VLA-48 (PNB-I) / P 1 (PNB-II), 1942

Balony zaporowe. Polska / Wielka Brytania.
Balon zaporowy na uwięzi VLA-48 (PNB-I). (Źródło: Morgała Andrzej "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939". Wyd. Bellona. Warszawa 2003).
W 1941 r. grupa fachowców, byłych pracowników Wytwórni Balonów i Spadochronów w Legionowie wystąpiła z koncepcją wykonania prototypu nowoczesnego balonu zaporowego, stosowanego w układzie solo (a nie w tandem) oraz mającego wysoki pułap operacyjny i mały kąt znoszenia. W wyniku porozumienia zawartego pomiędzy Air Ministry a dowództwem Polskich Sił Powietrznych postanowiono opracować projekt i zbudować prototypy dwóch balonów zaporowych: I o pojemności 200 m3 i pułapie operacyjnym 4000 m oraz II o pojemności 900 m3 i pułapie 7000 m. Konstrukcja była oparta na rewelacyjnych polskich balonach zaporowych ZS-1 i ZS-2, budowanych seryjnie tuż przed samą wojną w Legionowie. Balon ZS-1 otrzymał oznaczenie VLA-48 (PBN-I) natomiast ZS-2- P 1 (wg [2]- PBN-II).

Projektowany balon charakteryzujący się niskim oporem aerodynamicznym był przewidziany dla marynarki do użycia na powoli płynących statkach lub barkach desantowych. Projekt otrzymał nazwę Polish Navy Balloon (PNB). Pomimo morskiego przeznaczenia PNB mógł być z powodzeniem stosowany również na lądzie, zwłaszcza w niekorzystnych warunkach atmosferycznych,przy silnych i porywistych wiatrach, uniemożliwiających wypuszczanie dotychczas stosowanych brytyjskich balonów LZ Mk.VII mających duży współczynnik oporu.

Opracowanie projektu ukończono w pierwszych miesiącach 1942 r. Głównym konstruktorem był inż. Józef Paczosa. Wkrótce przystąpiono do budowy prototypów w Balloon Develope Establishment w Cardington. VLA-48 (PBN-I) o pojemności 200 m3 został oblatany 26.01.1943 r., natomiast P 1 (PBN-II) o pojemności 900 m3 wykonał pierwszy wzlot 31.08.1942 r. Obydwa balony zostały poddane próbom na stanowiskach doświadczalnych BDE. Pierwszy balon PNB-I był porównywany w powietrzu z innymi balonami o tej samej pojemności, znajdującymi się w Cardington, Maksymalny pułap polskiego balonu przewyższał pozostałe o ok. 1000 m. Przy balonie PNB-II dokonano z powodzeniem prób z pakietami wybuchowymi, które były zawieszane na luźno zwisających linach. Podczas prób balony były również zawieszone na pułapie 800 m, przez kilkanaście dni bez przerwy, bez uzupełniania gazu. Obserwowano przy tym ich zachowanie, w różnych warunkach atmosferycznych, łącznie z opadami i wichurą. Pod koniec prób, podczas silnej wichury, kiedy wiatr w porywach osiągał 25 m/s PNB-II został zniszczony. Jeden ze stateczników, widocznie słabiej zamocowany, oderwał się, a niestabilna powłoka została rzucona na ziemię. Gdyby nie przypadek balon przetrzymałby skrajnie niekorzystne warunki atmosferyczne, podczas których żaden aerostat nie jest wypuszczany w powietrze.

PNB-I przeszedł wszystkie próby techniczne i następnie został przekazany do eksploatacji w Royal Navy, gdzie był wykorzystany przez osłonę statków pływających w konwojach przybrzeżnych i do ochrony portów. Po zakończeniu cyklu prób i podsumowaniu wyników PNB został oceniony bardzo wysoko zarówno ze strony polskiej, jak i brytyjskiej. Ze względu na zastosowanie rozwiązania, opływową sylwetkę, jak i korzystne osiągi, PNB należał do konstrukcji udanych, wyróżniających się spośród innych aerostatów, stosowanych do zapór balonowych. Pomimo niewątpliwych zalet nie podjęto produkcji seryjnej balonu. Przyczyną były prawdopodobnie wcześniej sfinalizowane umowy o dostawy podobnych balonów amerykańskich dla marynarki typu US/NBB.

Konstrukcji:
Każdy z balonów miał powłokę rozszerzalną, wykonaną z podwójnej tkaniny balonowej, pokrytej zewnątrz sproszkowanym aluminium. Usterzenie było sztywne, o konstrukcji przegubowej, pozwalającej na szybkie składanie stateczników przy manewrowaniu nad ziemią lub podczas hangarowania. Konstrukcję stateczników wykonano z rur duralowych, a pokrycie z surowej tkaniny bawełnianej. Olinowanie uwięzi było zaczepiane do mostów parabolicznych na bokach powłoki.

Galeria

  • Balon zaporowy na uwięzi P 1 (PNB-II). (Źródło: Morgała Andrzej ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wyd. MON. Warszawa 1976).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[3] Morgała A. "Ostatnie polskie balony zaporowe". Skrzydlata Polska nr 37/1963.
blog comments powered by Disqus