Okraszewski balon, 1784

Balon pionierski napełniony wodorem. Polska.
Wzlot balonu Okraszewskiego z tarasu Zamku Królewskiego w Warszawie w rycinie M. Kościelniaka. (Źródło: Konieczny J. R. ”Na skrzydłach jak ptaki”. Krajowa Agencja Wydawnicza RSW Prasa- Książka- Ruch. Warszawa 1976).

W 1784 r. Polska wysuwa się na czołową pozycję w dziedzinie eksperymentów balonowych- tak pod względem ilości, jak i jakości prób ustępując jedynie Francji. Główną rolę w przyswojeniu polskiej myśli naukowo-technicznej nowego wynalazku odegrały środowiska naukowe Warszawy i Krakowa.

Pierwszym, który podjął w Polsce próby z balonami, był Stanisław Samuel Okraszewski. 12.02.1784 r. wypuścił on w powietrze pierwszy polski balon, a właściwie balonik, o średnicy 94 cm, napełniony wodorem (wg [2]- był to balon cieplny, informacja błędna), którego powłokę stanowił pęcherz zwierzęcy. Balon, utrzymywany na linie, wzniósł się na wysokość ok. 180 m i pozostawał w powietrzu przez 3 minuty. Po ściągnięciu przeniesiono go do jednej z sal Zamku Królewskiego, gdzie utrzymał się w powietrzu przez ok. godzinę. Próba odbyła się w obecności króla.

W dniu 6.03.1784 r. Balon na uwięzi dwukrotnie wznosił się w górę. Wypuszczony jako wolny skierował się, korzystając z wiatru południowo- zachodniego w kierunku Kobyłki. Banię obserwowano przez 22 minuty, po czym stracono ją z oczu. Spadł w pobliżu Słupna, pokonując odległość 22 km. Jak podawała Gazeta Warszawska, balon Okraszewskiego postrzegł wieśniak Wojciech Lasota [...] do lasu jadący, na łące wodą oblanej, leżącego między krzakami i rozumiał, że była [to] jakaś ze skóry odarta zwierzyna. Przybliżywszy się po tym, gdy ujrzał zawieszone wstążki, obawiać się począł, aby nie były [to] jakie szkodliwe gusła lub czary, ta zaś bojaźń bardziej się powiększyła, że ciągnąc za wiszące wstążki nic przy nich nie znalazł tylko zmoczony pęcherz. Odważył się jednak wziąć go do domu dla naradzenia się o nim całej gromady. Różni dawali o tym pęcherzu zdania, na ostatek postrzegłszy przy nim napisaną kartę, zgodzili się wszyscy zanieść to widowisko do księdza Bernardyna w Grodzisku mieszkającego. Udał się tam wieśniak, a zrozumiawszy rzecz całą od zakonnika, mianowicie, że na tej karcie była nagroda znajdującemu ten balon, przybiegł z nim do Warszawy, i od Najjaśniejszego Pana łaskawie udarowanym zostawszy, tym z większą radością do domu powracał, iż barzo [!] pod ten czas potrzebował pieniędzy na chrzciny w tę właśnie porę urodzonego swego syna.

Wielkie zainteresowanie balonami w Polsce w XVIII wieku nie ograniczało się jedynie do Warszawy i Krakowa (Balony Szkoły Głównej Koronnej). Próby z balonami miały miejsce we Lwowie (Hermann-Martinovics), w Puławach (Balon z Puław), Pińczowie, Kamieńcu Podolskim (Kasprowicz-Jakubowski) i Czeczeniku (Żelechowski).

Źródło:

[1] Malak E. ”Samolot dzieło człowieka”. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo. Wrocław, Warszawa, Kraków 1993.
[2] Banaszczyk E. ”Karuzela pod gwiazdami”. Wydawnictwo Iskry. Warszawa 1960.
[3] Elsztein P. ”Modelarstwo lotnicze w Polsce”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[4] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
blog comments powered by Disqus