Osiński Józef Herman

Józef Herman Osiński. (Źródło: archiwum).

Józef Herman Osiński, nazywany pierwszym polskim elektrykiem oraz pionierem techniki odgromowej, urodził się 4.03.1738 r. w Dobrzynkowie k. Płocka (wg [3]- urodził się w 1746 r.). Wpisał się na karty wybitnych polskich elektryków ponadto jako pedagog, tłumacz i autor wielu dzieł z zakresu metalurgii, chemii oraz fizyki. Był również wybitnym teoretykiem aeronautyki, stał się również pionierem fizjologii roślin Polsce.

W sierpniu 1755 r. wstąpił do zakonu Pijarów (nowicjat odbył w Podolińcu). Następnie w latach 1757- 1760 studiował humaniora w Kolegium Pijarskim w Rzeszowie oraz filozofię i logikę w Międzyrzeczu Koreckim. Słynął z ogromnego zasobu wiedzy, ambicji oraz pracowitości, co przełożyło się na to, że po ukończeniu studiów został nauczycielem poetyki (przez 2 lata w Międzyrzeczu oraz w Warszawie w 1763 r.). Lata 1764- 1765 to studia teologiczne w Warszawie. Po ich ukończeniu Osiński został skierowany do Wielunia już jako profesor filozofii (1765- 1768).

W roku 1768 r. Osiński wyjechał za granicę. Pełnił funkcję opiekuna wówczas młodocianego Stanisława Sołtyka, przyszłego senatora i marszałka Sejmu Księstwa Warszawskiego. Przebywając w Wiedniu (1768- 1771), a następnie w Paryżu (1772 r.) perfekcyjnie opanował najnowszą wiedzę z dziedziny fizyki, botaniki oraz chemii. Kiedy powrócił do Warszawy, został wykładowcą filozofii i matematyki w Collegium Nobilium. Przedstawiał studentom ostatnie osiągnięcia wspomnianych nauk, a ponadto najnowsze instrumenty fizyczne. Kolejne lata przyniosły mu pasmo sukcesów. W roku 1783 został wybrany na konsultora polskiej prowincji pijarów. Następnie w latach 1787- 1789 pełnił funkcję superiora domu i rektora Szkoły Pijarskiej w Łomży (1790–1792).

Od 1779 r. ks. Osiński organizował wykłady publiczne z bezpłatnymi pokazami doświadczeń fizycznych, a ponadto zorganizował pierwszą w stolicy szkolną pracownię chemiczną. Treść wykładów jest współmierna z treścią książki, którą wydał w roku 1777 pt. Fizyka doświadczeniami stwierdzona. Osiński słynął z praktycznego wykładania wiedzy. Zarówno książkę, jak i wykłady poparł objaśnieniami, tj. zasadami działania pomp, młynów itp. Pozycja ta stała się nowoczesnym podręcznikiem fizyki ze słynnym rozdziałem IV, poświęconym galwanizmowi, magnetyzmowi i elektryczności. Był on używany jednak tylko w niektórych szkołach, nie został bowiem zatwierdzony jako podręcznik szkolny na skutek niechęci kilku członków Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej do szkolnictwa pijarskiego.

W roku 1784 Osiński wydał pierwszą książkę z elektrotechniki w Polsce zatytułowaną Sposób ubezpieczający życie i majątki od piorunów. Dzięki niej został odznaczony złotym medalem przez króla Stanisława Augusta. Książka stała się cenną bazą wiedzy dotyczącą konstruowania i zakładania piorunochronów. Ponadto była poradnikiem ratowania osób porażonych piorunami. Instalację opisanych w książce piorunochronów zlecił duchowieństwu biskup płocki Michał Poniatowski w podległej mu diecezji. Pierwszy piorunochron został założony w 1778 r. w Warszawie. To bardzo istotne wydarzenie na skalę tamtych czasów, kiedy wierzono, iż pioruna można ustrzec się biciem w dzwony. Jego praca Gatunki powietrza z 1783 r. spopularyzowała w Polsce dokonania XVIII- wiecznej chemii gazów.

Jako teoretyk aeronautyki wydał w 1784 r. książkę pt. Robota machiny powietrznej pana Montgolfier, w której proponował m. in. użycie na powłoki balonów metalu jako bardziej trwałego niż materiał. Szkło ksiądz Osiński odradzał: ...Szklą na kule latające nie można używać, bo zepsuciu zbyt podlegle- pisał.- Na metal okiem rzucić należy. Po czym powracał, wzorując się na pomyśle czcigodnego de Lana do idei balonu próżniowego: ...Można zaś z metalu, a w szczególności z żelaza pomienione kule robić, a urobiwszy, powietrze z nich wyciągnąć, czyli czcze uczynić, zaczem na powietrze wzniosą się...

W roku 1793 r. Osiński przeniósł się do Góry Kalwarii, powrócił do szkolnictwa pijarskiego obejmując stanowisko superiora, a potem rektora. W latach 1797- 1798 wykładał fizykę w Kolegium Władysławowskim w Warszawie. W 1800 r. wznowił pracę w Collegium Nobilium, stał się jednym z 6 założycieli Towarzystwa Przyjaciół Nauk. U schyłku życia pracował jeszcze nad podręcznikiem fizyki Fizyka najnowszymi odkryciami pomnożona.

Król Stanisław August obdarował go złotym medalem zasługi.

Zmarł 13.03.1802 r. w Warszawie.

Konstrukcje:
Osiński balon, 1784, projekt balonu pionierskiego.

Galeria

  • Karta tytułowa i przedstawienie balonu braci Montgolfier w publikacji J.H. Osińskiego ”Robota machiny powietrznej przez Pana Montgolfier”, Warszawa 1784. (Źródło: Januszewski S. ”Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918”).

Źródło:

[1] Banaszczyk Eugeniusz ”Karuzela pod gwiazdami”. Wydawnictwo Iskry. Warszawa 1960.
[2] Chodkowska K. "Józef Herman Osiński". elektro.info nr 4/2015.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
blog comments powered by Disqus