Aero L-60 "Brigadyr", 1953

Samolot wielozadaniowy: rolniczy, sanitarny i dyspozycyjny. Czechosłowacja.
Samolot sanitarny Aero L-60 "Brigadyr" w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: Copyright Tomek Spólnicki- "Militarne Podróże").

Zapotrzebowanie czecho­słowackiego ministerstwa obrony na lekki samolot wie­lozadaniowy i obserwacji pola walki zaowocowało na początku lat 1950-tych dwumiejscowym Aero Ae-50, który jednak nie wszedł do produkcji. Kolejną konstrukcją spełnia­jącą podobne założenia był Aero XL-60. Został skonstruowany przez Ondreja Nemca i zbudowany w zakładach Orlican w Choceň. XL-60 był większy niż Ae-50 i posiadał bardziej konwencjonalny wygląd. Zauważalne jest podo­bieństwo do samolotu Mráz K-65 "Čáp" (wyprodukowanego za­raz po II wojnie światowej w liczbie 150 egz., jako kopia niemieckiego Fieseler Fi-156 "Storch").

W celu zapewnienia możli­wości skróconego startu i lą­dowania oraz dobrych cha­rakterystyk lotnych na przewi­dzianych dla tego typu ma­łych prędkościach operacyj­nych XL-60 zbudowany został w konfiguracji zastrzałowego górnopłata. Skrzydła na ca­łej długości krawędzi natarcia były wyposażone w sloty i po­dwójne klapy szczelinowe. Podobnie jak Ae-50, XL-60 miał przeszkloną kabinę, zapewniającą znakomitą wi­doczność pilotowi i dwóm lub trzem obserwatorom.

Napędzany silnikiem Argus 10C prototyp XL-60 został oblatany 24.12.1953 (wg [2]- 1954) r. Silnik ten zastąpiono na­stępnie silnikiem Walter M-208B o mocy 176 kW (240 KM). Loty próbne wykazały szereg istot­nych wad konstrukcyj­nych, których poprawienie wymagało przeprojektowania całej konstrukcji. Samolot został przeprojektowany przez Zdeneka Rublica. W ostatecznej posta­ci, znanej jako Aero L-60 "Brigadyr", posiadał większą kabinę z opcjonalnym miejscem dla czwartego pasażera, zmieniony tył kadłuba i przedłu­żony statecznik pionowy. Jednostką napędową był zmodyfikowany silnik M-208B o mocy 162 kW (220 KM), znany jako Praga "Doris B".

Seria ok. 50 egz. L-60A (oznaczona rów­nież K-60) weszła do służ­by w czechosłowackich si­łach powietrznych, inne trafiły do aeroklubów jako wersje L-60D i L-60F. Specjalna wer­sja agrolotnicza L-60B "Agricolta", miała zamontowany w tyle kabiny zbiornik na su­che chemikalia i zaopatrzona była w podkadłubowy rozpylacz lub w podskrzydłowe kanały rozpylające. Wersja sanitarna nosiła oznaczenie L-60E. Silnik Praga "Boris" okazał się zawodny i wiele seryjnych samolotów sukcesywnie by­ło wyposażanych w budowa­ne w Polsce na licencji silniki gwiazdowe Iwczenko AI-14RA (montowane w wersjach L-60S) lub w silniki gwiazdo­we M-462RF (montowane w wersjach L-60SF).

W latach 1958- 1968 wy­produkowano 273 egz., z czego znaczną liczbę wyeksportowano. Użytkowano je w NRD, ZSRR, Bułgarii, Rumunii, Jugosławii, Austrii, na Kubie, w ZRA, Argentynie, Nowej Zelandii. Produkowane były w wersjach: rolniczej, sanitarnej, dyspozycyjnej i rozpoznawczo- łącznikowej.

Powstała również wersja przeznaczona dla wojska Aero L-160, która otrzymała nowy, całkowicie metalowy płat. Zbudowano tylko prototyp, który znajduje się obecnie w Muzeum Lotnictwa Praga- Kbely.

W Polsce.

W Polsce były używane trzy egzemplarze samolotów Aero L-60F. Sprowadzone zostały w latach 1957-1959 (wg [3]- zgłoszenia samolotów do polskiego Reje­stru IKCSP dokonano w dniu 23.12.1957 r., oznaczając je kolejno zna­kami SP-FXA, SP-FXB i SP-FXC) przez Ministerstwo Zdrowia i przekazane do eksploatacji przez Centralny Zespól Lotnic­twa Sanitarnego. Dwa egzemplarze przetrwały w eksploatacji zaledwie trzy lata. Natomiast trzeci był używany do 1974 r. W styczniu 1974 r. przekazany został do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie.

Konstrukcja:
Trzy- lub czteromiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji mieszanej.
Płat dwudźwigarowy, podparty duralowymi zastrzałami o krop­lowym przekroju, związanymi konstrukcyjnie z zastrzałami podwozia. Profil skrzydeł NACA 4412. Skrzydła konstrukcji mie­szanej wyposażone na ca­łej długości krawędzi natarcia w sloty i po­dwójne klapy szczelinowe.
Kadłub konstrukcji me talowej, skorupowy. Kabina zakryta, o doskonałej widocz­ności.
Kon­strukcja usterzenia piono­wego i poziomego-me­talowa, stery kryte płót­nem.
Podwozie klasyczne stałe.

Wyposażenie- kabiny i zestaw przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych za­leżne od przeznaczenia samolotu. Sa­moloty przeznaczone do prac w rolnictwie wypo­sażone są w podstawowe przyrządy pokładowe i zbiornik na chemikalia o pojemności 300 kg. W wersji sanitarnej kabina mieści trzy osoby: pilota, lekarza i chorego na noszach oraz podręczny zestaw medycz­ny, jak kroplówka, tlen, apteczka itp. Kabina wer­sji rozpoznawczo- łączniko­wej mieści trzech członków załogi, wyposażenie fotograficzne itp.

Silnik:
- XL-60- w układzie odwróconej litery V typu Argus 10C o mocy 176 kW (240 KM),
- drugi prototyp- płaski typu bokser  Walter M-208B o mocy 162 kW (220 KM),
- samoloty seryjne L-60- płaski typu bokser  Praga "Doris B" o mocy 162 kW (220 KM),
- L-60S- gwiazdowy Iwczenko AI-14RA o mocy nominalnej 161 kW (220 KM) i mocy max 194 kW (260 KM),
- L-60SF - gwiazdowy M-462RF o mocy 235 kW (315 KM).

Dane techniczne Aero L-60 (wg [1]):
Rozpiętość- 13,96 m, długość- 8,54 m, wysokość- 2,72 m, powierzchnia nośna- 24,3 m2.
Masa własna- 955 kg, masa użyteczna- 459 kg, masa całkowita- 1414 kg.
Prędkość max- 193 km/h, pułap- 4500 m, zasięg- 900 km.

Dane techniczne Aero L-60, silnik Praga "Doris B" (wg [2]):
Rozpiętość- 13,96 m, długość- 8,54 m, wysokość- 2,7 (wg [3]- 2,72) m, powierzchnia nośna- 24,3 m2.
Masa własna- 860 (wg [3]- 968) kg, masa startowa max- 1370 (wg [3]- 1560) kg.
Prędkość max- 193 km/h, prędkość przelotowa- 175 km/h, prędkość lądowania z klapami i skrzelami- 52 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 4' 36", pułap- 4500 (wg [3]- 4200) m, zasięg- 720 km.

Galeria

  • Aero L-60 ”Brigadyr” (SP-FXA) w służbie polskiego lotnictwa sanitarnego. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 5/1965).
  • Aero L-60 ”Brigadyr”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 5/1965).

Źródło:

[1] Krzyżan M. "Samoloty w muzeach polskich". Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] "Aero L-60 Brigadyr". Wielka Encyklopedia Lotnictwa nr 3.
[3] Kaczkowski R. "Samoloty ludowego lotnictwa polskiego. Samolot wielozadaniowy L-60 Brigadyr". Skrzydlata Polska nr 5/1965.
blog comments powered by Disqus