Oeffag D-III, 1917
(Albatros D-III (Oef))
Używano ich na Froncie Włoskim, następnie w południowym Tyrolu, Albanii, Rumunii i na Wołyniu. Samolot Oeffag D-III serii Ba.253 cieszył się opinią najlepszego myśliwca w lotnictwie armii Austro-Węgier.
Po zakończeniu I wojny światowej samoloty te były używane też w pojedynczych egzemplarzach w Czechosłowacji, Holandii i Szwajcarii.
W Polsce.
Na samolotach Albatros D-III (Oef) latali również Polacy, piloci w służbie Monarchii Austro-Węgierskiej, m.in. w jednostkach:
- Flik 3J- Stanisław Maria Tomicki, Stefan Stec, Michał Solski. Stefan Stec w dniu 16.07.1918 r. włoskiego zestrzelił Hanriota HD-1, kolejny włoski myśliwiec zestrzelił 10.08.1918 r., pilotując Albatrosa D.III (Oef) nr 253.08,
- Flik 9J- Stanisław Bogusz,
- Flik 10F- Jerzy Szeruda. Od 16.06.1917 r. na froncie wschodnim, na Wołyniu. Latał jako pilot samolotów rozpoznawczych, lub jako eskorta samolotów rozpoznawczych na samolotach Albatros D-III (Oef). Na froncie wschodnim wykonał 96 lotów bojowych. Na początku 1918 kompanię przeniesiono na front włoski. Jerzy Szeruda wykonał tam 19 lotów w eskorcie samolotów rozpoznawczych i nieustaloną ilość lotów na rozpoznanie. Brał udział w wielu walkach powietrznych. 18.05.1918 r. lecąc samolotem myśliwskim Albatros D-III (Oef) celnie ostrzelał włoski samolot- nie uznano mu niestety zwycięstwa,
- Flik 41J latali: dowódca Godwin Brumowski. Na samolocie tego typu, tylko w 16 dniach sierpnia 1917 r. Brumowski odniósł 12 zwycięstw. Od 1.01.1918 r. loty wykonywał Marian Gaweł (np. D-III (Oef) nr 153.133, na którym rozbił się w lutym 1918 r. We Flik 41J latał również as myśliwski Frank Linke-Crawford (27 zwycięstw, urodzony w Krakowie, syn oficera armii austriackiej Adalberta Linke i jego żony, angielki Lucy Crawford), m.in. na samolotach nr 153.04, 153.11, 153.16, na których uzyskał 9 zwycięstw powietrznych,
- Flik 43J- Augustyn Lambert Domes,
- Flik 48(D)- Wiktor Zimmerman, który prawdopodobnie brał udział w zestrzeleniu włoskiego samolotu S.P.3 (13.07.1917 r.),
- Flik 61J- Henryk Skoczdopole,
- Flik 66- Camillo Perini,
- Flik 68J- Kajetan Kosiński,
- Władysław Kaspar Tomana- od 13.04.1918 r. walczył w Flik 63/J. W dniu 3.05.1918 r. zginął śmiercią lotnika, w boju powietrznym nad Ormelle w prowincji Treviso, w którym jego Albatros D-III (Oef) uległ przewadze brytyjskiego lotnika,
- Franciszek Peter od maja 1918 r. latał we Flik 3/J na samolotach Albatros D-III (Oef). Zestrzelił m.in. 4.08.1918 r. SVA-5, a 7.10.1918 r. samolot Sopwith "Camel" z brytyjskiego 66. Dywizjonu (Peter leciał wówczas na Albatrosie D-III.). W sumie odniósł 5 zwycięstw powietrznych,
- por. Eugeniusz Roland od maja 1918 r. na froncie włoskim walczył we Flik 61/J na samolotach Albatros D-III (Oef). W czasie jednego z lotów został zestrzelony i zmuszony do wodowania w Adriatyku,
- Józef Cagasek- w okresie wrzesień- grudzień 1917 r. został wraz ze swoim samolotem myśliwskim Albatros D-III (Oef) nr 53.43 wypożyczony do niemieckiej jednostki Feldflieger Abteilung (A) 230 w Mikulińcach. Wykonał wtedy 45 lotów bojowych osłaniając niemieckie samoloty rozpoznawcze, a 23 października zestrzelił rosyjski samolot,
- Julian Płaczek- 29.09.1918 r. rozpoczął służbę w Flik 42/J stacjonującej na lotnisku Pianzano. Następnego dnia po przybyciu do jednostki wystartował na samolocie Albatros D-III (Oef) do lotu treningowego. Na wysokości 50 metrów silnik nagle przestał pracować i maszyna spadła na ziemię. Julian Płaczek, ciężko ranny, zmarł w szpitalu,
- Jan Ryba- od lipca 1918 r. walczył w Flik 40/P na froncie włoskim. 28.08.1918 r. wracając z lotu na rozpoznanie fotograficzne jednomiejscowym samolotem FOTO Albatros D-III (Oef) po walce powietrznej z kilkoma włoskimi myśliwcami, ranny, lądował przymusowo na mocno postrzelanym samolocie koło Casa Musile.
Pierwszą ofertą, jakakolwiek wpłynęła do Polski na dostawę samolotów, była propozycja dostawy 100 egz. Oeffag D-III serii Ba.253, wystosowana 31.12.1918 r. przez wytwórnię Oeffag. W styczniu 1919 r. została podpisana umowa na dostawę 12 egz. W międzyczasie wpłynęła oferta z konkurencyjnej wytwórni Wiener Karoserie Fabrik na dostawę najnowszego typu samolotu WKF D-I serii Ba.85. W tej sytuacji zorganizowano w Wiener Neustadt próby porównawcze między Oeffag D-III a WKF D-I. Próby przeprowadzono w dniach 27.01. i 7.02.1919 r., zwycięzcą został samolot Oeffag D-III. Wkrótce zamówiono dalsze 14 egz. Pierwsza dostawa 26 samolotów dotarła na początku lipca 1919 r. W tym czasie podpisano trzecią umowę na dostawę 12 egz., które zostały wysłane w październiku 1919 r. Ogółem zakupiono 38 samolotów Oeffag D-III serii Ba.253 (wg [2]- zakupiono 38 samolotów serii Ba.153 i Ba.253, wg [6]- publikacje niemieckie podają, jakoby w Polsce do 1926 r. miało być używanych 45 egz. Oeffag D-III).
Samoloty Oeffag D-III kierowano od sierpnia 1919 r. do 7 EM we Lwowie. Pojedyncze egzemplarze przydzielano jako samoloty dyspozycyjne dowódcom różnych szczebli: do 59 E. Br. dla dowódcy V Dyonu mjr pil. Jerzego Kossowskiego, dla Szefa Sztabu Inspektoratu WL mjr. pil. Aleksandra Serednickiego, dla rotm. pil. Stanisława Jasińskiego itd. 7 EM zimą 1919/1920 r. znajdowała się w odwodzie Naczelnego Wodza. Miała mieszaną polsko-amerykańską obsadę pilotów, którzy prowadzili loty patrolowe, otrzymując m.in. rozkaz przechwytania dużych niemieckich i austriackich samolotów przelatujących na Ukrainę z naruszeniem przestrzeni powietrznej nad Polską. Do spotkania w powietrzu nie doszło. Od wiosny 1920 r. 7 EM działała na froncie, biorąc udział w wyprawie kijowskiej. Samoloty były wykorzystywane do wsparcia wojsk. Szczególnie wyróżniły się w walkach z armią konną Budionnego.
W kwietniu 1920 r. w samoloty Oeffag D-III wyposażono 13 EM (poprzednio 2 Eskadra Wielkopolska). Brały udział w walkach na Froncie Litewsko-Białoruskim przeprowadzając loty na rozpoznanie i atakowanie wojsk nieprzyjaciela. W Bitwie Warszawskiej eskadra operowała z lotniska Siekierki pod Warszawą, prowadząc działanie szturmowe. Później brała udział w bitwie nad Niemnem i w pościgu za uchodzącym nieprzyjacielem w kierunku na Lidę. W 1920 r. samolot Oeffag D-III znajdował się na wyposażeniu 17 Eskadry Wywiadowczej.
Oprócz zakupionych w Austrii 38 Oeffagów D-III, w Polsce znajdowało się jeszcze 10 egzemplarzy tego typu, w tym 3 odbudowane w CWL na Mokotowie i 7 zrekonstruowanych w II RPL w Krakowie. Samoloty te były przydzielone jako bojowe do 7 i 19 EM oraz do Szkoły Pilotów w Krakowie. W 1921 r. 7 EM znalazła się w składzie 1 PL, natomiast 13 EM zostały włączona do 3 PL. Oprócz tego Oeffag D-III były w wyposażeniu eskadr treningowych tych pułków oraz WSP w Grudziądzu.
W remoncie Oeffagów D-III specjalizowały się Warsztaty Szkoły Pilotów na lotnisku Rakowice, utworzone 11 V 1919 r., przemianowane później na II RPL, a w 1921 r. na Park 2 PL. Remonty rozpoczęto w 1919 r. Począwszy od prostych prac zaczęto realizować bardziej skomplikowane, wykonując całe elementy płatowca. Liczba zbudowanych od 1919 r. elementów razem z planowanymi do wykonania w 1922 r. stanowiła równowartość 20 nowych płatowców. Niektóre elementy: kadłuby i skrzydła byty budowane na zapas i dobierane do kompletów w miarę potrzeb. Dzięki prowadzonym pracom utrzymywał się wysoki stan ilościowy Oeffagów D-III w eskadrach. W sierpniu 1922 r. było ich jeszcze 34 egz.: 11 w eskadrach (1 PL, 3 PL i WSP), 14 w Parku 2PL i 9 egz. w składnicy, przeznaczonych do kasacji. W 1923 r. wycofano je z eskadr, pozostawiając jedynie 3 do końca roku w WSP Grudziądz.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy półtorapłat o konstrukcji drewnianej.
Płat górny dwudźwigarowy, niedzielony. Nosek do pierwszego dźwigara kryty sklejką, krawędź spływu miękka, ze stalowej linki. Całość pokryta płótnem. Lotki tylko na górnym płacie, zwichrzone geometrycznie, miały szkielet spawany z rur stalowych. Płat dolny jednodźwigarowy, dwudzielny, pokryty płótnem. Komora płatów rozparta stojakami w układzie V z rur stalowych o przekroju kroplowym. Ścięgna z drutu stalowego.
Kadłub półskorupowy, wręgowo- podłużnicowy, pokryty wypukłymi arkuszami ze sklejki, formowanymi na gorąco pod ciśnieniem. Przód osłona silnika była wykonana z blachy aluminiowej. Kabina odkryta.
Usterzenie klasyczne. Statecznik pionowy drewniany, integralny z kadłubem, pokryty sklejką. Statecznik poziomy dwudzielny drewniany, pokryty płótnem. Stery spawane z rur stalowych z kompensacją rogową, pokryte płótnem.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią stałą niedzieloną. Golenie z rur stalowych. Amortyzacja ze sznurów gumowych.
Uzbrojenie- 2 stałe karabiny maszynowe pilota Schwarzlose M16 kal. 8,0 mm.
Silnik- rzędowy, 6-cylindrowy, chłodzony cieczą:
- w serii Ba.53: Austro-Daimler Bauart 18000 o mocy 136 kW (185 KM),
- w serii Ba.153: Austro-Daimler Bauart 19000 o mocy 147 kW (200 KM),
- w serii Ba.253: rzędowy Austro-Daimler Bauart 23000 o mocy 166 kW (225 KM).
Chłodnicę, umieszczoną w górnym płacie, usytuowano w środkowej partii płata (chociaż zdarzały się przesunięte w prawo od osi symetrii samolotu). Śmigło dwułopatowe, drewniane.
Dane techniczne Oeffag D-III serii Ba.153 (wg [2]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 7,35 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 20,64 m2.
Masa własna- 690 kg, masa użyteczna- 274 kg, masa całkowita- 964 kg.
Prędkość max- 188 km/h, czas wznoszenia na 2000 m- 5' 55", pułap- 5800 m, zasięg- ok. 300 km, czas lotu- 2 h.
Dane techniczne Oeffag D-III serii Ba.253 (wg [1]):
Rozpiętość- 9,0 m, długość- 7,35 m, wysokość- 2,8 m, powierzchnia nośna- 20,56 (wg [2]- 20,64) m2.
Masa własna- 716 kg, masa użyteczna- 289 kg, masa całkowita- 1005 kg.
Prędkość max- 170 (wg [2]- 202) km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 3' 15", pułap- 5800 m, zasięg- ok. 300 km, czas lotu- 2 h.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.[2] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[3] Sankowski W. ”Memento mori”. Lotnictwo z szachownicą nr 3.
[4] Butkiewicz J. ”Marian Gaweł”. Lotnictwo z szachownicą nr 10.
[5] ”Frank Linke-Crawford”. Lotnictwo nr 3/2003.
[6] Chołoniewski K., Bączkowski W. "Samoloty wojskowe obcych konstrukcji 1918-1939. Tomik 3". Seria "Barwa w lotnictwie polskim" nr 8. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1988.
[7] Goworek T. "Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego". Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.