Aero L-60 "Brigadyr", 1953

Zapotrzebowanie czechosłowackiego ministerstwa obrony na lekki samolot wielozadaniowy i obserwacji pola walki zaowocowało na początku lat 1950-tych dwumiejscowym Aero Ae-50, który jednak nie wszedł do produkcji. Kolejną konstrukcją spełniającą podobne założenia był Aero XL-60. Został skonstruowany przez Ondreja Nemca i zbudowany w zakładach Orlican w Choceň. XL-60 był większy niż Ae-50 i posiadał bardziej konwencjonalny wygląd. Zauważalne jest podobieństwo do samolotu Mráz K-65 "Čáp" (wyprodukowanego zaraz po II wojnie światowej w liczbie 150 egz., jako kopia niemieckiego Fieseler Fi-156 "Storch").
W celu zapewnienia możliwości skróconego startu i lądowania oraz dobrych charakterystyk lotnych na przewidzianych dla tego typu małych prędkościach operacyjnych XL-60 zbudowany został w konfiguracji zastrzałowego górnopłata. Skrzydła na całej długości krawędzi natarcia były wyposażone w sloty i podwójne klapy szczelinowe. Podobnie jak Ae-50, XL-60 miał przeszkloną kabinę, zapewniającą znakomitą widoczność pilotowi i dwóm lub trzem obserwatorom.
Napędzany silnikiem Argus 10C prototyp XL-60 został oblatany 24.12.1953 (wg [2]- 1954) r. Silnik ten zastąpiono następnie silnikiem Walter M-208B o mocy 176 kW (240 KM). Loty próbne wykazały szereg istotnych wad konstrukcyjnych, których poprawienie wymagało przeprojektowania całej konstrukcji. Samolot został przeprojektowany przez Zdeneka Rublica. W ostatecznej postaci, znanej jako Aero L-60 "Brigadyr", posiadał większą kabinę z opcjonalnym miejscem dla czwartego pasażera, zmieniony tył kadłuba i przedłużony statecznik pionowy. Jednostką napędową był zmodyfikowany silnik M-208B o mocy 162 kW (220 KM), znany jako Praga "Doris B".
Seria ok. 50 egz. L-60A (oznaczona również K-60) weszła do służby w czechosłowackich siłach powietrznych, inne trafiły do aeroklubów jako wersje L-60D i L-60F. Specjalna wersja agrolotnicza L-60B "Agricolta", miała zamontowany w tyle kabiny zbiornik na suche chemikalia i zaopatrzona była w podkadłubowy rozpylacz lub w podskrzydłowe kanały rozpylające. Wersja sanitarna nosiła oznaczenie L-60E. Silnik Praga "Boris" okazał się zawodny i wiele seryjnych samolotów sukcesywnie było wyposażanych w budowane w Polsce na licencji silniki gwiazdowe Iwczenko AI-14RA (montowane w wersjach L-60S) lub w silniki gwiazdowe M-462RF (montowane w wersjach L-60SF).
W latach 1958- 1968 wyprodukowano 273 egz., z czego znaczną liczbę wyeksportowano. Użytkowano je w NRD, ZSRR, Bułgarii, Rumunii, Jugosławii, Austrii, na Kubie, w ZRA, Argentynie, Nowej Zelandii. Produkowane były w wersjach: rolniczej, sanitarnej, dyspozycyjnej i rozpoznawczo- łącznikowej.
Powstała również wersja przeznaczona dla wojska Aero L-160, która otrzymała nowy, całkowicie metalowy płat. Zbudowano tylko prototyp, który znajduje się obecnie w Muzeum Lotnictwa Praga- Kbely.
W Polsce.
W Polsce były używane trzy egzemplarze samolotów Aero L-60F. Sprowadzone zostały w latach 1957-1959 (wg [3]- zgłoszenia samolotów do polskiego Rejestru IKCSP dokonano w dniu 23.12.1957 r., oznaczając je kolejno znakami SP-FXA, SP-FXB i SP-FXC) przez Ministerstwo Zdrowia i przekazane do eksploatacji przez Centralny Zespól Lotnictwa Sanitarnego. Dwa egzemplarze przetrwały w eksploatacji zaledwie trzy lata. Natomiast trzeci był używany do 1974 r. W styczniu 1974 r. przekazany został do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie.
Konstrukcja:
Trzy- lub czteromiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji mieszanej.
Płat dwudźwigarowy, podparty duralowymi zastrzałami o kroplowym przekroju, związanymi konstrukcyjnie z zastrzałami podwozia. Profil skrzydeł NACA 4412. Skrzydła konstrukcji mieszanej wyposażone na całej długości krawędzi natarcia w sloty i podwójne klapy szczelinowe.
Kadłub konstrukcji me talowej, skorupowy. Kabina zakryta, o doskonałej widoczności.
Konstrukcja usterzenia pionowego i poziomego-metalowa, stery kryte płótnem.
Podwozie klasyczne stałe.
Wyposażenie- kabiny i zestaw przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych zależne od przeznaczenia samolotu. Samoloty przeznaczone do prac w rolnictwie wyposażone są w podstawowe przyrządy pokładowe i zbiornik na chemikalia o pojemności 300 kg. W wersji sanitarnej kabina mieści trzy osoby: pilota, lekarza i chorego na noszach oraz podręczny zestaw medyczny, jak kroplówka, tlen, apteczka itp. Kabina wersji rozpoznawczo- łącznikowej mieści trzech członków załogi, wyposażenie fotograficzne itp.
Silnik:
- XL-60- w układzie odwróconej litery V typu Argus 10C o mocy 176 kW (240 KM),
- drugi prototyp- płaski typu bokser Walter M-208B o mocy 162 kW (220 KM),
- samoloty seryjne L-60- płaski typu bokser Praga "Doris B" o mocy 162 kW (220 KM),
- L-60S- gwiazdowy Iwczenko AI-14RA o mocy nominalnej 161 kW (220 KM) i mocy max 194 kW (260 KM),
- L-60SF - gwiazdowy M-462RF o mocy 235 kW (315 KM).
Dane techniczne Aero L-60 (wg [1]):
Rozpiętość- 13,96 m, długość- 8,54 m, wysokość- 2,72 m, powierzchnia nośna- 24,3 m2.
Masa własna- 955 kg, masa użyteczna- 459 kg, masa całkowita- 1414 kg.
Prędkość max- 193 km/h, pułap- 4500 m, zasięg- 900 km.
Dane techniczne Aero L-60, silnik Praga "Doris B" (wg [2]):
Rozpiętość- 13,96 m, długość- 8,54 m, wysokość- 2,7 (wg [3]- 2,72) m, powierzchnia nośna- 24,3 m2.
Masa własna- 860 (wg [3]- 968) kg, masa startowa max- 1370 (wg [3]- 1560) kg.
Prędkość max- 193 km/h, prędkość przelotowa- 175 km/h, prędkość lądowania z klapami i skrzelami- 52 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 4' 36", pułap- 4500 (wg [3]- 4200) m, zasięg- 720 km.
Galeria
Źródło:
[1] Krzyżan M. "Samoloty w muzeach polskich". Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.[2] "Aero L-60 Brigadyr". Wielka Encyklopedia Lotnictwa nr 3.
[3] Kaczkowski R. "Samoloty ludowego lotnictwa polskiego. Samolot wielozadaniowy L-60 Brigadyr". Skrzydlata Polska nr 5/1965.