Potez XXVII, 1924
(Potez 27)

Samolot Potez 27 A2 opracowany został w firmie Société des Aéroplanes Henry Potez w MéauIte Somme. Stanowił dalszy rozwój samolotu Potez XVA2, w którym zastosowano płaty od samolotu Potez XXV. Prototyp Potez 27 A2 N°1 został zbudowany w połowie 1924 r., powstał w wyniku przebudowy ex- wojskowego Poteza XV. Został oblatany w sierpniu lub wrześniu 1924 r. W lutym lub marcu 1925 r. otrzymał cywilną rejestrację F-AHAM.
Samolot otrzymał nową komorę płatów w układzie półtorapłata i szereg drobnych zmian w konstrukcji, np. bardziej opływową osłonę silnika Lorraine-Dietrich 12 Db, lotki tylko na górnym skrzydle nie były wyważone. Załoga miała dobrą widoczność z kabin do dołu. Lepsze były osiągi i właściwości w locie. Samolot mógł również zabierać większy ładunek bomb.
Samolot Potez 27 nie wzbudził zainteresowania lotnictwa wojskowego Francji. Najprawdopodobniej był używany tylko w Polsce. Wg niektórych źródeł Rumunia otrzymała 30 lub 50 egz. Wg [4]- rumuńskie źródła archiwalne nie potwierdzają tej informacji. Wynika z tego, że Rumunia nie była użytkownikiem samolotów tego typu.
Brak informacji o ilości zbudowanych samolotów. Wg [1]- Polska zakupiła we Francji 90 egz., dalsze 155 egz. zbudowano na licencji. Wg [3] i [4]- z Francji dostarczono tylko 20 egz.
W Polsce.
Wkrótce po dokonaniu zakupu samolotów Potez XV polskiemu lotnictwo wojskowemu zaproponowano dostawę nowocześniejszych samolotów Potez XXVII (w Polsce zachowano rzymską pisownię cyfr, chociaż w firmie Potez używano już wówczas cyfr arabskich). Propozycja została przyjęta, wstrzymano zamówienie na ostatnie 20 Potezów XV we Francji i ograniczono w PWS produkcję ze 110 do 35 Potezów XV. W latach 1925- 1927 dostarczono z Francji 90 Potezów XXVII w tym jeden wzorcowy dla PWS i jeden rajdowy. Całość dostawy zrealizowano w połowie 1927 r. Wszystkie samoloty z Francji dostarczono drogą morską, tylko samolot rajdowy wysłano lotem. (Wg [3]- dostarczono z Francji 20 egz. w 1925 r.).
W kraju podjęto produkcję na licencji, w firmie PWS w okresie od lutego 1926 r. do kwietnia 1927 r. wyprodukowano 155 egz. Ogółem lotnictwo polskie otrzymało 245 samolotów Potez XXVII. Przydzielono dla nich cyfrowe oznaczenie typu: 41.
Samoloty te wspólnie z Potezami XV były wówczas typowym sprzętem eskadr liniowych. Począwszy od 1926 r. Potezy XXVII weszły na wyposażenie eskadr liniowych: 11, 21, 22, 23, 31, 34, 35, 41, 42, 61, 62, 63 (65), 64, oraz w eskadrach bombowych nocnych 13 i 211. Kilka było w składzie 43 Eskadry Towarzyszącej oraz w samodzielnym plutonie towarzyszącym 1 PL, a następnie w 1 Plutonie 13 Eskadry Towarzyszącej. Pojedyncze egzemplarze przydzielono do Lotniczego Oddziału Wydzielonego 5 PL na lotnisku Wilno Porubanek, Eskadry Doświadczalnej WCBL i Kompanii szkolnej Oddziału Służby Lotniczej w Winiarach.
Większość używanych w Polsce samolotów była w wersji A2, ok. 20 przeznaczono do roli nocnych bombowców. Używane były również w wersjach specjalnych: dyspozycyjnej Departamentu Lotnictwa (z dodatkowym zbiornikiem paliwa), łącznikowej do lotów służbowych, GR - dalekiego zasięgu, aerofoto, holowniczej dla rękawa typu H.
Pod koniec 1928 r. samoloty Potez XXVII zostały uznane za przestarzałe, przeznaczone do wycofania z eskadr bojowych. W latach 1930-1932 zostały zastąpione przez samoloty Breguet XIX i Potez XXV. Wycofane trafiły na skład, oraz do szkół lotniczych i eskadr treningowych w pułkach lotniczych, były na wyposażeniu: CWOL/OSL, Służby Lotniczej w Winiarach, ET/CZL i CET oraz w PLL Lot do treningu pilotów rezerwy. Jako szkolne używane były do 1937 r., później aż do 31 VIII 1939 r. stosowano je w roli holowników rękawów strzeleckich. W kampanii wrześniowej 1939 r. odnotowano nieliczne przypadki wykorzystania Potezów XXVII, przeważnie do transportu części zamiennych i innych ładunków.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy półtorapłat o konstrukcji całkowicie drewnianej.
Płaty - górny trójdzielny, dolny dwudzielny. Skrzydła dwudźwigarowe pokryte do pierwszego dźwigara sklejką, reszta płótnem. Lotki wąskie i długie, tylko na górnym płacie, wymagały zastosowania kompensacji w celu zmniejszenia sił na drążku. Krawędź spływu miękka z drutu stalowego. Stojaki z rur duralowych o przekroju kroplowym.
Kadłub kratownicowy z wykrzyżowaniami z drutu. Przód pokryty blachą aluminiową, grzbiet oprofilowany kryty sklejką. Boki częściowo sklejką, częściowo płótnem. Kabiny odkryte. Sterownice podwójne.
Podwozie stałe, główne dwugoleniowe- o goleniach w kształcie litery V wykonanych z drzewa (lipy i jesionu). Golenie sklejone z deseczek o grubości 7 do 8 mm i oklejone płótnem. Podwozie usztywnione za pomocy krzyżujących się drutów. Amortyzacja za pomocą sznurów gumowych. Wymiar kół 800 x 150 mm. Płoza ogonowa wykonana z jesionu i połączona z dolną tylną częścią kadłuba za pomocą okucia przegubowego i amortyzowana za pomocą sznurów gumowych. Tylna część płozy zakończona stalowym pazurem.
Uzbrojenie- 1 stały karabin maszynowy pilota Vickers wz. 09 kal. 7,7 mm i 2 ruchome karabiny maszynowe obserwatora Vickers wz. F kal. 7,92 mm. Udźwig bomb- 80- 100 kg. Do bombardowania nocnego samolot zabierał ładunek bomb o masie 200 kg przy ograniczonym uzbrojeniu obronnym.
Wyposażenie- fotokarabin wz. K-28, celownik STAé, rakietnica sygnalizacyjna, radiostacja RNL, aparat fotograficzny, podchwytywacz meldunków typu 4 PL.
Silnik- chodzony wodą, 12- cylindrowy, w układzie V typu Lorraine-Dietrich 12B o mocy nominalnej 294 kW (400 KM) i maksymalnej 302 kW (410 KM).
Dane techniczne Potez 27 A2 N°1 (wg [1]):
Rozpiętość- 12,8 m, długość- 8,7 m, wysokość- 3,4 m, powierzchnia nośna- 45,0 m2.
Masa własna- 1250 kg, masa użyteczna- 470 kg, masa całkowita- 1905 kg.
Prędkość max- 212 km/h, czas wznoszenia się na wys. 3000 m - 12' 20".
Dane techniczne Potez XXVII A2 (wg [1]):
Rozpiętość- 12,94 m, długość- 8,7 m, wysokość- 3,4 m, powierzchnia nośna- 44,0 m2.
Masa własna- 1435 kg, masa użyteczna- 655 kg, masa całkowita- 1905 kg.
Prędkość max- 208 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 75 km/h, wznoszenie- 4,1 m/s, czas wznoszenia się na wys. 1000 m - 4' 17", pułap- 5700 m, zasięg- 540 km.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[3] Belcarz B. ”Polskie lotnictwo we Francji 1940”. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2002.
[4] Pierre Cortet i Jean-Louis Coroller "Potez XV i jego pochodne". Avions nr 35.