 1930, samolot pasażerski.
PWS-50, 1930, samolot sportowy.
PWS-51, 1930, samolot sportowy.
PWS-52, 1930, samolot sportowy, rajdowy.
PWS-60, 1930, projekt wodnosamolotu patrolowego, obserwacyjnego, łącznikowego i szkolnego.
PWS-61, 1930, projekt wodnosamolotu rozpoznawczo-bombowego i torpedowego.
PWS-15, 1930 lub 1931, samolot myśliwski.
PWS-19, 1931, samolot liniowy.
PWS-62, 1931, projekt wodnosamolotu bombowego i torpedowego.
PWS-24, 1931, samolot pasażerski.
Bartel BM-4h, 1931, samolot szkolny.
PWS-14, 1933, samolot szkolno-treningowy.
PWS-16, 1933, samolot szkolno-treningowy.
PWS-54, 1933, samolot pasażerski.
MN-4, 1933, samolot sportowy.
TW-12, 1933, samolot sportowy.
PWS U-6, 1934, projekt samolotu obserwacyjno-łącznikowego (towarzyszącego).
PWS Z-7, 1934, projekt samolotu obserwacyjno-łącznikowego (towarzyszącego).
RWD-8 pws, 1934, samolot szkolny, łącznikowy.
Lublin R-XIII doświadczalny, 1935, samolot doświadczalny.
PWS-18, 1935, samolot szkolno-treningowy.
PWS-16 bis, 1936, samolot szkolno-treningowy.
PWS-26, 1936, samolot szkolno-treningowy.
PWS M-8, 1936, projekt samolotu obserwacyjnego.
PWS Z-47 ”Sęp III”, 1936, projekt samolotu szkolno-treningowego.
PWS-27, 1937, projekt samolotu treningowego.
PWS-37, 1937, projekt samolotu łącznikowego.
PWS-101 (”Rekin”), 1937, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-28, 1938, projekt samolotu treningowego.
PWS-33 ”Wyżeł”, 1938, samolot treningowy.
PWS-35 ”Ogar” (NPR-1), 1938, samolot szkolno-treningowy.
PWS Z-49, 1938, projekt samolotu szkolno-bojowego.
PWS-36, 1939, projekt samolotu sportowego, szkolnego i łącznikowego.
PWS-40 ”Junak”, 1939, samolot sportowy.
PWS-41, 1939, projekt samolotu szkolno-bojowego.
PWS-42, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS-46, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS Z-36, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS Z-37, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS-60/1939, 1939, projekt samolotu bombowego i rozpoznawczego.
M-9, 1939, samolot szkolny, sportowy.
PZL P-11g ”Kobuz”, 1939, samolot myśliwski.
PWS-102 ”Rekin”, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-103, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.