Oeffag D-III, 1917
(Albatros D-III (Oef))

Samolot myśliwski. Austro-Węgry.
Samolot myśliwski Oeffag D-III w barwach polskiego lotnictwa wojskowego. (Źródło: archiwum).
Austriacka wytwórnia lotnicza Oesterreichische Flugzeugfabrik A.G. (Oeffag) w Wiener Neustadt zakupiła w Niemczech licencję na produkcję samolotu myśliwskiego Albatros D-II, a później Albatros D-III. Produkcję uruchomiono w 1917 r. Budowane były w trzech odmianach nazywanych: Ba.53.2, Ba. 153 i Ba.253 różniących się silnikami i szczegółami konstrukcji. Razem zbudowano 586 egz. (wg [2]- ok. 45 egz. serii 53, ok. 280 serii 153 i ponad 200 serii 253) myśliwców Oeffag Albatros D-III. W źródłach niemieckojęzycznych opisywany samolot jest oznaczany jako Albatros D-III (Oef). Natomiast w lotnictwie polskim wprowadzono nazwę Oeffag D-III, dla odróżnienia od oryginalnych Albatrosów produkcji niemieckiej. Produkowane w Wiener Neustadt Albatrosy zostały poddane modernizacji polegającej na wzmocnieniu konstrukcji komory płatów, zastosowaniu mocniejszych silników i wprowadzeniu innowacji o charakterze technologicznym i użytkowym. Aby poprawić osiągi, zastosowano mocniejsze silniki Austro-Daimler.

Używano ich na Froncie Włoskim, następnie w południowym Tyrolu, Albanii, Rumunii i na Wołyniu. Samolot Oeffag D-III serii Ba.253 cieszył się opinią najlepszego myśliwca w lotnictwie armii Austro-Węgier.

Po zakończeniu I wojny światowej samoloty te były używane też w pojedynczych egzemplarzach w Czechosło­wacji, Holandii i Szwajcarii.

W Polsce.

Na samolotach Albatros D-III (Oef) latali również Polacy, piloci w służbie Monarchii Austro-Węgierskiej, m.in. w jednostkach:
- Flik 3J- Stanisław Maria Tomicki, Stefan Stec, Michał Solski. Stefan Stec w dniu 16.07.1918 r. włoskiego zestrzelił Hanriota HD-1, kolejny włoski myśliwiec zestrzelił 10.08.1918 r., pilotując Albatrosa D.III (Oef) nr 253.08,
- Flik 9J- Stanisław Bogusz,
- Flik 10F- Jerzy Szeruda. Od 16.06.1917 r. na fron­cie wschodnim, na Wołyniu. Latał jako pilot samo­lotów rozpoznawczych, lub jako eskorta samolotów rozpoznawczych na samolotach Albatros D-III (Oef). Na froncie wschodnim wykonał 96 lotów bojowych. Na początku 1918 kompanię przeniesiono na front włoski. Jerzy Szeruda wykonał tam 19 lotów w eskorcie samolotów rozpoznawczych i nieustaloną ilość lotów na rozpoznanie. Brał udział w wielu walkach powietrznych. 18.05.1918 r. lecąc samolotem myśliwskim Albatros D-III (Oef) celnie ostrzelał włoski samolot- nie uznano mu niestety zwycięstwa,
- Flik 41J latali: dowódca Godwin Brumowski. Na samolocie tego typu, tylko w 16 dniach sierpnia 1917 r. Brumowski odniósł 12 zwycięstw. Od 1.01.1918 r. loty wykonywał Marian Gaweł (np. D-III (Oef) nr 153.133, na którym rozbił się w lutym 1918 r. We Flik 41J latał również as myśliwski Frank Linke-Crawford (27 zwycięstw, urodzony w Krakowie, syn oficera armii austriackiej Adalberta Linke i jego żony, angielki Lucy Crawford), m.in. na samolotach nr 153.04, 153.11, 153.16, na których uzyskał 9 zwycięstw powietrznych,
- Flik 43J- Augustyn Lambert Domes,
- Flik 48(D)- Wiktor Zimmerman, który prawdopodobnie brał udział w zestrzeleniu włoskiego samolotu S.P.3 (13.07.1917 r.),
- Flik 61J- Henryk Skoczdopole,
- Flik 66- Camillo Perini,
- Flik 68J- Kajetan Kosiński,
- Władysław Kaspar Tomana- od 13.04.1918 r. walczył w Flik 63/J. W dniu 3.05.1918 r. zginął śmiercią lotnika, w boju powietrznym nad Ormelle w prowincji Treviso, w którym jego Albatros D-III (Oef) uległ przewadze brytyjskiego lotnika,
- Franciszek Peter od maja 1918 r. latał we Flik 3/J na samolotach Albatros D-III (Oef). Zestrzelił m.in. 4.08.1918 r. SVA-5, a 7.10.1918 r. samolot Sopwith "Camel" z brytyjskiego 66. Dywizjonu (Peter leciał wówczas na Albatrosie D-III.). W sumie odniósł 5 zwycięstw powietrznych,
- por. Eugeniusz Roland od maja 1918 r. na froncie włoskim walczył we Flik 61/J na samolotach Albatros D-III (Oef). W czasie jednego z lotów został zestrzelony i zmu­szony do wodowania w Adriatyku,
- Józef Cagasek- w okresie wrzesień- grudzień 1917 r. został wraz ze swoim samolotem myśliwskim Albatros D-III (Oef) nr 53.43 wypożyczony do niemieckiej jednostki Feldflieger Abteilung (A) 230 w Mikulińcach. Wykonał wtedy 45 lotów bojowych osłaniając niemieckie samoloty rozpoznawcze, a 23 października zestrzelił rosyjski samolot,
- Julian Płaczek- 29.09.1918 r. rozpoczął służbę w Flik 42/J sta­cjonującej na lotnisku Pianzano. Następnego dnia po przybyciu do jednostki wystartował na samolocie Albatros D-III (Oef) do lotu treningowego. Na wysokości 50 metrów silnik nagle przestał pracować i maszyna spadła na ziemię. Julian Płaczek, ciężko ranny, zmarł w szpitalu,
- Jan Ryba- od lipca 1918 r. walczył w Flik 40/P na froncie włoskim. 28.08.1918 r. wracając z lotu na rozpoznanie fotograficzne jednomiejscowym sa­molotem FOTO Albatros D-III (Oef) po walce powietrznej z kilkoma włoskimi myśliwcami, ranny, lądował przymusowo na mocno postrzelanym samolocie koło Casa Musile.

Pierwszą ofertą, jakakolwiek wpłynęła do Polski na dostawę samolotów, była propozycja dostawy 100 egz. Oeffag D-III serii Ba.253, wystosowana 31.12.1918 r. przez wytwórnię Oeffag. W styczniu 1919 r. została podpisana umowa na dostawę 12 egz. W międzyczasie wpłynęła oferta z konkurencyjnej wytwórni Wiener Karoserie Fabrik na dostawę najnowszego typu samolotu WKF D-I serii Ba.85. W tej sytuacji zorganizowano w Wiener Neustadt próby porównawcze między Oeffag D-III a WKF D-I. Próby przeprowadzono w dniach 27.01. i 7.02.1919 r., zwycięzcą został samolot Oeffag D-III. Wkrótce zamówiono dalsze 14 egz. Pierwsza dostawa 26 samolotów dotarła na początku lipca 1919 r. W tym czasie podpisano trzecią umowę na dostawę 12 egz., które zostały wysłane w październiku 1919 r. Ogółem zakupiono 38 samolotów Oeffag D-III serii Ba.253 (wg [2]- zakupiono 38 samolotów serii Ba.153 i Ba.253, wg [6]- publikacje niemieckie podają, jakoby w Polsce do 1926 r. miało być używanych 45 egz. Oeffag D-III).

Samoloty Oeffag D-III kierowano od sierpnia 1919 r. do 7 EM we Lwowie. Pojedyncze egzemplarze przydzielano jako samoloty dyspozycyjne dowódcom różnych szczebli: do 59 E. Br. dla dowódcy V Dyonu mjr pil. Jerzego Kossowskiego, dla Szefa Sztabu Inspektoratu WL mjr. pil. Aleksandra Serednickiego, dla rotm. pil. Stanisława Jasińskiego itd. 7 EM zimą 1919/1920 r. znajdowała się w odwodzie Naczelnego Wodza. Miała mieszaną polsko-amerykańską obsadę pilotów, którzy prowadzili loty patrolowe, otrzymując m.in. rozkaz przechwytania dużych niemieckich i austriackich samolotów przelatujących na Ukrainę z naruszeniem przestrzeni powietrznej nad Polską. Do spotkania w powietrzu nie doszło. Od wiosny 1920 r. 7 EM działała na froncie, biorąc udział w wyprawie kijowskiej. Samoloty były wykorzystywane do wsparcia wojsk. Szczególnie wyróżniły się w walkach z armią konną Budionnego.

W kwietniu 1920 r. w samoloty Oeffag D-III wyposażono 13 EM (poprzednio 2 Eskadra Wielkopolska). Brały udział w walkach na Froncie Litewsko-Białoruskim przeprowadzając loty na rozpoznanie i atakowanie wojsk nieprzyjaciela. W Bitwie Warszawskiej eskadra operowała z lotniska Siekierki pod Warszawą, prowadząc działanie szturmowe. Później brała udział w bitwie nad Niemnem i w pościgu za uchodzącym nieprzyjacielem w kierunku na Lidę. W 1920 r. samolot Oeffag D-III znajdował się na wyposażeniu 17 Eskadry Wywiadowczej.

Oprócz zakupionych w Austrii 38 Oeffagów D-III, w Polsce znajdowało się jeszcze 10 egzemplarzy tego typu, w tym 3 odbudowane w CWL na Mokotowie i 7 zrekonstruowanych w II RPL w Krakowie. Samoloty te były przydzielone jako bojowe do 7 i 19 EM oraz do Szkoły Pilotów w Krakowie. W 1921 r. 7 EM znalazła się w składzie 1 PL, natomiast 13 EM zostały włączona do 3 PL. Oprócz tego Oeffag D-III były w wyposażeniu eskadr treningowych tych pułków oraz WSP w Grudziądzu.

W remoncie Oeffagów D-III specjalizowały się Warsztaty Szkoły Pilotów na lotnisku Rakowice, utworzone 11 V 1919 r., przemianowane później na II RPL, a w 1921 r. na Park 2 PL. Remonty rozpoczęto w 1919 r. Począwszy od prostych prac zaczęto realizować bardziej skomplikowane, wykonując całe elementy płatowca. Liczba zbudowanych od 1919 r. elementów razem z planowanymi do wykonania w 1922 r. stanowiła równowartość 20 nowych płatowców. Niektóre elementy: kadłuby i skrzydła byty budowane na zapas i dobierane do kompletów w miarę potrzeb. Dzięki prowadzonym pracom utrzymywał się wysoki stan ilościowy Oeffagów D-III w eskadrach. W sierpniu 1922 r. było ich jeszcze 34 egz.: 11 w eskadrach (1 PL, 3 PL i WSP), 14 w Parku 2PL i 9 egz. w składnicy, przeznaczonych do kasacji. W 1923 r. wycofano je z eskadr, pozostawiając jedynie 3 do końca roku w WSP Grudziądz.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy półtorapłat o konstrukcji drewnianej.
Płat górny dwudźwigarowy, niedzielony. Nosek do pierwszego dźwigara kryty sklejką, krawędź spływu miękka, ze stalowej linki. Całość pokryta płótnem. Lotki tylko na górnym płacie, zwichrzone geo­metrycznie, miały szkielet spawany z rur stalowych. Płat dolny jednodźwigarowy, dwudzielny, pokryty płótnem. Komora płatów rozparta stojakami w układzie V z rur sta­lowych o przekroju kroplowym. Ścięgna z drutu stalowego.
Kadłub półskorupowy, wręgowo- podłużnicowy, pokryty wypuk­łymi arkuszami ze sklejki, formowanymi na gorąco pod ciśnieniem. Przód osłona silnika była wykona­na z blachy aluminiowej. Kabina odkryta.
Usterzenie klasyczne. Sta­tecznik pionowy drewniany, integral­ny z kadłubem, pokryty sklejką. Statecznik poziomy dwudzielny drew­niany, pokryty płótnem. Stery spawa­ne z rur stalowych z kompensacją rogową, pokryte płótnem.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią stałą niedzieloną. Golenie z rur stalowych. Amortyzacja ze sznurów gumowych.

Uzbrojenie- 2 stałe karabiny maszynowe pilota Schwarzlose M16 kal. 8,0 mm.

Silnik- rzędowy, 6-cylindrowy, chłodzony cieczą:
- w serii Ba.53: Austro-Daimler Bauart 18000 o mocy 136 kW (185 KM),
- w serii Ba.153: Austro-Daimler Bauart 19000 o mocy 147 kW (200 KM),
- w serii Ba.253: rzędowy Austro-Daimler Bauart 23000 o mocy 166 kW (225 KM).
Chłod­nicę, umieszczoną w górnym pła­cie, usytuowano w środkowej partii płata (chociaż zdarzały się przesunię­te w prawo od osi symetrii samo­lotu). Śmigło dwułopatowe, drewniane.

Dane techniczne Oeffag D-III serii Ba.153 (wg [2]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 7,35 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 20,64 m2.
Masa własna- 690 kg, masa użyteczna- 274 kg, masa całkowita- 964 kg.
Prędkość max- 188 km/h, czas wznoszenia na 2000 m- 5' 55", pułap- 5800 m, zasięg- ok. 300 km, czas lotu- 2 h.

Dane techniczne Oeffag D-III serii Ba.253 (wg [1]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 7,35 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 20,56 (wg [2]- 20,64) m2.
Masa własna- 716 kg, masa użyteczna- 289 kg, masa całkowita- 1005 kg.
Prędkość max- 170 (wg [2]- 202) km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 3' 15", pułap- 5800 m, zasięg- ok. 300 km, czas lotu- 2 h.

Galeria

  • Samoloty myśliwskie Albatros D.III (Oef) należące do eskadry lotnictwa austro-węgierskiego Flik 3/J. Pierwszy z prawej samolot należy do por. Stefana Steca. (Źródło: archiwum).
  • Samoloty myśliwskie Oeffag D-III z 7 Eskadry Myśliwskiej. Lotnisko Lewandówka we Lwowie. (Źródło: archiwum).
  • Oeffag D-III nr 253.237 dostarczony do warsztatów w Krakowie przez 13 Eskadrę Myśliwską. (Źródło: ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933).
  • Ten sam samolot w trakcie remontu. Montaż silnika. (Źródło: ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933).
  • Samolot Oeffag D-III nr 253.237 po odbudowie. (Źródło: ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa”. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933).
  • Myśliwski Oeffag D-IIIK nr 234 wykonany przez Krakowskie Warsztaty Lotnicze. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Samolot myśliwski Oeffag D-III w barwach polskiego lotnictwa wojskowego. (Źródło: archiwum).
  • Oeffag D-III, rysunek w rzutach. (Źródło: Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”).
  • Samolot myśliwski Albatros D-III (Oef), na którym latał Godwin Brumowski we Flik 41J. Godwin Brumowski (z lewej) w rozmowie z z Frankiem Linke-Crawfordem. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[3] Sankowski W. ”Memento mori”. Lotnictwo z szachownicą nr 3.
[4] Butkiewicz J. ”Marian Gaweł”. Lotnictwo z szachownicą nr 10.
[5] ”Frank Linke-Crawford”. Lotnictwo nr 3/2003.
[6] Chołoniewski K., Bączkowski W. "Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939. Tomik 3". Seria "Barwa w lotnictwie polskim" nr 8. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1988.
[7] Goworek T. "Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego". Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
blog comments powered by Disqus