North American F-86 "Sabre", 1947
(Canadair "Sabre")
W drugiej połowie 1944 r. dowództwo lotnictwa US Navy zaakceptowało, opracowany przez biuro konstrukcyjne koncernu North American Aviation (NAA), projekt myśliwca pokładowego z napędem odrzutowym i 1.01.1945 r. podpisano kontrakt na budowę prototypu XFJ-1 "Fury". Samolot posiadał silnik Allison J35-C umieszczony wewnątrz kadłuba o przekroju kołowym. Proste skrzydła i usterzenie samolotu zapożyczono z samolotu North American P-51 "Mustang", tylko nieznacznie zmieniając ich konstrukcję. Samolot "Fury" miał być użyty, wraz z trzema innymi nowymi odrzutowcami (Vought F6U "Pirate", McDonnell FD "Phantom", McDonnell F2D "Banshee"), w planowanej na maj 1946 r. amerykańskiej inwazji na Japonię.
Projektem zainteresowały się również Siły Powietrzne Armii USA (USAAF), na których zlecenie opracowano podobny samolot nazwany XP-86. Kadłub samolotu XP-86 miał być nieco dłuższy i smuklejszy niż samolotu "Fury", ale skrzydła i usterzenie planowano zachować niezmienione. Przy takim układzie aerodynamicznym możliwe było uzyskanie prędkości maksymalnej najwyżej 925 km/h, podczas gdy wymagania USAAF przewidywały co najmniej 1000 km/h.
Koniec II wojny światowej spowodował, że nowy samolot przestał być potrzebą chwili, a uzyskanie dostępu do wyników niemieckich badań nad aerodynamiką dużych prędkości stwarzało szansę na lepsze opracowanie projektu. We wrześniu 1945 r., na podstawie niemieckich wyników badań tunelowych skrzydła skośnego przy prędkościach naddźwiękowych, konstruktor Harrison Storms zaprojektował dla samolotu XP-86 skrzydła o skosie 35°, które miały przy niezmienionym ciągu silnika umożliwić samolotowi uzyskanie prędkości lotu rzędu 1050 km/h. Aby poprawić stateczność i sterowność samolotu z takim skrzydłem przy małych prędkościach, zastosowano sloty na krawędzi natarcia.
W listopadzie 1945 r. USAAF zdecydowały się zamówić trzy prototypy: dwa do prób w locie i jeden do badań statycznych. Pierwszy prototyp XP-86 (w czerwcu 1948 r. oznaczenie zmieniono na XF-86) z silnikiem J35-C-3 został ukończony w sierpniu 1947 r. Pierwszy lot wykonał 1.10.1947 r. Próby w locie potwierdziły zalety skośnych skrzydeł. XP-86 okazał się najszybszym samolotem świata. W trakcie prób pojawiły się mocniejsze silniki General Electric J47-GE-1, w które wyposażono obydwa latające prototypy. W dniu 25 .04.1948 r. George Welch przekroczył barierę dźwięku na prototypie XP-86 z silnikiem J47-GE-3.
Pierwszy kontrakt na dostawy samolotów P-86A zawarto w końcu 1947 r., zlecając jednocześnie rozpoczęcie prac nad dalszym rozwojem projektu. Prace badawcze skupiły się na dwóch zasadniczych kierunkach. Pierwszy to doskonalenie wersji podstawowej, czyli samolotu myśliwskiego i myśliwsko-bombowego do działań w dzień (myśliwiec taktyczny), drugi to budowa wersji przechwytującej, działającej w każdych warunkach meteorologicznych. W wyniku tych prac powstały dwie rodziny samolotów: taktyczna, złożona z wersji F-86A, E, F i H (w zakładach NAA zbudowano 3927 samolotów) oraz przechwytująca, obejmująca wersje F-86D, K i L (2627 egz. zbudowały zakłady NAA). Do rodziny taktycznej weszły również wersje licencyjne oraz odmiany pochodne: kanadyjskie "Sabre" Mk.1, 2, 3, 4, 5 i 6 (łącznie 1815 samolotów), "Sabre" Mk.31, 32 i 33 z Australii (111 egz.) i F-86F-40 z Japonii (300 egz.), a do rodziny przechwytującej włoskie F-86K (221 egz.). Odmianą wersji taktycznej były wersje rozpoznawcze RF-86A i F, a także wersja dwumiejscowa szkolno- bojowa TF-86F. Nie były one produkowane seryjnie, tylko powstawały ze zmodyfikowanych samolotów wersji podstawowej.
Wersje rozwojowe samolotu F-86 "Sabre":
- F-86A (do czerwca 1948 r. P-86A)- pierwsza wersja seryjna, dzienny samolot myśliwski i myśliwsko- bombowy. 28.12.1947 r. zamówiono 33 samoloty F-86A-1, z których pierwszy oblatano 20.05.1948 r., a ostatni dostarczono w marcu 1949 r. Większość samolotów tej serii wykorzystywano do badań i prób. Kilka samolotów służyło do prób z różnymi odmianami silnika J47-GE i nosiło oznaczenia: F-86A-2, F-86A-3 i F-86A-4, które miały odpowiednio silniki J47-GE-3, -7 i -9. W marcu 1949 r. samolot otrzymał oficjalną nazwę "Sabre". Zamiast planowanych pierwotnie 188 samolotów wersji F-86B w 1948 r. ostatecznie zamówiono 188 egz. wersji F-86A-5, które dostarczone zostały od marca do sierpnia 1949 r. Od F-86A-1 różniły się one oponami o zwiększonym ciśnieniu, drobnymi zmianami w konstrukcji przedniej części osłony kabiny, silnikiem i uzbrojeniem. Trzecią serię 333 samolotów, również F-86A-5, dostarczono od października 1949 r. do grudnia 1950 r. Zbudowano łącznie 554 samoloty F-86A,
- RF-86A- na początku 1951 r. kilka samolotów F-86A z 4 Skrzydła Myśliwskiego (stacjonującego w Kimpo w Korei), skierowano do stacjonujących w Japonii warsztatów naprawczo- obsługowych REMCO (Rear Echelon Maintenance Company), gdzie dokonano ich przebudowy na samoloty rozpoznawcze RF-86A. Z samolotów zdemontowano karabiny maszynowe, montując w ich miejsce dwa lotnicze aparaty fotograficzne typu K-24. Przebudowa okazała się sukcesem, bowiem RF-86A jako jedyne samoloty mogły skutecznie prowadzić rozpoznanie lotnicze rejonów znajdujących się poza tak zwaną Aleją MiG- ów. Na kilku ostatnich samolotach przebudowanych na RF-86A zachowano dwa z sześciu karabinów maszynowych, co dawało możliwość skutecznej samoobrony. Do końca wojny koreańskiej na wersję RF-86A przebudowano co najmniej siedem samolotów. Wszystkie one zostały przekazane do 15 dywizjonu rozpoznania taktycznego (15th TRS- Tactical Reconnaissance Squadron),
- DF-86A- zmodyfikowana wersja F-86A przystosowana do holowania celów powietrznych,
- F-86B (do czerwca 1948 r. P-86B)- po lotach pierwszych seryjnych samolotów F-86A okazało się, że trzeba zastosować w ich podwoziu opony o większych wymiarach. W związku z tym opracowano projekt samolotu z kadłubem o zwiększonej średnicy maksymalnej, aby zmieścić podwozie z tymi oponami. Wersję z pogrubionym kadłubem i wielkimi oponami nazwano F-86B i zamówiono 188 egz. Badania nad ogumieniem doprowadziły do opracowania opon wytrzymujących większe ciśnienie i z pogrubiania kadłuba zrezygnowano,
- F-86C "Sabre" (później YF-93A)- znacznie zmodyfikowana wersja samolotu przechwytującego dalekiego zasięgu. W wersji tej czołowy wlot powietrza do silnika zastąpiono dwoma wlotami umieszczonymi z boków kadłuba. Zastosowano nowy silnik Pratt & Whitney J48-P-6 z dopalaczem o ciągu maksymalnym 27,80 kN. Samolot miał wzmocnione podwozie. Rozpiętość samolotu zwiększyła się do 11,8 m, a długość do 13,4 m. W związku z daleko idącymi zmianami konstrukcyjnymi uznano ten model za odrębny od wersji podstawowej i zmieniono jego oznaczenie na F-93. Prototyp YF-93A oblatano 25.01.1950 r. i wykorzystano do różnego rodzaju badań i prób. Produkcji seryjnej nie uruchomiono,
- F-86D "Sabre" (pierwotnie YF-95A oraz F-86G)- projekt nowej wersji przechwytującego samolotu myśliwskiego, przeznaczonego do działań w każdych warunkach meteorologicznych (tzw. all- Feather- na każdą pogodę), nosił początkowo oznaczenie YF-95A. Mimo zastosowania tych samych skrzydeł i usterzenia oraz bardzo podobnego układu kadłuba, jak w samolocie F-86A, projekt potraktowano jako odrębny typ samolotu. Samolot zachował dawny układ i aerodynamikę skrzydeł, chociaż tylko 25 % części i podzespołów pochodziło z wersji F-86A. Usterzenie pionowe podwyższono, powiększając płetwę grzbietową. Zastosowano płytowe usterzenie poziome (całkowicie ruchome, bez podziału na statecznik i ster). Uzbrojenie składało się wyłącznie z rakiet- 24 niekierowanych pocisków rakietowych 70 mm, umieszczonych we wciąganym w spód kadłuba zasobniku- lawecie. Do wyszukiwania celu i kierowania ogniem służył radar A.I., którego antena mieściła się w charakterystycznej, paraboloidalnej owiewce nad chwytem powietrza do silnika. Po zbudowaniu prototypu zdecydowano, że będzie to jednak wersja samolotu "Sabre" i oznaczenie zmieniono początkowo na YF-86G, później na YF-86D. Prototyp YF-86D oblatano 22.12.1949 r. a pierwszy samolot seryjny F-86D- w marcu 1951 r. Produkcję seryjną tej wersji zakończono we wrześniu 1955 r. po zbudowaniu 2504 egz. Część samolotów F-86D przebudowano później na wersję F-86L. Po 1958 r. duża liczba tych samolotów została przekazana siłom powietrznym innych państw, jak Dania, Grecja, Japonia, Filipiny, Korea Płd. i Tajwan. Najwięcej (130 egz.) otrzymała Jugosławia i tam F-86D służyły najdłużej- do 1974 r.,
- F-86E "Sabre"- wielozadaniowy, dzienny samolot myśliwski i myśliwsko- bombowy, zmodernizowana wersja F-86A różniąca się silnikiem i udoskonalonym układem sterowania. Prototyp oblatano 23.09.1950 r. Produkcję seryjną rozpoczęto w grudniu 1950 r. Dostawę 333 (lub 336) samolotów rozpoczęto w marcu 1951 r., a zakończono w kwietniu 1952 r.,
- F-86F "Sabre"- ulepszony, nieco większy i cięższy od F-86E, dzienny samolot myśliwski i myśliwsko-bombowy, napędzany silnikiem J47-CE-27. Dzięki modernizacji skrzydeł osiągnięto lepsze możliwości manewrowania na dużych wysokościach, ale kosztem wzrostu prędkości krytycznej oraz wydłużenia drogi startu i lądowania. Pierwszy seryjny F-86F wystartował 19.03.1951 r. W zakładach North American Aviation zbudowano 2560 egz.,
- F-86F-40- w styczniu 1955 r. powstała ulepszona aerodynamicznie odmiana wersji F-86F, oznaczona F-86F-40, z wydłużonymi skrzydłami i wprowadzonymi ponownie slotami. W czerwcu 1955 r. rządy Stanów Zjednoczonych i Japonii zawarły umowę dotyczącą montażu 300 samolotów F-86F-40 w firmie Mitsubishi. Pierwszy samolot zmontowany w Japonii oblatano 9.08.1956 r., produkcję zakończono w 1961 r.,
- QF-86F- ok. 50 samolotów F-86F należących do Sił Samoobrony Japonii przebudowanych do holowania celów,
- RF-86F "Sabre"- kilkanaście samolotów F-86F, użytkowanych przez siły powietrzne Japonii i Tajwanu zakłady North American Aviation przebudowały na wersję rozpoznawczą RF-86F. Zamiast karabinów maszynowych samoloty te miały wmontowane trzy lotnicze aparaty fotograficzne (jeden typu K-17 i dwa K-22),
- TF-86F "Sabre"- w 1953 r. zakłady North American Aviation, realizując zapotrzebowanie amerykańskich sił powietrznych zbudowały dwa prototypy dwumiejscowej wersji szkolno- bojowej samolotu "Sabre". Były to seryjne samoloty F-86F, którym przedłużono przednią część kadłuba, umieszczając tam kabinę drugiego członka załogi, a dla zachowania właściwego wyważenia przesunięto nieco skrzydła do przodu i zredukowano uzbrojenie,
- F-86H "Sabre"- ulepszona wersja myśliwsko- bombowa samolotu F-86F z mocniejszym silnikiem przeznaczona do wsparcia wojsk lądowych i do działań na małej wysokości i przystosowana do przenoszenia taktycznej broni jądrowej. Ostatnia budowana seryjnie w Stanach Zjednoczonych wersja samolotu "Sabre". Samolot otrzymał skrzydła o większej rozpiętości, przedłużony i poszerzony kadłub, wzmocnione podwozie i usterzenie poziome bez wzniosu, ale o zwiększonej powierzchni. Ze względu na znaczne rozszerzenie zakresu jego działań ulepszono zamki do podwieszania bomb, wyrzutni niekierowanych pocisków rakietowych oraz zbiorników paliwa. Pierwszy, z dwóch prototypów, został oblatany 30.04.1953 r., a pierwszy seryjny samolot wystartował 4.0.1953 r. Do sierpnia 1955 r. zbudowano 472 samoloty,
- QF-86H- modyfikacja 29 egz. F-86H dla Centrum Uzbrojenia Marynarki USA,
- F-86K "Sabre"- zgodnie z porozumieniem zawartym w 1953 r. w ramach programu MDAP (Mutual Defense Aid Program) przez rządy Włoch i USA, zakłady Fiat na zlecenie USAF zbudowały dla europejskich państw NATO eksportową wersję myśliwca na każdą pogodę F-86D, która nosiła oznaczenie F-86K. Wersja ta miała uproszczony celownik radiolokacyjny MG4, a zamiast chowanej wyrzutni pocisków rakietowych była uzbrojona w 4 działka kal. 20 mm. Pierwszy zbudowany w North American Aviation prototyp XF-86K oblatano 15.07.1954 r., później zbudowano tam jeszcze drugi samolot doświadczalny i 128 samolotów seryjnych, z których pierwszy oblatano w marcu 1955 r. 120 takich samolotów, wyprodukowanych w okresie od października 1955 do kwietnia 1956 r. podzielono między Holandię i Norwegię, a 8 przekazano do Włoch. Dalsze 221 samolotów zbudowały zakłady Fiat. Pierwszy zbudowany we Włoszech F-86K wystartował 23.05.1955 r., a produkcję zakończono w 1958 r. Ostatnie 45 egz. F-86K, zbudowane we Włoszech, miały zmodernizowane, przedłużone skrzydła ze slotami, takie jak stosowane w samolotach F-86L,
- F-86L "Sabre"- oznaczenie nadane 981 samolotom F-86D po dokonanej w ośrodku modernizacyjnym w Los Angeles (Los Angeles Modification Center) i w zakładach Fresno modernizacji do nowego standardu. Samoloty F-86L otrzymały wyposażenie do automatycznego odbioru i przekazywania danych (Data Link), stanowiące element komputerowego systemu naprowadzania SAGE (Semi Automatic Ground Environment) oraz urządzenia do przetwarzania tych danych. Przydzielone do Dowództwa Obrony Powietrznej USAF (USAF Air Defense Command) samoloty F-86L stanowiły latające ogniwo systemu SAGE. System ten, współpracujący z siecią wysuniętych posterunków radiolokacyjnych na okrętach z samolotami wczesnego ostrzegania i naziemnymi stacjami radiolokacyjnymi, miał uniemożliwić niespodziewane wtargnięcie jakiegokolwiek obiektu latającego nad terytorium Stanów Zjednoczonych. Pierwsze zmodernizowane samoloty dostarczono w październiku 1956 r.
W sierpniu 1949 r. podpisano umowę na licencyjną budowę 100 samolotów North American F-86 "Sabre" w kanadyjskiej firmie Canadair Ltd. Montaż pierwszego samolotu Canadair CL-13 "Sabre" Mk.1 rozpoczęto w końcu 1949 r. Większość kanadyjskich samolotów "Sabre" sprzedano do Europy, ponieważ lotnictwo Kanady wyposażone było w równie nowoczesne samoloty Avro Canada CF-100 "Canuck". Do października 1958 r. zbudowano w Kanadzie 1807 egz. samolotów "Sabre" w wersjach:
- CL-13 "Sabre" Mk.1- jedyny zmontowany w zakładach Canadair licencyjny F-86A-5. Montaż rozpoczęto w końcu 1949 r., a oblotu dokonano 9.08.1950 r. Kanadyjskie zakłady lotnicze Canadair otrzymały pierwotnie licencję na budowę wersji F-86A. W trakcie, uruchamiania produkcji pojawiła się doskonalsza wersja F-86E i ostatecznie z elementów dostarczonych przez NAA zmontowano jeden egzemplarz "Sabre" Mk.1,
- CL-13 "Sabre" Mk.2- były to samoloty F-86E-1 z amerykańskimi silnikami J47-GE-13, montowane w Kanadzie na potrzeby RCAF i USAF. Pierwszy egzemplarz oblatano w październiku 1950 r. Do końca 1952 r. zbudowano łącznie 350 samolotów, z których 60 przekazano dla USAF jako F-86E-6-Can. Po wycofaniu z uzbrojenia RCAF, 214 tych samolotów po odnowieniu przekazano do Grecji i Turcji jako F-86E(M),
- CL-13 "Sabre" Mk.3- setny seryjny samolot "Sabre" Mk.2 został w trakcie montażu przystosowany do kanadyjskiego silnika Avro Canada "Orenda 10". Tak powstał prototyp wersji Mk.3. Pierwszy lot tego samolotu odbył się na początku 1953 r. Ze względu na to, że silnik "Orenda" nie był jeszcze dopracowany, nie podjęto produkcji seryjnej,
- CL-13 "Sabre" Mk.4- była to odmiana wersji Mk.2 produkowana w ramach MDAP dla Royal Air Force. Z 438 wyprodukowanych "Sabre" Mk.4 z silnikami J47 RAF otrzymał 427 samolotów, z czego 60 za pośrednictwem USAF i 71 za pośrednictwem RCAF. Otrzymały oznaczenie RAF- "Sabre F.4", W 1954 r. samoloty F.4 wycofane z uzbrojenia RAF poddano przeglądowi i naprawie głównej, po której odprzedano je do Włoch i Jugosławii jako F-86E(M) "Sabre",
- CL-13A "Sabre" Mk.5- licencyjna odmiana F-86F z silnikiem Avro Canada "Orenda 10". Pierwszy wyprodukowany samolot wystartował 30.07.1953 r. Zbudowano łącznie 370 samolotów, które przekazano do RCAF gdzie zastąpiły samoloty "Sabre" Mk.2. Jeden z seryjnych Mk.5 został eksperymentalnie zmodyfikowany zgodnie z tak zwaną regułą pól (otrzymał oznaczenie fabryczne CL-13E. W 1957 r., po przeglądzie profilaktycznym 76 samolotów tej wersji przekazano do niemieckiej Luftwaffe,
- CL-13B "Sabre Mk.6"- ostatnia licencyjna wersja F-86 budowana w Kanadzie. Samolot miał wydłużone skrzydła ze slotami na krawędzi natarcia, jak samoloty F-86F-40 i F-86H oraz mocniejszy silnik Avro Canada "Orenda 14". Pierwotnie miał to być wysokościowy samolot myśliwski zwalczający samoloty bombowe kierowanymi pociskami rakietowymi. Później był używany również jako myśliwsko- bombowy, uzbrajany w bomby i pociski rakietowe. Pierwszy samolot seryjny oblatano 2.11.1954 r., a do 9.10.1958 r. zbudowano łącznie 655 egz., z czego 390 dostarczono dla RCAF, 6 dla Kolumbii, 34 dla Republiki Południowej Afryki i 225 dla niemieckiej Luftwaffe. Zamówienie na 24 samoloty dla Izraela nie zostało zrealizowane z powodu embarga nałożonego na dostawy dla tego państwa. Dostawę 36 samolotów dla Argentyny odwołano z powodów finansowych. W 1966 r. 90 niemieckich "Sabre" Mk. 6, za pośrednictwem Szwajcarii sprzedano oficjalnie do Iranu, faktycznym odbiorcą był jednak Pakistan.
Samoloty F-86 "Sabre" produkowane były również na licencji w zakładach Commonwealth Aircraft Corporation Pty. Ltd. w Australii. Prototyp wersji australijskiej Commonwealth CA-26 "Sabre", potocznie zwanej "Avon Sabre", został oblatany 3.08.1953 r. Pierwowzorem samolotu był F-86E, ale ze względu na zastosowanie silnika Rolls-Royce RA.7 "Avon" dokonano w nim wiele zmian. Silniki "Avon" przy mniejszej masie własnej uzyskiwały znacznie większy niż oryginalne silniki amerykańskie J47-GE ciąg, z tym że potrzebowały do spalania paliwa o 25% więcej powietrza, co wymusiło na konstruktorach samolotu znaczne powiększenie powierzchni przekroju wlotu i kanału wlotowego. Konieczne było przekonstruowanie kadłuba w taki sposób, żeby środek masy całej maszyny został zachowany. Uzbrojenie stanowiły dwa działka Aden kal. 30 mm zapewniające większą siłę ognia niż 6 karabinów maszynowych kal. 12,7 mm. W efekcie konstrukcję kadłuba stanowiło jedynie 40% oryginalnych elementów konstrukcyjnych. Samolot produkowany był seryjnie w wersjach:
- CA-27 "Sabre" Mk.30- pierwsza seria produkcyjna (22 egz.). Samoloty stanowiły odmianę F-86E z silnikiem "Avon 20" uzbrojoną w 2 działka Aden. Dostawy tych samolotów dla RAAF rozpoczęto 30.08.1954 r. Część samolotów przebudowano później do standardu wersji Mk.32,
- CA-27 "Sabre" Mk.31- oznaczenie wojskowe kolejnej serii 21 samolotów, różniących się od wersji Mk.30 skrzydłami i powiększoną pojemnością zbiorników paliwa. W 1956 r. wszystkie latające Mk.31 przebudowano do standardu wersji Mk.32,
- CA-27 "Sabre" Mk.32- ostatnia wersja produkowana w Australii, o identycznym płatowcu z wersją Mk.31, ale z silnikiem "Avon 26" i z czterema zamkami bombowymi, dostosowana do przenoszenia pocisków rakietowych klasy powietrze- powietrze typu "Sidewinder". Zbudowano 68 nowych samolotów "Sabre" Mk.32, a później do standardu tej wersji doprowadzono jeszcze ok. 10 samolotów Mk.30 i 20 Mk.31.
Osobny rozdział w historii samolotu "Sabre" stanowiły wersje pokładowe dla lotnictwa morskiego. Prototyp XP-86 był w istocie wyposażoną w skrzydła skośne wersją rozwojową myśliwca pokładowego FJ-1 "Fury", użytkowanego we flocie od 1947 r. W 1951 r. do lotnictwa morskiego trafiła morska odmiana F-86E, nazwana FJ-2, a następnie samoloty FJ-3 i FJ-4, które różniły się już od pierwowzoru konstrukcją płatowca, silnikami i uzbrojeniem. Kiedy w 1962 r. w całych siłach zbrojnych Stanów Zjednoczonych ujednolicono system oznaczania samolotów, samoloty "Fury" potraktowano jako odrębny typ i nadano im oznaczenie F-1. W ten sposób w składzie sił morskich znalazły się F-1A (dawne FJ-1), F-1B (FJ-2), F-1C (FJ-3) z odmianą MF-1C (FJ-3M) uzbrojoną w pociski rakietowe AIM-9 "Sidewinder" oraz F-1E (FJ-4) z odmianą myśliwsko- szturmową AF-1E (FJ-4B), przenoszącą pociski "Bullpup".
Rekordy:
- 15.09.1948 r. Major Robert L. Johnson na seryjnym samolocie F-86A-1, pełnym uzbrojeniem i standardowym wyposażeniem bojowym, poprawił światowy rekord prędkości lotu osiągając 1079,61 km/h,
- 20.05.1950 r. kapitan Richard D. Creighton z 71 st FIS (71 przechwytujący dywizjon myśliwski) lecąc z San Francisco do Los Angeles na samolocie F-86A poprawił światowy rekord prędkości lotu na wyznaczonym odcinku,
- 19.11.1952 r. nad jeziorem Salton w Kaliforni (73,25 m poniżej poziomu morza, przy temperaturze powietrza 24°C) na seryjnym samolocie F-86D, ze standardowym uzbrojeniem i wyposażeniem kpt. J. Slade Nash z USAF ustanowił światowy rekord prędkości lotu na wyznaczonym, trzykilometrowym odcinku wynoszący 1124,104 km/h,
- w maju 1953 r. sławna kanadyjska pilotka Jacqueline Cochran ustanowiła na "Sabre" Mk.3 trzy rekordy świata: rekord prędkości na odcinku prostym o długości 15 km wynoszący 1087,058 km/h, rekord prędkości w obwodzie zamkniętym 100 km wynoszący 1050,182 km/h i rekord prędkości w obwodzie zamkniętym 500 km- 950,032 km/h,
- 16.07.1953 r. Lt-Col W. F. Barns z USAF na trzykilometrowym odcinku przy temperaturze 38°C poprawił rekord Nasha osiągając prędkość lotu 1151.798 km/h,
- 21.05.1955 r. porucznik John M. Conroy 115 dywizjonu myśliwskiego Gwardii Narodowej Stanu Kalifornia (115th FISq California ANG) na samolocie F-86A dokonał przelotu trasy liczącej 8182 km (5085 mil) z Los Angeles do Nowego Jorku i z powrotem w rekordowym czasie 11 h 18 min. 27 sek.
Użytkownicy:
- Arabia Saudyjska- używała samoloty "Sabre", należących wcześniej do USAF,
- Argentyna- od 1960 r. używała 28 egz. F-86F, należące wcześniej do USAF. W 1982 r., w czasie wojny o Falklandy, znajdowały się w rezerwie. Zostały przywrócone do służby czynnej w celu wzmocnienia obrony powietrznej przed ewentualnym zaangażowaniem się Chile w wojnie po stronie brytyjskiej. Ostatecznie wycofane w 1986 r.,
- Australia- dostawę australijskich wersji samolotów "Sabre" do pięciu dywizjonów bojowych (3, 75, 76, 77, 79 Sqdn RAAF) i jednego szkolno-bojowego (OCU) rozpoczęto 30.08.1954 r. Najpierw były to 22 samoloty "Sabre" Mk.30 później 21 egz. "Sabre" Mk.31, a od 1955 r. dostarczono 68 zmodyfikowanych "Sabre" Mk.32. W 1956 r. wszystkie znajdujące się w linii samoloty doprowadzono do jednolitego standardu wersji Mk.32. Dalszą produkcję samolotów przerwano, ponieważ rząd Australii zdecydował się na zakup licencji znacznie nowocześniejszego francuskiego myśliwca Dassault-Breguet "Mirage III". Dywizjony 3 i 77 w 1959 r. uczestniczyły w działaniach bojowych podczas tłumienia antybrytyjskiego powstania na Malajach, a w 1962 r. 79 dywizjon wysłano do bazy lotniczej Ubon w Tajlandii, skąd współpracując z USAF miał wykonać loty bojowe na cele w Wietnamie. Stopniowe wycofywanie samolotów "Sabre" rozpoczęto w RAAF już w 1960 r., a zakończono w 1965 r. Większość samolotów po wycofaniu z linii zakonserwowano, a 36 z nich, po naprawie głównej sprzedano w latach 1969- 1973 do Malezji i Indonezji,
- Bangladesz- podczas wojny o niepodległość Bangladeszu w 1971 r. w Pakistanie Wschodnim operował pakistański 14. dywizjon "Sabre" Mk.6, który stawił czoło przeważającej liczbie indyjskich Suchoj Su-7 i Mikojan MiG-21. Przewaga lotnictwa Indii spowodowała, że po uszkodzeniu pasa startowego pakistański dywizjon został zlikwidowany, a 11 pozostałych "Sabre" zostało porzuconych, po ich wcześniejszym uszkodzeniu, aby uniemożliwić ich wykorzystanie przez wroga. Pięć (wg innych źródeł- 8) z tych uszkodzonych na ziemi maszyn zostało wyremontowanych i weszło w skład sił powietrznych Bangladeszu,
- Belgia- posiadała 5 samolotów F-86F, nie były używane w jednostkach bojowych,
- Boliwia- samoloty "Sabre" Mk.5 (12 egz.) trafiły w końcu lat 1960- tych i służyły niemal do końca lat 1980- tych. Były to samoloty wycofane z państw NATO po naprawie głównej i unowocześnieniu awioniki,
- Chile- po fiasku zakupu w połowie lat 1960- tych 25 egz. F-86 "Sabre" z USA, dowództwo Chilijskich Wojsk Lotniczych zamówiło w 1966 r. brytyjskie samoloty Hawker "Hunter",
- Dania- w latach 1958- 1960 otrzymała w ramach MAP (Military Assistance Program- Program Pomocy Wojskowej) 60 nowych samolotów F-86D. Miały je dwa dywizjony myśliwskie obrony powietrznej (723 i 726), które latały na nich do stycznia 1965 r. Później zastąpiono je samolotami Lockheed F-104G "Starfighter",
- Etiopia- od 1960 używała 14 F-86F, należących wcześniej do USAF,
- Filipiny- w ramach MAP lotnictwo Filipin otrzymało w 1960 r. dywizjon samolotów F-86D (12 egz.),
- Francja- pierwsze samoloty F-86K znalazły się 4.09.1956 r. Otrzymał je dywizjon ECT 1 /13 Artois ze składu 13 pułku myśliwskiego (13e Escadre CTT), a 1 maja 1957 r. gotowość bojową osiągnął drugi dywizjon tego pułku ECT 2/13 Alpes. Dostarczono 50 egz. Francuzom samoloty F-86K wyraźnie nie leżały. Latali na nich z dramatycznymi przygodami. 3.11.1958 r. por. Hervouet z ETT 2/13 ląduje w Colmar ze schowanym podwoziem, a jego samolot zapala się i mimo że zostaje natychmiast ugaszony- blokuje pas startowy na lotnisku. Resztę samolotów znajdujących się w powietrzu skierowano na lotnisko zapasowe do Lahr, gdzie kpt. Mayot lądując jako pierwszy lamie przednią goleń podwozia. Lądujący za nim kpt. Ferdiani chcąc uniknąć zderzenia używa spadochronu hamującego i wypada z pasa grzęznąc w miękkim gruncie. W ten sposób lotniska w Lahr zostaje również wyłączone, a w powietrzu są jeszcze porucznicy Gignaix i Garnier, którzy wracają do Colmar, gdzie pierwszy z nich ląduje na drodze do kołowania, a drugi na pasie, który do tego czasu już uprzątnięto. Wiosną 1962 r. obydwa dywizjony przezbrojono we francuskie myśliwce "Mirage IIIC", a wszystkie samoloty F-86K przekazano najpierw do tymczasowo reaktywowanego EC 3/13, skąd do końca roku przekazano je dla lotnictwa włoskiego,
- Grecja- pierwsze samoloty "Sabre" greckie lotnictwo wojskowe otrzymało w 1955 r. w liczbie 107 egz.. Były to samoloty F-86E(M) (dawniej "Sabre" Mk.4 z RAF, wg innych źródeł- "Sabre" Mk.2 z RCAF). W 1960 r. ze Stanów Zjednoczonych dostarczono jeszcze ok. 70 samolotów F-86D. W latach 1964- 1965 myśliwce F-86E(M), które użytkowało wówczas 111 skrzydło, wymieniono na samoloty Northrop F-5 "Freedom Fighter", a F-86D ze 116 skrzydła zamieniono na F-104G "Starfighter",
- Hiszpania- używała samoloty "Sabre", należące wcześniej do USAF,
- Holandia- Holenderskie Królewskie Sity Powietrzne w latach 1955- 1964 użytkowały 57 samolotów F-86K wyprodukowanych w Stanach Zjednoczonych. Dostawy rozpoczęto w październiku 1955 r. i zakończono w kwietniu 1956 r. W rok po zakończeniu dostaw amerykańskich stan samolotów powiększono o 6 F-86K wyprodukowanych we Włoszech. W ciągu dziewięciu lat służby 17 samolotów zostało zniszczonych w różnych wypadkach lub wycofanych z powodu zużycia. Kiedy w 1963 r. rozpoczęto wprowadzanie produkowanych w Holandii samolotów F-104G "Starfighter" i NF-5A/B "Freedom Fighter", osiem F-86K mających jeszcze odpowiedni zapas resursu przekazano włoskim siłom powietrznym, a prawie całą resztę pocięto na złom, pozostawiając jedynie jeden egzemplarz, który latał w eskadrze szkoły lotniczej aż do 1977 r. i jeden nielatający jako eksponat muzealny. W 1973 r. otrzymano z Włoch jeszcze jeden latający samolot F-86K, który był potrzebny na rocznicowe pokazy,
- Honduras- w latach 1970-1993 użytkował 6 ex- wenezuelskich F-86K,
- Indonezja- australijskie "Sabre" Mk.32 znalazły się w Indonezji w 1973 r., kupiono ich wówczas 18 egz. Później kiedy Malezja wycofywała swoje samoloty "Sabre" Mk.32 siły powietrzne Indonezji odkupiły od niej jeszcze 5 samolotów. W Indonezji samoloty "Sabre" latały aż do 1978 r.,
- Irak- w 1956 r. z zapasów USAF otrzymał 5 egz. F-86F,
- Iran- od 1960 r. posiadał 60 egz. F-86F, które pochodziły z zapasów USAF,
- Japonia- Japońskie Siły Samoobrony otrzymały pierwsze samoloty F-86F-40 w 1956 r. Były to samoloty montowane na licencji w zakładach Mitsubishi (ok. 60 z 300 wyprodukowanych w Japonii otrzymała Korea). W 1959 r. do Japonii dostarczono w ramach MAP jeszcze ok. 60 F-86D. Samoloty "Sabre" latały w Japonii do 1972 r.,
- Jugosławia- w latach 1954- 1956 w ramach MDAP Jugosławia otrzymała 121 samolotów F-86E(M) (wycofane z RAF "Sabre" Mk.4 po naprawie głównej i wymianie silników). Używane były do 1973 r. W 1960 r. dostarczono 130 samolotów F-86D, należące wcześniej do USAF. Ostatnie z nich zostały wycofane z eksploatacji w 1974 r.,
- Kanada- w 1950 r. do jednostek RCAF rozpoczęły się dostawy 290 samolotów "Sabre" Mk.2, będących licencyjną kopią F-86E (dalsze 60 samolotów dostarczono do USAF jako F-86E-6-CAN). Samoloty te otrzymały wszystkie jednostki myśliwskie. W latach 1953- 1954 kanadyjskie siły powietrzne wykorzystywały 71 samolotów "Sabre" Mk.4 przed przekazaniem ich do Wielkiej Brytanii. Poczynając od 30.07.1953 r. na miejsce "Sabre" Mk.2 zaczęto wprowadzać "Sabre" Mk.5 (370 egz.) z silnikami "Orenda", a wycofane Mk.2 po naprawie i odnowieniu sprzedano jako F-86E(M) do innych państw. Od 1955 r. do uzbrojenia RCAF zaczęto wprowadzać "Sabre" Mk.6 z mocniejszym silnikiem. W latach 1955- 1958 dostarczono ich 390, a jako pierwsza nową wersję dostała pierwsza dywizja lotnicza RCAF w Europie (RCAN No 1 Air Division in Europę). W 1957 r. 76 samolotów "Sabre" Mk.5 przekazano z RCAF niemieckiej Luftwaffe, ostatni "Sabre" Mk.5 wycofano z RCAF 24.02.1969 r., a "Sabre" Mk.6 latały w RCAF do połowy lat 1960- tych,
- Kolumbia- w 1957 r. Kolumbia zakupiła 6 samolotów "Sabre" Mk.6,
- Korea Południowa- po zakończeniu działań wojennych jednostki południowokoreańskich sił powietrznych wyposażono w samoloty F-86A i E pozostawione przez jednostki amerykańskie. Później dostarczono do Korei w ramach planu pomocy wojskowej MAP samoloty F-86F i RF-86F produkowane w Japonii, a w 1959 r. koreańskie siły powietrzne dostały jeszcze ok. 60 samolotów F-86D,
- Malezja- w latach 1969- 1971 11 dywizjon myśliwski sił powietrznych Malezji został uzbrojony w 18 kupionych od RAAF samolotów "Sabre" Mk.32, z których część dość szybko uległa zniszczeniu w wypadkach, kilka wycofano z powodu zużycia, a pozostałe 5 w 1973 r. odsprzedano do Indonezji,
- Norwegia- w latach 1955- 1956 dostarczono 61 amerykańskich F-86K. Użytkowano je dość długo, bo aż do 1968 r. (na ich miejsce kupiono myśliwce F-104G i F-5A, w których produkcję był zaangażowany przemysł norweski),
- Pakistan- w 1965 r. 90 samolotów "Sabre" Mk.6, które przedtem użytkowała Luftwaffe, zostało za pośrednictwem Iranu dostarczone dla sił powietrznych Pakistanu. Samoloty te zastąpiły w Pakistanie używane wcześniej starsze, odkupione z USAF, myśliwce F-86F. Podczas konfliktu z Indiami w 1965 r. stanowiły podstawę uzbrojenia pakistańskiego lotnictwa. W walkach powietrznych Pakistańskie Siły Powietrzne straciły 13 myśliwców "Sabre", z których 6 zostało zestrzelonych przez samoloty Hawker "Hunter", a 7 przez Folland "Gnat". Indie z kolei straciły 7 samolotów "Hunter", 3 De Havilland "Vampire", 2 "Gnat" i 2 Dassault "Mystère". Siły powietrzne Pakistanu utrzymują, że w wyniku ataków na cele naziemne samoloty "Sabre" zniszczyły 26 maszyn indyjskich na lotniskach (Indie potwierdziły zniszczenie na ziemi 22 maszyn). Podczas wojny o niepodległość Bangladeszu w 1971 r. zestrzeliły w walkach powietrznych 31 samolotów indyjskich wśród których było 17 maszyn typu Hawker "Hunter", osiem Suchoj Su-7, jeden Mikojan MiG-21i trzy Folland "Gnat" przy stratach własnych wynoszących 7 F-86. Indie z kolei potwierdziły zestrzelenie 11 pakistańskich "Sabre" i stratę 11 własnych maszyn. Oficjalne dane pakistańskie mówią, że podczas całego konfliktu stracono 24 "Sabre" z czego 13 w wyniku walk powietrznych, a 11 kolejnych uszkodzono na ziemi, aby uniemożliwić ich wykorzystanie przez wroga. Z kolei indyjskie źródła twierdzą, że zniszczeniu uległo 28 pakistańskich "Sabre", z czego 17 podczas walk w powietrzu i 11 w wyniku uszkodzenia na ziemi przez Pakistańczyków. Pozostawały w służbie lotnictwa Pakistanu jako samoloty przechwytujące do końca lat 1970- tych,
- Portugalia- w ramach programu pomocy wojskowej w 1960 r. rząd Stanów Zjednoczonych przekazał portugalskim siłom powietrznym 50 używanych dotychczas przez USAF samolotów F-86F. Samoloty te stanowiły trzon portugalskiej obrony powietrznej, a użytkowano je bardzo długo, bo aż do 1970 r.,
- Peru- w latach 1955- 1979 lotnictwo wojskowe posiadało 26 egz. F-86F, pozyskanych z zapasów USAF,
- Republika Południowej Afryki- była jednym z użytkowników samolotów "Sabre" Mk.6, których 34 zakupiła w 1957 r. Wykorzystywane jeszcze jako szkolne do 1979 r.,
- RFN- w 1957 r. zakupiły najpierw 76 egz. "Sabre" Mk.5 wycofywanych z RCAF, a następnie 225 nowych "Sabre" Mk. 6. Samoloty "Sabre" latały w niemieckiej Luftwaffe do 1965 r. Później zastąpiono je samolotami F-104G "Starfighter", a część wycofanych "Sabre" sprzedano za pośrednictwem Szwajcarii i Iranu siłom powietrznym Pakistanu. Kilka samolotów niemieckich odkupiły różne firmy prywatne, między innymi amerykańska Flight Systems Inc., która oferowała je do dalszej eksploatacji w charakterze samolotów bojowych w krajach rozwijających się, bądź też jako bezzałogowe cele latające do prób pocisków przeciwlotniczych,
- Tajlandia- w 1967 r. miała w uzbrojeniu samoloty F-86L zakupione w ramach MAP w końcu lat 1950- tych,
- Tajwan- w 1960 r. w ramach MAP otrzymał samoloty F-86D (48 egz.) dla jednego dywizjonu. Wcześniej lotnictwo Tajwanu dysponowało już samolotami F-86F, pochodzącymi z zapasów USAF,
- Tunezja: w latach 1969- 1978 lotnictwo wojskowe posiadało 15 egz. F-86F, pozyskanych z zapasów USAF,
- Turcja- pierwsze samoloty "Sabre" (107 egz.) otrzymała w latach 1954- 1955. Były to F-86E(M) (ex kanadyjskie "Sabre" Mk.2). Później w 1961 r. z Włoch dostarczono jeszcze 65 samolotów F-86K, a w 1965 r. zakupiono od Amerykanów, wycofane u nich samoloty F-86D,
- USA- pierwszą jednostką USAF, którą w lutym 1949 r. wyposażono w samoloty F-86A "Sabre", była 1 Grupa Myśliwska (1 st FIG- Fighter Interceptor Group) stacjonująca w March AFB w Kalifornii i odpowiadająca za obronę powietrzną aglomeracji Los Angeles. Broniąca nieba nad Waszyngtonem 4 Grupa Myśliwska (4th FIG) z Langley AFB, otrzymała samoloty myśliwskie F-86A jako druga, a trzecią w kolejności była 81 st FIG z Kirtland w stanie Nowy Meksyk (broniła ośrodka badań jądrowych w Almagordo). W samoloty F-86A uzbrojono jeszcze w 1950 r. 56 Grupę oraz 33 Grupę. W USAF niedługo po wprowadzeniu samolotów F-86 nastąpiła reorganizacja, w ramach której dotychczasowe Grupy przemianowano na Skrzydła (Wings). Oprócz dywizjonów, do których w Skrzydłach regularnych trafiły samoloty F-86A, dostarczono je również do Lotniczej Gwardii Narodowej (Air National Guard). 22.12.1950 r. jako pierwszy otrzymał je 116 myśliwski dywizjon przechwytujący (116th FIS- Fighter Interceptor Squadron) Lotniczej Gwardii Narodowej stanu Washington. Nowa wersja samolotu F-86E w pierwszej kolejności trafiła do jednostek walczących w Korei. Najpierw otrzymało je 51 Skrzydło Myśliwskie, latające wcześniej na samolotach F-80, a następnie uzupełniono nimi stan dywizjonów 4 Skrzydła. Na F-86E oprócz 4 i 51 Skrzydła latało między innymi jeszcze 23 Skrzydło Myśliwskie. W 1952 r. rozpoczęto wprowadzenie samolotów wersji F-86F. Kilkanaście z nich dostarczono jeszcze w ostatnich miesiącach wojny do dywizjonów walczących w Korei. W miarę dostaw samolotów F-86F ich starsze wersje przekazywano do dywizjonów Gwardii Narodowej. W 1953 r., po zakończeniu wojny w Korei, w samoloty F-86F uzbrojono jeszcze cztery Skrzydła myśliwsko- bombowe, które skierowano do Europy jako część połączonych sił powietrznych NATO. Dywizjony te stacjonowały w RFN, Francji i Wielkiej Brytanii, a w 1953 r. dwa z nich przezbrojono w samoloty myśliwsko-bombowe F-86H, przystosowane do przenoszenia taktycznej broni jądrowej. Samoloty F-86 wersji F i H wycofano z USAF w końcu lat 1960- tych, zastępując je naddźwiękowymi F-100 "Super Sabre". Pojedyncze egzemplarze różnych wersji samolotu wykorzystywano również w ośrodkach badawczych do rozmaitych celów, między innymi jako samoloty do holowania celów powietrznych, latające stanowiska do zdalnego pilotowania samolotów bezzałogowych (DF-86), bądź też jako bezzałogowe cele latające dla prób pocisków rakietowych (QF-86). Samoloty F-86D, których wprowadzanie rozpoczęto w 1951 r., stanowiły uzbrojenie dywizjonów myśliwskich obrony powietrznej (FIS- Fighter Interceptor Squadron), wchodzących w skład Lotniczej Gwardii Narodowej. W 1956 r. rozpoczęto modernizację 981 tych samolotów do standardu wersji F-86L. Jako pierwszy z dwudziestu sześciu latających na nich dywizjonów otrzymał je 49th FIS, a ostatnim, w którym jeszcze w 1970 r. latały te samoloty, był 196th FIS Gwardii Narodowej stanu Kalifornia. Samoloty F-86D/L w siłach powietrznych i w Gwardii Narodowej Stanów Zjednoczonych zostały zastąpione przez samoloty Convair F-102 "Delta Dagger",
- Wenezuela- w 1967 r. otrzymała samoloty F-86D, należące wcześniej do USAF,
- Wielka Brytania- dowództwo myśliwskie RAF (RAF Fighter Command), którego jednostki stanowiły ważny element systemu obronnego NATO w Europie, na początku lat 1950- tych były w krytycznej sytuacji. Znajdujące się w jego uzbrojeniu myśliwce odrzutowe pierwszej generacji De Havilland DH-100 "Vampire" i Gloster "Meteor", w porównaniu z myśliwcami o skrzydłach skośnych Mikojan MiG-15, które masowo pojawiły się na wschód od Łaby, były sprzętem zupełnie przestarzałym. Nowoczesny Hawker "Hunter" wciąż jeszcze był w stadium projektowania. Sytuację uratował program pomocy na rzecz wspólnej obrony MDAP (Mutual Defence Assistance Programme), w ramach którego w latach 1952- 1953 dostarczono do RAF 427 zbudowanych w Kanadzie samolotów "Sabre" Mk.4. Zanim rozpoczęto właściwe dostawy, we wrześniu 1952 r. Kanadyjczycy dostarczyli Anglikom 3 samoloty w wersji "Sabre" Mk.2. Pierwsze "Sabre" Mk.4 przybyły 8.12.1952 r. i otrzymały je dywizjony RAF nr 3, 67 i 71. Z 438 wyprodukowanych w Kanadzie "Sabre" Mk.4: 307 egz. przekazano do RAF bezpośrednio, 71 samolotów przed przekazaniem ich do Wielkiej Brytanii wykorzystywały w latach 1952- 1953 kanadyjskie siły powietrzne, a 60 zakupionych za kredyty amerykańskie otrzymało najpierw formalnie amerykańskie numery rejestracyjne. W pierwszej kolejności samoloty "Sabre" trafiły do dywizjonów myśliwskich 83 Grupy stacjonującej wówczas na terytorium Niemiec, w pobliżu granic Belgii i Holandii. Później otrzymały je dywizjony 2 Grupy. Na "Sabre" Mk.4 latały dywizjony 4, 26, 92,112, 234 i 229 OCU. W 1954 r. rozpoczęło się wycofywanie samolotów "Sabre". Zastępowały je sukcesywnie oczekiwane od dawna własne Hawker "Hunter". Kilkanaście samolotów uległo zniszczeniu w wypadkach, kilka sprzedano prywatnym użytkownikom lub przekazano na eksponaty do muzeów, a 301 po przeglądzie profilaktycznym i wymianie silników w latach 1954- 1956, w ramach MDAP przekazano do Włoch i Jugosławii. Ostatni "Sabre" Mk.4 do końca lat 1950- tych latał w firmie Bristol Siddeley jako latające stanowisko do prób silnika "Orpheus",
- Włochy- w latach 1954- 1955 dostarczono 180 samolotów F-86E(M) (wycofane z RAF "Sabre" Mk.4 po naprawie głównej i wymianie silników). Później na początku 1956 r. włoskie siły powietrzne otrzymały najpierw 8 amerykańskich F-86K. Po uruchomieniu ich produkcji dalsze dostawy realizowały zakłady Fiat. Zakończono je w 1958 r. W 1963 r. z Holandii przekazano 8 samolotów F-86K jako uzupełnienie stanu. Służbę we włoskich silach powietrznych samoloty "Sabre" zakończyły dopiero w 1973 r., ustępując miejsca F-104S.
Wojna w Korei.
Szczególnym rozdziałem w historii samolotu F-86 była wojna w Korei. Kiedy w listopadzie 1950 r. pojawiły się na koreańskim froncie odrzutowe samoloty radzieckie MiG-15, cały sprzęt działającej tam 5 Armii Lotniczej (5th AF) stał się momentalnie przestarzały, a sławne Boeing B-29 "Superfortress" straciły osłonę, bowiem najszybsze myśliwce 5 Armii- F-80 "Shooting Star", mając prędkość o 120 km/h mniejszą od MiG-15, były wobec nich zupełnie bezradne. Sytuacja diametralnie zmieniła się dopiero wtedy, gdy na front dostarczono myśliwce odrzutowe F-86A. Z pięciu pierwszych Grup Myśliwskich, uzbrojonych w latach 1949- 1950 w samoloty F-86A, największą sławę zyskała 4th FIG, która jako pierwsza jednostka znalazła się ze swoimi samolotami "Sabre" w Korei.
Pierwsze siedem F-86A z 336 dywizjonu przechwytującego (336th FIS) wystartowało z bazy Kimpo do lotu bojowego 13.12.1950 r. Do spotkania z przeciwnikiem jednak nie doszło. Pierwsze starcie czwórki F-86 z czterema MiG-15 nastąpiło 17.12.1950 r. kolo Sinuju. W starciu tym ppłk Hinton zestrzelił jednego MiG-15. Była to pierwsza w historii lotnictwa walka samolotów odrzutowych o skrzydłach skośnych i jednocześnie pierwsze zwycięstw odniesionych w wojnie Koreańskiej przez myśliwce F-86 nad MiG-15. Na początku 1951 r. na froncie koreańskim byt tylko jeden dywizjon F-86 (336th FIS / 4thFIW). W ciągu roku trafiły tam pozostałe dwa dywizjony 4 skrzydła (334th i 335th). W końcu 1951 r. zaczęto przezbrajać w samoloty F-86E dywizjony 51 Taktycznego Skrzydła Myśliwskiego (51stTFW- Tactical Fighter Wing), uzbrojonego dotychczas w samoloty F-80.
Na przełomie 1952- 1953 w Korei walczyło 6 dywizjonów latających na myśliwcach F-86A i F-86E, a w dniu zakończenia wojny było tylko jedenaście dywizjonów dysponujących łącznie ok. 200 samolotami, w tym było tylko kilkanaście najnowszych wówczas F-86F. Przeciwnik natomiast w 1951 r. dysponował około 500 samolotami MiG-15. Pod koniec wojny liczba ta prawdopodobnie wzrosła do ok. 1000, w tym połowę stanowiły ulepszone samoloty MiG-15bis. Co więcej, MiG-15 pod wieloma względami przewyższał swoimi walorami amerykańskie F-86. Miał on znacznie korzystniejszy stosunek masy do ciągu, co dawało mu rewelacyjną wręcz prędkość wznoszenia i doskonałe zdolności manewrowe. Prędkość wznoszenia samolotu MiG-15 sięgała 50,8 m/s, podczas gdy wersje F-86A / E osiągały zaledwie 37,6 m/s, a 47,2 m/s uzyskiwały dopiero ostatnie serie F-86F z ulepszonymi skrzydłami i nowymi silnikami. Obydwa samoloty dysponowały porównywalną prędkością maksymalną w locie poziomym zarówno na poziomie morza, jak i na pułapie praktycznym wynoszącym ok. 14 000 m. "Sabre" miały nad MiG-15 przewagę jedynie podczas nurkowania. F-86 jako cięższy znacznie szybciej osiągał prędkość maksymalną i łatwo przekraczał barierę dźwięku, zachowując pełną stateczność i sterowność, podczas gdy nie mający slotów MiG w chwili przekraczania prędkości dźwięku wpadał w drgania wywołane odrywaniem się strug powietrza na końcach skrzydeł, co prowadziło do utraty stateczności, a nawet do zniszczenia samolotu. Niekwestionowaną zaletą MiG-15 było potężne uzbrojenie złożone z trzech działek: 2 kal. 23 mm i 1 kal. 37 mm. Słaby celownik, w jaki wyposażono samolot, niewielki zapas amunicji i stosunkowo niewielka szybkostrzelność działek zmniejszały wprawdzie tę przewagę uzbrojenia, ale trafienie jednym pociskiem z MiG-15 wystarczyło na ogół do wyeliminowania "Sabre" z walki.
Większość walk powietrznych miała miejsce niedaleko rzeki Yalu w pobliżu granicy koreańsko-chińskiej na terenie zwanym Aleją MiG-ów. Po zakończeniu działań wojennych piloci latający na F-86 zgłosili zestrzelenie aż 791 samolotów MiG-15 przy stracie zaledwie 78 samolotów własnych. Dawało to pilotom amerykańskim rewelacyjny stosunek zestrzeleń do strat własnych, wynoszący ponad 10:1. Taki wynik tłumaczono tym, że przeciw świeżo promowanym, pospiesznie szkolonym młodym i niedoświadczonym pilotom z Korei i Chin walczyli doskonale wyszkoleni, zaprawieni w bojach II wojny światowej piloci amerykańscy. Po stronie koreańskiej na MiG-15 latali wprawdzie równie doświadczeni piloci radzieccy, ale ze względów politycznych nie uczestniczyli oni prawie w ogóle w bezpośrednich działaniach bojowych, ograniczając się jedynie do roli instruktorów. W rzeczywistości Rosjanie brali udział w walkach powietrznych. Radzieccy piloci startowali z baz na terenie Chin i konsekwentnie udawali, że ich w ogóle nie ma, malując na samolotach chińskie lub koreańskie znaki rozpoznawcze i ubierając się w odpowiednie mundury.
Rosjanie i Chińczycy twierdzą, że zestrzelili 1377 samolotów ONZ, w tym ponad 800 F-86 przy stracie ok. 600 MiG-15 z wszystkich przyczyn (inne źródła radzieckie mówią o 1300 zwycięstwach na MiG-15 i tylko 345 straconych maszynach). Nie jest możliwe ustalenie prawdziwej liczby strat i zwycięstw, ale obecnie uważa się, że stosunek strat F-86 do MiG-15 wynosił zaledwie od 1:3 do 1:1,5.
W Polsce.
Na samolotach North American F-86 ”Sabre” latali piloci Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, którzy po zakończeniu II wojny światowej pozostali w Wielkiej Brytanii, m.in.:
- kpt.pilot Józef Tyszko, na F-86 wylatał łącznie 203 h. W 1957 r. awaryjnie lądował samolotem Canadair "Sabre" F.4 z zatartym silnikiem,
- Józef Butrym wykonywał loty na samolocie Canadair "Sabre" F.5 w 147 Sqn RAF.
W czasie wojny koreańskiej na samolotach North American F-86 ”Sabre” walczył amerykański as myśliwski polskiego pochodzenia Francis Stanley "Gabby" Gabreski (pol. Franciszek Gabryszewski). Zestrzelił wówczas 6,5 samolotu wroga.
W USA latał samolot QF-86H "Sabre" w zupełnie nietypowych barwach. Ma kadłubie posiadałczarny napis NAVY, co oznacza, że był własnością lotnictwa sił morskich, a napis China Lake na stateczniku świadczy, że jego macierzystą jednostką był ośrodek doświadczalny lotnictwa sił morskich. Niewyjaśnione pozostają natomiast polskie akcenty w postaci biało- czerwonej szarfy wokół tylu kadłuba, szerokiego pasa w naszych barwach narodowych na usterzeniu, biało-czerwonej dekoracji z przodu kadłuba i wymalowanej pod kabiną pięknej szachownicy. Patrz zdjęcie w Galerii.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła o konstrukcji całkowicie metalowej, dwudźwigarowe, obrys trapezowy. Profil skrzydeł laminarny. Skos skrzydła- 35°. W części przykadłubowej przestrzeń między dźwigarami nie posiada tradycyjnych żeberek, a jej pokrycie składa się z dwóch blach nitowanych do rozdzielających je profilowanych podłużnic, co tworzy przestrzenną strukturę przekładkową (sandwich). Przynitowane do dźwigarów płyty przekładkowe (górna i dolna) tworzą keson, wewnątrz którego umieszczono zbiorniki paliwa. Pozostała część skrzydeł ma klasyczną konstrukcję z żeberkami i podłużnicami, do których nitowane jest pokrycie. Lotki umieszczono na 55% długości krawędzi spływu płata. Klapy zaskrzydłowe typu krokodylowego znajdują się na krawędzi spływu między lotkami a kadłubem.
Prototypy XF-86, XF-93 (XF-86C), XF-86D (XF-95A) oraz seryjne wersje amerykańskie F-86A, F-86E i F-86D, kanadyjskie "Sabre" Mk.1, Mk.2, Mk.3 i Mk.4, a także australijskie "Sabre" Mk.30 miały w nosowej części płata, wzdłuż 75% rozpiętości, czteroczęściowe sloty (klapy szczelinowe), otwierające się automatycznie podczas lotu z dużym kątem natarcia. Skrzydła tego typu były wyposażone tylko w jedną parę zamków do podwieszania dodatkowych zbiorników paliwa lub uzbrojenia.
Po doświadczeniach z eksploatacją samolotów wersji F-86A / E stwierdzono, że kosztem zwiększenia prędkości startu i lądowania zaledwie o 7- 8 km/h można uniknąć niebezpiecznego trzepotania (buffeting) i zrezygnować z trudnych do wykonania slotów. Nowe skrzydła, zachowując generalnie taki sam schemat konstrukcji, zmodernizowano w ten sposób, że ich krawędź natarcia przesunięto do przodu oraz usunięto sloty dodając w połowie krawędzi natarcia niewielkie grzebienie zapobiegające zsuwaniu się strug powietrza. Zwiększyła się powierzchnia nośna skrzydeł, zwiększył się również nieznacznie kąt skosu skrzydeł. Powstały tak zwane skrzydła twarde lub skrzydła 6-3, które zastosowano w samolotach F-86F i na pierwszych seriach F-86H i F-86K, na kanadyjskich "Sabre" Mk.5 i Mk.6 oraz na australijskich "Sabre" Mk.31 i Mk.32. Początkowo twarde skrzydła miały też jedną parę zamków, później dodano drugą parę.
W 1955 r. skrzydła (o zwiększonej do 11,91 m rozpiętości) ponownie zostały wyposażone w automatyczne sloty. Zastosowane zostały w samolotach F-86F-40, F-86H, F-86K produkowanych po 1955 r., ostatnich seriach kanadyjskich "Sabre" Mk. 6 oraz wszystkich F-86L. Na końcach skrzydeł dodano 30- cm segmenty, powierzchnia nośna zwiększyła się do 29,11 m2. Skrzydła wyposażono w dwie pary zamków do podwieszania uzbrojenia i dodatkowych zbiorników paliwa.
Kadłub całkowicie metalowy, przekrój owalny, konstrukcja skorupowa z pokryciem nitowanym. W tylnej części kadłuba zamontowano klapy hamulców aerodynamicznych. Kabina zakryta, ciśnieniowa, ogrzewana, wyposażona w fotel wyrzucany z układem pirotechnicznym.
Odmienną konstrukcję miał kadłub prototypu YF-93. Wynikało to z innego typu silnika i z przyjętego rozwiązania układu wlotów powietrza. Wersje przechwytujące F-86D i K miały kadłuby z charakterystycznym nosem kryjącym antenę celownika radiolokacyjnego i z pogrubioną tylną częścią, kryjącą dopalacz silnika. W tyle kadłuba, w rejonie mocowania silnika, umieszczono dodatkowe, boczne wloty powietrza wykorzystywane podczas pracy dopalacza.
Kadłub samolotu F-86H miał o 0,152 m większą średnicę niż kadłub wersji F-86F, co wiązało się z zastosowaniem szerszych i większych kół podwozia oraz większego silnika. Powiększona średnica umożliwiała umieszczenie zbiorników paliwa o większej pojemności.
Kadłub wersji dwumiejscowej TF-86F był przedłużony o 1,60 m i miał węzły mocowania skrzydła przesunięte o 203 mm do przodu. W przedłużonym kadłubie z łatwością umieszczono drugą kabinę z fotelem wyrzucanym.
Usterzenie wolnonośne, konstrukcji całkowicie metalowej (żeberka i podłużnice kryte blachą). Wszystkie płaszczyzny usterzenia miały kąt skosu wynoszący 35° i dodatni wznios. Na samolotach F-86A zastosowano rozwiązanie steru wysokości zwane flying tail (latający ogon) polegające na tym, że ruchy drążka sterowego wywołują zarówno wychylenie steru wysokości, jak i statecznika poziomego. Ster i statecznik połączone są ze sobą przekładnią i wychylają się różnicowo. Gdy ster wychyla się w górę- statecznik proporcjonalnie zmienia kąt zaklinowania na ujemny, a gdy ster wychyla się do dołu- kąt zaklinowania statecznika zwiększa się. Rozwiązanie to polepszyło stateczność i sterowność samolotu. Statecznik pionowy i ster kierunku miały klasyczną konstrukcję. We wszystkich następnych wersjach samolotu zamiast skomplikowanego układu flying tail zastosowano o wiele prostsze, jednoczęściowe, płytowe usterzenie poziome.
Podwozie trójpodporowe z kółkiem przednim, wciągane w locie.
Uzbrojenie:
- F-86A- 6 najcięższych karabinów maszynowych Colt Browning M3 kal. 12,7 mm. Pod skrzydłami znajdowały się 2 węzły o łącznym udźwigu 908 kg z zamkami do podwieszania dodatkowych zbiorników paliwa. Teoretycznie zamki te mogły być również wykorzystane do podwieszania bomb o masie 225 do 450 kg albo niekierowanych pocisków rakietowych powietrze- ziemia HVAR kal. 127 mm, jednak praktycznie w samolocie F-86A możliwości tej nie wykorzystywano,
- F-86E, "Sabre" Mk. 5- 6 najcięższych karabinów maszynowych Colt Browning M3 kal. 12,7 mm. Pod skrzydłami znajdowały się 2 węzły o łącznym udźwigu 908 kg z zamkami do podwieszania bomb lub 8 niekierowanych pocisków rakietowych powietrze- ziemia HVAR kal. 127 mm albo dodatkowych zbiorników paliwa,
- F-86F, F-86H, "Sabre" Mk. 6 (1 seria)- 6 najcięższych karabinów maszynowych Colt Browning M3 kal. 12,7 mm. Pięć zamków o łącznym udźwigu 1360 kg, w tym cztery podskrzydłowe do podwieszania bomb lub 8 niekierowanych pocisków rakietowych powietrze- ziemia HVAR kal. 127 mm lub 2 kierowanych pocisków rakietowych powietrze- powietrze AIM-9B "Sidewinder" albo dodatkowych zbiorników paliwa. Piąty zamek umieszczony pod kadłubem, przystosowany był do przenoszenia taktycznej bomby jądrowej Mk.6 o mocy 20 kT,
- F-86H (późniejsze)- 4 działka Pontiac M39 kal. 20 mm. Pięć zamków o łącznym udźwigu 1360 kg, w tym cztery podskrzydłowe do przenoszenia podwieszania bomb lub 8 niekierowanych pocisków rakietowych powietrze- ziemia HVAR kal. 127 mm lub 2 kierowanych pocisków rakietowych powietrze- powietrze AIM-9B "Sidewinder" albo dodatkowych zbiorników paliwa. Piąty zamek umieszczony pod kadłubem, przystosowany był do przenoszenia taktycznej bomby jądrowej Mk.6 o mocy 20 kT,
- F-86D, F-86L- 24 niekierowane pociski rakietowe powietrze- powietrze FFAR kal. 70 mm w chowanej wyrzutni umieszczonej z przodu kadłuba,
- F-86K- 4 działka General Electric M24A-1 kal. 20 mm. Pod skrzydłami znajdowały się 4 węzły o łącznym udźwigu 908 kg z zamkami do podwieszania bomb lub 2 kierowanych pocisków rakietowych powietrze- powietrze AIM-9B "Sidewinder" albo dodatkowych zbiorników paliwa,
- "Sabre" Mk. 32- 2 działka Aden kal. 30 mm. Pod skrzydłami znajdowały się 4 węzły o łącznym udźwigu 908 kg z zamkami do podwieszania bomb lub 2 kierowanych pocisków rakietowych powietrze- powietrze AIM-9B "Sidewinder" albo dodatkowych zbiorników paliwa.
Silnik- jednoprzepływowy turbinowy silnik odrzutowy:
- XF-86- Chevrolet J35-C-3 (kiedy zakłady Chevrolet przejęło konsorcjum Allison oznaczenie silników zmieniono na Allison J35-A-3) o ciągu 16,68 kN,
- XF-86 i F-86A-1- General Electric J47-GE-1 o ciągu 21,58 kN,
- F-86A-2- General Electric J47-GE-3 o ciągu 21,90 kN,
- F-86A-3- General Electric J47-GE-7 o ciągu 22,36 kN,
- F-86A-4- General Electric J47-GE-9 o ciągu 22,85 kN,
- F-86A-5, F-86E, F-86E(M)- General Electric J47-GE-13 o ciągu 23,13 kN,
- F-86F- General Electric J47-GE-27 o ciągu 25,80 kN,
- F-86C (YF-93A)- Pratt & Whitney J48-P-6 o ciągu 24,47 kN i 27,8 kN z dopalaniem,
- F-86D- General Electric J47-GE-17 o ciągu 24,13 kN i 33,0 kN z dopalaniem,
- F-86K (NAA)- General Electric J47-GE-17B o ciągu 24,13 kN i 33,36 kN z dopalaniem,
- F-86D-45, F-86K (Fiat)- General Electric J47 -GE- 33 o ciągu 24,46 kN i 33,8 kN z dopalaniem,
- F-86H- General Electric J47-GE-3 o ciągu 25,00 kN i 39,68 kN z dopalaniem,
- F-86H-5- General Electric J47-GE-30 o ciągu 25,00 kN i 41,37 kN z dopalaniem,
- "Sabre" Mk.2, "Sabre" Mk.4- General Electric J47-GE-13 o ciągu 23,13 kN,
- "Sabre" Mk.3, "Sabre" Mk.5- Avro Canada "Orenda 10" o ciągu 28,91 kN,
- "Sabre" Mk.6- Avro Canada "Orenda 14" o ciągu 32,03 kN,
- "Sabre" Mk.30, "Sabre" Mk.31- Rolls-Royce "Avon 20" o ciągu 30,00 kN,
- "Sabre" Mk.32- Rolls-Royce "Avon 26" o ciągu 33,36 kN.
Dane techniczne (wg [3]):
Model |
Rozp. | Dług. | Wys. | Pow. nośna |
Masa własna |
Masa całk. |
Masa całk. max |
Prędk. max |
Pręd. przel. |
Wznosz. | Pułap |
Zasięg | Zasięg max |
[m] |
[m] |
[m] |
[m2] | [kg] | [kg] | [kg] | [km/h] | [km/h] | [m/s] | [m] | [km] | [km] | |
F-86A | 11,3 | 11,45 | 4,27 | 25,4 | 4811 | 7395 | 8250 | 1087 | 848 | 37,6 | 13700 | 2010 | 3750 |
F-86E | 11,3 |
11,45 |
4,27 |
25,4 | 4900 | 7490 |
8350 |
1072 |
851 |
37,6 | 13700 | 2010 | 3750 |
F-86F | 11,3 |
11,45 |
4,46 |
26,75 |
5046 |
6894 |
9349 |
1072 |
851 |
40,6 |
16170 |
2460 |
3700 |
F-86F(1) | 11,91 |
11,45 |
4,46 |
29,11 |
5066 |
6894 |
9349 |
1105 |
851 |
47,2 |
16170 |
2460 |
3700 |
F-86H | 11,3 |
11,8 |
4,57 |
26,75 |
6276 |
10200 |
11021 |
1114 |
60,9 |
16170 |
2460 |
3700 |
|
F-86D | 11,3 |
12,27 |
4,57 |
26,75 |
6123 |
8387 |
9050 |
1114 |
871 |
60,9 |
15118 |
1237 |
1197 |
F-86K | 11,3 |
12,27 |
4,57 |
26,75 |
6063 |
8337 |
9150 |
1114 | 871 | 60,9 |
15118 |
1237 |
1197 |
F-86K(1) | 11,91 |
12,27 |
4,57 |
29,11 | 6092 | 8387 | 9150 | 1114 | 871 | 60,9 | 15118 | 1237 | 1197 |
F-86L | 11,91 |
12,27 |
4,57 |
29,11 | 6123 | 8387 | 9080 | 1114 | 871 | 60,9 | 15118 | 1237 | 1197 |
"Sabre" Mk.5 |
11,3 |
11,45 |
4,49 | 26,75 | 5046 | 6894 | 9349 | 1078 | 865 | 42,6 | 16170 | ||
"Sabre" Mk.6 |
11,3 |
11,45 | 4,49 | 26,75 | 5046 | 6894 | 9349 | 1135 | 867 | 47,2 | 16170 |
||
"Sabre" Mk.32 |
11,3 |
11,45 | 4,27 | 26,75 | 5498 |
7710 | 8460 | 1135 | 867 | 50,2 | 16200 |
(1)- przedłużone końcówki skrzydeł.
Galeria
Źródło:
[1] Tyszko J. "Rozkazałem załodze skakać...". Wydawnictwo ZP Wydawnictwo. Warszawa 2011.
[2] "Niepolskie Statki Powietrzne Polskich Lotników".
[3] Gałązka A. "Samolot myśliwski F-86 Sabre". Seria "Typy Broni i Uzbrojenia" nr 167. Wydawnictwo Bellona. Warszawa 1995.
[4] J.S. "North American F-86D Sabre". Skrzydlata Polska nr 47/1990.
[5] Gurzęda R. "Hawker Hunter". Aeroplan nr 1 i 2/2005.