Piasecki 16H "Pathfinder", 1962

Doświadczalny śmigłowiec o napędzie zespolonym. USA.
Doświadczalny śmigłowiec o napędzie zespolonym Piasecki 16H-1 ”Pathfinder I” w locie. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).

Na początku lat 1960-tych w firmie Piasecki Aircraft Corporation , której założycielem był Frank Piasecki, rozpoczęto prace projektowe szybkiego śmigłowca o napędzie zespolonym. Śmigłowiec posiadał kadłub o metalowej konstrukcji półskorupowej. Wyposażony był w małe skrzydła umieszczone w dolnej części kadłuba. Na kadłubie znajdował się pylon, na którym zamontowany był trójłopatowy wirnik nośny. Z tyłu kadłuba umieszczono śmigło pchające w pierścieniowej osłonie. W strumieniu zaśmigłowym umieszczono stery kierunkowe. Cały zespół napędowo- sterujący nazwano ring-tail. Początkowo śmigłowiec był rozwijany jako prywatne przedsięwzięcie firmy. Prototyp, oznaczony Piasecki 16H-1 ”Pathfinder”, został oblatany 21.02.1962 r. Maszyna startowała pionowo jak zwykły śmigłowiec. Po starcie część mocy silnika była przekazywana do śmigła umieszczonego w tyle kadłuba w celu nadania prędkości postępowej. Małe skrzydła, w które wyposażony był śmigłowiec, miały na celu odciążenie wirnika nośnego i zwiększenie prędkości lotu. ”Pathfinder” mógł też startować w trybie krótkiego startu i lądowania (STOL), w którym znacznie zwiększał się ładunek użyteczny. Przejście od lotu poziomego do lądowania odbywało się w odwrotnej kolejności niż przy starcie. Podczas prób śmigłowiec spędził w powietrzu 185 h, podczas których osiągnął prędkość aż 273 km/h.

W 1964 r. US Army i US Navy rozpoczęły wspólne finansowanie programu ”Pathfinder” w ramach studiów nad zaawansowanym szybkim śmigłowcem. Powstała wówczas zmodyfikowana wersja Piasecki 16H-1A ”Pathfinder II”. Otrzymała dłuższy i bardziej opływowy kadłub, powiększoną kabinę, większy wirnik nośny (zapożyczony ze śmigłowca H-21C „Shawnee”), zwiększoną rozpiętość skrzydła, wzmocnione podwozie i nowocześniejszą elektronikę. Skrzydła, podwozie i ring-tail zachowano bez zmian (przy czym liczbę ste­rów kierunku zwiększono do sześciu). Do napędu zastosowano silnik turbinowy General Electric T58 o mocy 930 kW. Pierwsze loty na uwięzi zostały wykonane w październiku 1965 r. Pierwszy lot swobodny ”Pathfinder II” wykonał 15.11.1965 r. i szybko udowodnił, że jest nadzwyczajnie szybką i manewrową maszyną. W locie do przodu osiągał prędkość ponad 360 km/h, dodatkowo był zdolny lecieć do tyłu lub w bok z prędkością aż 55 km/h. Do maja 1966 r. prototyp wylatał ok. 40 h. Do końcowej fazy programu, w lecie 1966 r., na śmigłowcu zamontowano silnik General Electric T58-GE-5 o mocy 1500 shp. Powstała wówczas wersja oznaczona jako Piasecki 16H-1C. Doświadczenia uzyskane podczas prób śmigłowca ”Pathfinder II” zostały wykorzystane w czasie rozwoju śmigłowca szturmowego z zespolonym napędem AH-56 ”Cheyenne”. Wspólne finansowanie programu przez US Army i US Navy zostało zakończone w 1966 r. W ich trakcie „Pathfinder II” wykonał 171 lotów w łącznym czasie 56,5 godziny, osiągając prędkość maksymalną 309 km/h w locie poziomym i 361 km/h w płytkim locie nurkowym. Śmigłowiec został zwrócony firmie Piasecki.

Następnie w firmie Piasecki Aircraft Corporation opracowano kilka niezrealizowanych projektów bazujących na konfiguracji śmigłowca ”Pathfinder”:
- w 1968 r. powstał projekt Model 16H-3F ”Pathfinder III”, który wykorzystywał kadłub wersji 16H-1A. Napęd miały stanowić dwa silniki turbinowe General Electric T58-GE-10, wirnik nośny 4-łopatowy. Był przeznaczony dla lotnictwa wojskowego do zadań transportowych, poszukiwawczo-ratowniczych, zwalczania okretów podwodnych i inne,
- 16H-3H ”Heli-Plane”- wersja dyspozycyjna przeznaczona dla 8 pasażerów, napędzana dwoma silnikami PT6 albo TPE. W 1969 r. projekt został zastąpiony przez 9- 15-miejscową wersję pasażerską 16H-3J. W 1971 r. zaproponowano wariant 16H-3K, wyposażony w silniki o większej mocy typu PT6B,
- w 1972 r. firma Piasecki poinformowała, że prowadzi prace nad rozwojem oryginalnego śmigłowca ”Pathfinder”. Otrzymał on oznaczenie 16H-1HT. Oprócz pilota zabierał 4 pasażerów. Do napędu zamierzano użyć silnik Turbomeca ”Astazou XVI” o mocy 736 kW (1000 KM). Śmigłowiec miał osiągać prędkość 325 km/h i posiadać zasięg 708 km,
- w 1991 r. powstał projekt dwumiejscowego śmigłowca szturmowego "Pathfinder IV".

W Polsce.

Poważny wkład w koncepcję i projekty śmigłowców zespolonych Piasecki 16 ”Pathfinder I” (”Pathfinder II” i ”Pathfinder III”) wnieśli polscy inżynierowie: Kazimierz Korsak, Zbysław Ciołkosz i Piotr Kubicki.

W 1962 r., Roland Antoni Kalpas, został zatrudniony w Piasecki Helicopter Corporation, gdzie brał udział w projektowaniu doświadczalnego śmigłowca Piasecki 16H "Pathfinder" oraz rozwoju latającego pojazdu terenowego Piasecki PA-59 (VZ-8) "Airgeep".

Konstrukcja:
Śmigłowiec o napędzie zespolonym, wyposażony dodatkowo w skrzydło w układzie dolnopłata. Wersja 16H-1 ”Pathfinder I”: załoga- 1 osoba, pasażerów- 4, wersja 16H-1A ”Pathfinder II”- załoga- 2 osoby, pasażerów- 6 (wg [3]- załoga- 1 osoba, pasażerów- 7).
Wirnik nośny trójłopatowy zamontowany na pylonie nad kadłubem. Z tyłu kadłuba umieszczono śmigło pchające w pierścieniowej osłonie. Śmigło zapewniało dodatkowy napęd w szybkim locie postępowym. W strumieniu zaśmigłowym umieszczone były stery kierunkowe: cztery pionowe i jeden poziomy.
Skrzydło o obrysie trapezowym, wyposażone w klapy. Zamontowane w dolnej części kadłuba.
Kadłub metalowy o konstrukcji półskorupowej.
Podwozie klasyczne. Podwozie z kołami głównymi chowanymi do wnęk w skrzydłach i stałym kołem ogonowym.

Silnik- turbinowy:
- 16H-1 ”Pathfinder I”- United Aircraft of Canada PT6B o mocy 410 kW (558 KM),
- 16H-1A ”Pathfinder II”- General Electric T58 o mocy 930 kW (1265 KM),
- 16H-1C ”Pathfinder III”- General Electric T58-GE-5.

Dane techniczne 16H-1 ”Pathfinder I” (wg [3]):
Średnica wirnika- 12,5 m, rozpiętość-  6,1 m, długo­ść całkowita- 11,28 m, długość kadłuba- 7,62 m.
Masa własna- 1184 kg, masa użyteczna- 721 kg, masa startowa- 1905 kg.
Prędkość max- 273 km/h, prędkość przelotowa- 241 km/h, zasięg- 1160 km.

Dane techniczne 16H-1A ”Pathfinder II” (wg [2]):
Średnica wirnika- 13,41 m, rozpiętość skrzydeł- 10,0 m, długość kadłuba- 11,35 m.
Masa własna- 2165 kg, masa startowa- 4870 (wg [5]- 3600) kg.
Prędkość max- 370 km/h, prędkość przelotowa- 280 km/h, pułap- 5700 m, zasięg- 725- 1530 km.

Galeria

  • Wersja rozwojowa Piasecki 16H-1A ”Pathfinder II” w locie. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).
  • Projekt wersji pasażerskiej Piasecki 16H-3J ”Pathfinder III” w locie. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).

Źródło:

[1] Witkowski J. ”Polski wkład w technikę śmigłowcową”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[2] All The World's Rotorcraft.
[3] Piasecki Aircraft Corporation.
[4] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939- 1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[5] Wieliczko L. A. "Zanim powstał S-97 Raider, amerykańskie śmigłowce hybrydowe". Lotnictwo nr 7/2015.
[6] Jędrzejewski J. "Polscy piloci doświadczalni". Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa. Warszawa 2014.

blog comments powered by Disqus