North American B-25 "Mitchell", 1940
(NA-40, NA-62)

Samolot bombowy, szturmowy. USA.
Samolot bombowy North American B-25 ”Mitchell” nad lotniskiem Góraszka. 2007 r. (Źródło: Copyright Bogdan Braniewski ”goraszka.info”).
W 1939 r. ogłoszony został konkurs na dwusilnikowy samolot szturmowo-bombowy dla US Army Air Corps. Propozycją firmy North American był projekt samolotu NA-40. Był to dwusilnikowy górnopłat z kółkiem przednim, nowością w tych czasach. Załogę stanowiło trzech ludzi, a samolot był uzbrojony w 7 karabinów maszynowych i 500 kg bomb. Napędem samolotu były silniki Pratt & Whitney R-1830 ”Twin Wasp”.

W wyniku prób postanowiono całkowicie przeprojektować samolot i tak powstał NA-62. Samolot otrzymał nowy kadłub, zmieniono usterzenie i gondole silnikowe. Napęd samolotu stanowiły silniki o większej mocy Wright R-2600-9 ”Cyclone”. Liczbę członków załogi zwiększono do 5, z czego jeden z nich obsługiwał dodany w ogonie samolotu karabin maszynowy kał. 12,7 mm. Pierwszy samolot seryjny, teraz już pod oznaczeniem B-25 ”Mitchell”, oblatano 19.08.1940 r. Po wyprodukowaniu 24 egz. zmodyfikowano samolot dodając między innymi samozasklepiające się zbiorniki paliwa. Zbudowano 40 egz. tej wersji oznaczonej B-25A.

Od sierpnia 1941 r. dostarczano samoloty B-25B ze wzmocnionym uzbrojeniem obejmującym dwie wieżyczki (górna i dolną) każda z dwoma karabinami maszynowymi kał. 12,7 zamiast karabinów maszynowych montowanych po jednym z każdej strony w oknach kadłuba. Zbudowano 119 samolotów tej wersji. Na samolotach tych dokonano pierwszego nalotu na Tokio, samoloty startowały z pokładu lotniskowca.

Kolejnych 1619 samolotów wyprodukowano w wersjach B-25C. Samolot otrzymał nowy napęd silnikami R-2600-13 ”Cyclone” (1250 kW), zmieniono instalację elektryczną, zabudowano pilota automatycznego. Kolejne pododmiany tej wersji miały zabudowywane wyrzutniki torpedowe, zmieniano uzbrojenie (zamiast karabinów 7,62 mm montowano karabiny 12,7 mm), modyfikowano wyposażenie nawigacyjne, wprowadzono możliwość montażu dodatkowego zbiornika paliwa w komorze bombowej.

Niewielkie modyfikacje wprowadzono do samolotów serii B-25D, których zbudowano 2290 egz., nowy wiatrochron, zmieniona instalacja paliwowa, ostatnie egzemplarze otrzymały podwójny karabin maszynowy 12,7 mm na tylnym stanowisku ogniowym. Wariantem samolotów B-25D były F-10, nieuzbrojone samoloty fotorozpoznawcze. Zastosowano je tylko do treningu.

Prototypy dwóch kolejnych wersji B-25E i B-25F nie zostały wprowadzone do produkcji seryjnej.

Dużą zmianę w wyglądzie i zastosowaniu samolotu przyniosła wersja B-25G. Wywodzące się z B-25C samoloty miały zmieniony przód kadłuba na nieoszklony, za to z zabudowanym tam działem kal. 75 mm ładowanym ręcznie przez nawigatora. Dodano dodatkowe płyty pancerne chroniące załogę. W przedzie zabudowano dodatkowe dwa karabiny maszynowe kal. 12,7. W trakcie produkcji zrezygnowano z dolnej wieży strzeleckiej. Wyprodukowano 405 samolotów tej wersji, przeznaczono je głównie do zwalczania żeglugi i niszczenia punktów oporu w czasie walk na Pacyfiku.

Od 1943 r. dostarczana była wersja B-25H, wyprodukowano 1000 egz., miała przeniesioną do przodu wieżyczkę grzbietową, zmieniony typ działa 75 mm, wzmocnione uzbrojenie w nosie do 4 karabinów maszynowych, dodano po 1 karabinie maszynowym z każdej strony kadłuba (razem samolot był uzbrojony w 1 działo 75 mm i 14 kaemów kal. 12,7 mm, oraz mógł zabrać ładunek bomb 1450 kg lub jedną torpedę lotniczą.

Najwięcej, 4318 egz., wyprodukowano samolotów w wersji B-25J. Powrócono w niej do podstawowej roli samolotu jako bombowca. Przywrócono oszklony przód kadłuba z miejscem bombardiera, dodano w nosie dwa zabudowane na stałe kaemy 12,7 mm i jeden ruchomy, pozostałe uzbrojenie, oprócz działa, takie samo jak w wersji B-25H. Załogę zwiększono do 6 osób. W wyniku wykruszenia się samolotów szturmowych wersji B-25G i B-25H cześć samolotów wersji B-25J przerobiono na szturmowe (odmiany B-25J-27 i B-25J-32) przez wymianę przodu samolotu na zwykły, wprowadzeniu w nim uzbrojenia 8 kaemów kal. 12,7 (razem samolot miał ich 18), zamontowaniu podskrzydłowych wyrzutni pocisków rakietowych kal. 127 mm, po 4 pod każdym skrzydłem. Samoloty ostatnich serii produkcyjnych otrzymały nowsze silniki R-2600-29 o mocy po 1251 kW.

Wersje szkolno-treningowe samolotów ”Mitchell” nosiły oznaczenia AT-24A, AT-24B, AT-24C, AT-24D, TB-25C, TB-25D, TB-25G, TB-25J. Nie były to samoloty produkowane seryjnie, wykonywano je przez przeróbki bardziej zużytych samolotów wersji bojowych.

Na potrzeby marynarki wojennej i korpusu marines powstały specjalne wersje samolotu ”Mitchell”. Większość z nich posiadała radar zabudowany w miejscu dolnego stanowiska strzeleckiego, czasami uzupełniony o dodatkowe o antenach zabudowywanych w opływowych gondolach na skrzydle lub z antenami prętowymi. Samolotu służyły głównie do patrolowania i zwalczania okrętów podwodnych. Dostarczono 50 samolotów PBJ-1 (odpowiednik B-25B), 150 samolotów PBJ-1C i PBJ-1D (odpowiednik B-25C i B-25D), 1 szt PBJ-1G (odpowiednik B-25G), 248 PBJ-1H (odpowiednik B-25H), 225 samolotów PBJ-1J (odpowiednik B-25J).

W sumie wyprodukowano 9816 samolotów ”Mitchell” wszystkich wersji, wg [2]- wyprodukowano ponad 11000 egz., z tego 9816 dla USAAF, a resztę dla US Navy, RAF i sił powietrznych innych państw. Stosowany był na wszystkich frontach walki z Niemcami, Japończykami i Włochami.

Samoloty dostarczane do Wielkiej Brytanii miały oznaczenie zmienione według angielskiego zwyczaju, i tak: ”Mitchell” Mk. I to B-25B (dostarczono 23 egz.), ”Mitchell” Mk. II to B-25C i B-25D (dostarczono 533 egz.), ”Mitchell” Mk. III to B-25J (dostarczono 314 egz.). Od września 1942 r. ”Mitchelle” zaczęły napływać do dywizjonów RAF, gdzie wykorzystano je w lotnictwie taktycznym, biorącym udział w przedinwazyjnych atakach na obiekty w północnej Francji. Odznaczyły się również podczas inwazji i walk poinwazyjnych, a później we Francji i w Niemczech. B-25 po raz pierwszy bombardowały terytorium niemieckie we wrześniu 1942 r., a ostatni raz na dzień przed kapitulacją obiekty kolejowe w środkowych Niemczech. Ostatni ”Mitchell” był używany przez RAF jeszcze na początku lat 1950-tych jako maszyna doświadczalna w ośrodku badawczym.

Samoloty ”Mitchell” różnych wersji służyły również w siłach lotniczych Brazylii (29 egz.), Kanady, Francji, Holandii (ok 210 egz.), ZSRR (862 egz.), Chin (131 egz.).

W Polsce.

W dniu 5.09.1943 r. 305 Dywizjon Bombowy został przeniesiony z Bomber Command i włączony w skład 2 Tactical Air Force, które były przeznaczone do zwalczania celów naziemnych. Jednostka otrzymała bombowce North American ”Mitchell” Mk.II. Pierwsze maszyny przejęto w końcu sierpnia 1943 r. i w tym czasie rozpoczęto szkolenie załóg na samolocie treningowym De Havilland DH-98 ”Mosquito” T Mk.III. Dla dywizjonu przydzielono początkowo 8 maszyn, a potem jeszcze dwie nie pokrywając etatowych potrzeb obydwóch eskadr. Pierwszej wyprawy bojowej dokonano w dniu 5.11.1943 r. Na samolotach ”Mitchell” wykonano tylko osiem operacji bombowych, ostatnią w dniu 21.12.1943 r. Maszyny te pozostawały jeszcze do 15.01.1944 r. na stanie jednostki. Od dnia 4 grudnia rozpoczęto przezbrojenie na samoloty myśliwsko-bombowe De Havilland DH-98 ”Mosquito” FB Mk.VI.

Bombowce North American ”Mitchell” były transportowane lotem przez Polaków na trasach wiodących z Kanady przez Atlantyk do Wielkiej Brytanii lub do Afryki. Byli oni zaangażowani w 45 Transport Group podległej Transport Command. Np. kapitan pilot Bolesław Klecha w latach 1943-45 latał w 43 Grupie Transportowej w Dorval (Kanada). W 22 lotach przeprowadził nad Atlantykiem maszyny różnych typów, jak North American B-25 ”Mitchell”, Douglas A-20 ”Boston”, transportowy Douglas DC-3. Wykonywał również przeloty na Boeing B-17 ”Flying Fortress”, Consolidted B-24 ”Liberator”, Martin ”Baltimore” i Lockheed ”Hudson”. W Afryce maszyny przekazywano do N°1 Aircraft Delivery Unit Middle East, gdzie istniał osobny Polski Oddział dokonujący transportu lotem nad Czarnym Kontynentem do Kairu, skąd rozprowadzano samoloty do Afryki Północnej i na Bliski Wschód.

W grudniu 1944 r. pilot Polskich Sił Powietrznych- ppłk. Franciszek Ratajczyk został wysłany przez Wydział Wyszkolenia Dowództwa Polskich Sił Powietrznych do USA, w celu zapoznania się z metodami szkolenia pilotów amerykańskich. W czasie 10-tygodniowego pobytu w bazach Randolph Field, w celach doświadczalnych jako uczeń odbył kurs szkolenia początkowego na samolocie Boeing PT-17 ”Kaydet”. Ogółem w USA wylatał ponad 60 h na samolotach North American AT-6 ”Texan”, Beech AT-7 ”Navigator”, North American B-25 ”Mitchell” i Martin B-26 ”Marauder”.

Konstrukcja:
Średniopłat o konstrukcji metalowej. Załoga w wersji NA-40- 3 osoby, w B-25 do B-25H- 5 osób, w B-25J- 6 osób.
Kabiny zakryte.
Podwozie trójkołowe, z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie:
- NA-40- 7 karabinów maszynowych. Udźwig bomb- 500 kg,
- NA-62/B-25- 8 karabinów maszynowych. Udźwig bomb- ? kg,
- B-25H- 1 działo kal. 75 mm i 14 karabinów maszynowych kal. 12,7 mm. Udźwig bomb- 1450 kg lub jedna torpeda lotnicza,
- B-25J. Udźwig bomb- 1814 kg.
- Mk.II- 6 najcięższych karabinów maszynowych Colt Browning kal. 12,7 mm, z tego 2 pojedyncze z przodu oraz zdwojone w górnej i dolnej wieży. Wieża dolna, kierowana peryskopowe, wysuwana była tylko w czasie akcji. Podczas lotu i na ziemi wieża chowana była w spodzie kadłuba. Udźwig bomb max- 2720 kg.

Napęd- 2 silniki:
- NA-40- Pratt & Whitney R-1830 ”Twin Wasp” o mocy 810 kW (1102 KM) każdy,
- NA-62/B-25- Wright R-2600-9 ”Cyclone” o mocy 1250 kW (1700 KM) każdy,
- B-25C- Wright R-2600-13 ”Cyclone” o mocy 1250 kW (1700 KM) każdy,
- B-25C- później Wright R-2600-29 ”Cyclone” o mocy 1251 kW (1702 KM) każdy,
,

Dane techniczne B-25J (wg [1]):
Rozpiętość- 20,59 m, długość- 16,13 m, wysokość- 4,8 m, powierzchnia nośna- 56,67 m2.
Masa własna- 9061 kg, masa całkowita- 15876 kg.
Prędkość max- 444 km/h, prędkość przelotowa- 370 km/h, czas wznoszenia na 4500 m- 19', pułap- 7600 m, zasięg- 2050 km.

Dane techniczne Mk.II (wg [2]):
Rozpiętość- 20,6 m, długość- 16,48 m, wysokość- 4,82 m, powierzchnia nośna- 56,7 m2.
Masa własna- 7250 kg, masa całkowita- 10900 kg.
Prędkość max- 470 km/h, prędkość przelotowa- 338 km/h, pułap- 6100 m, zasięg- 2623 km.

Galeria

  • North American ”Mitchell”  Mk.III, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 6/1958).

Źródło:

[1] Cebulok P. ”B-25J Mitchell”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/1997.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[3] Konieczny J. R., Malinowski T. ”Mała encyklopedia lotników polskich. Tomik II”. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1988.
blog comments powered by Disqus