Nieuport 11C1 "Bébé", 1915
W 1915 r., wobec pilnej potrzeby posiadania myśliwca, Gustave Delage opracował w zakładach lotniczych Société Anonyme des Établissements Nieuport pomniejszoną kopię samolotu Nieuport 10. Jego główne wymiary zewnętrzne były pomniejszone o ok. 25%. Nowy samolot oznaczony Nieuport 11C1 odznaczał się bardzo dobrymi właściwościami pilotażowymi. Dzięki dużej zwrotności oraz sporej prędkości wznoszenia i dobrej widoczność z kabiny pilota w tym okresie wojny uznawany był za bardzo trudnego przeciwnika, choć jego pojedynczy karabin maszynowy zamontowany nad górnym płatem nie miał jeszcze synchronizacji i strzelał spoza średnicy śmigła. Piloci, którzy na nim latali nazwali go pieszczotliwie Dziecinka po francusku ”Bébé”. Samolot nie różnił się konstrukcyjnie od samolotu Nieuport 10.
Pierwsza eskadra wyposażona w te samoloty weszła do akcji w styczniu 1916 r. W lutym (wg [3]- w marcu) było ich na froncie zachodnim 90 egz., dalsze dostawy nastąpiły w kwietniu. W czasie toczącej się na początku 1916 r. bitwy pod Verdun, Nieuport 11 był zdecydowanie najlepszym myśliwcem alianckim. Odniesiono na nim wiele zwycięstw. Jego doskonałe własności lotne pozwoliły sprzymierzonym odzyskać przewagę w dziedzinie lotnictwa myśliwskiego utraconą na rzecz Niemiec po wprowadzeniu jednomiejscowych samolotów myśliwskich Fokker E-I / E-III.
Po sukcesach jakie odniósł w starciach powietrznych pod Verdim, stał się bardzo popularnym samolotem nie tylko w lotnictwie Francji. Był budowany także na licencji we Włoszech (firma Nieuport-Macchi, 650 egz.), w neutralnej Holandii i w Rosji (w wytwórni Duks w Moskwie). Różnica w masie własnej pomiędzy egzemplarzami francuskimi, a licencyjnymi rosyjskimi wynosiła aż 30 kg i wynikała z odmiennych materiałów jakie były używane do ich budowy (świerk syberyjski, tkanina lniana w egzemplarzach rosyjskich, zamiast spruce i półjedwabiu).
Szybko okazało się, że zastosowany silnik o mocy 59 kW (80 KM) jest za słaby. Postanowiono zainstalować na samolocie silnik o większej mocy. Czynione były także próby instalacji synchronizatora Alkan i umieszczenia karabinu maszynowego Lewis lub Vickers na kadłubie. Wykonano jeden samolot Nieuport 15, na którym testowano silniki ”Monosoupape” o mocach 59 k W (80 KM) i 75 kW (100 KM). Ponieważ nie uzyskano zadowalających osiągów chwilowo zaniechano stosowania synchronizatora. W 1916 r. powstała wersja Nieuport 16C1 wyposażona w mocniejszy silnik. Była często mylona ze swoim pierwowzorem z uwagi na podobną w formie, metalową osłonę silnika.
Razem wyprodukowano w czasie wojny ok. 7200 myśliwskich Nieuportów z komorą półtorapłatową, do samolotu Nieuport 27C1 łącznie.
W Polsce.
Na samolotach Nieuport 11C1 latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa wojskowego carskiej Rosji, m.in. rtm. Tadeusz Grochowalski, por. Antoni Mroczkowski, kpt. Donat Makijonek, Jerzy Rudlicki. W lotnictwie białej Armii Dońskiej gen. Denikina loty bojowe wykonywał por. Seweryn Sacewicz (mógł to być również Nieuport 16C1).
W oddziałach lotnictwa polskiego na obczyźnie znajdowały się dwa samoloty Nieuport 11C1. jeden samolot znajdował się w Polskim Oddziale Awiacyjnym, sformowany przy I Korpusie Polskim w Mińsku 19.08.1917 r. Posiadany myśliwiec był nieuzbrojony. Wykonywano na nim loty łącznikowe i rozpoznawcze. W grudniu 1917 r. samolot wykonał przelot z Mińska na lotnisko Puchowicze koło Bobrujska. Przy kolejnym locie samolot został uszkodzony. Pozostawał w wyposażeniu oddziału do kwietnia 1918 r. Drugi egzemplarz Nieuport 11C1 otrzymał Polski Oddział Awiacyjny sformowany 15.10.1918 r. w stanicy Paszkowskiej na Kubaniu. Od 28.10.1918 r. oddział został włączony do 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego. Nieuport 11 był używany jako łącznikowy na Kubaniu, a od grudnia 1918 r. do marca 1919 r. w Odessie. Z chwilą wymarszu jednostki do Rumunii pozostawiono go w Odessie.
Prawdopodobnie w Polsce był jeszcze trzeci eks- rosyjski Nieuport 11C1, przejęty przez wojska austriackie, a następnie przechowywany w hangarach na lotnisku we Lwowie zdobytym przez Polaków w pierwszych dniach listopada 1918 r. Samolot określono w raporcie jako ”stary myśliwski Nieuport słabosilny 80 HP”. Prawdopodobnie nigdy potem nie oderwał się od ziemi, uległ zniszczeniu dwa miesiące później w zawalonym hangarze, przygnieciony stropodachem załamanym pod ciężarem topniejącego śniegu. Samolot miał komplet oznakowań lotnictwa rosyjskiego i godło indywidualne na kadłubie- czarny kot.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy półtorapłat o konstrukcji mieszanej, z przewagą drewna.
Skrzydła o skosie krawędzi natarcia 3° 30". Wznios płata górnego 0°, dolnego 2°. Wydłużenie górnego płata 5,0, dolnego 7,0. Górny płat, niedzielony o konstrukcji dwudźwigarowej, dolny- jednodźwigarowy, kryte płótnem. Dźwigary zrobiono z dwóch listew drewnianych klejonych do sklejki. Profil skrzydła cienki, ptasi, o grubości względnej 5%. Lotki tylko na górnym płacie, ze szczeliną pomiędzy płatem a lotką zakrytą płótnem. Charakterystyczna jednoprzęsłowa komora płatów Nieuport połączona była stojakami w układzie V. Piramidka wspierająca górny płat nad kadłubem wykonana z aluminium. Słupki łączące płaty były drewniane (o przekroju kroplowym), wzmocnione w trzech miejscach bandażami płóciennymi, usztywnione dodatkowo drutami strunowymi o średnicy 3- 4 mm.
Kadłub kratownicowy, o konstrukcji mieszanej. Przednia część, spawana z rur stalowych, miała z przodu płytę stalową, do której przymocowany był nieruchomy wał silnika rotacyjnego. Tylna część w postaci drewnianej kratownicy z sosny i jesionu, usztywnionej odciągami ze strun stalowych. boki i spód kadłuba płaskie, w przodzie równoległe, w tylnej części lekko skośne ze względu na trapezowy kształt przekroju, grzbiet oprofilowany na owal. Pokrycie płótnem, silnik obudowany aluminiową osłoną otwartą od dołu (w kształcie charakterystycznej, czy też końskiego kopyta otaczała silnik na 2/3 obwodu). Wykrój w części spodniej służył do odprowadzania spalin pod kadłub, ponadto wygłuszał hałas w kabinie pilota. Kabina odkryta.
Usterzenie płaskie, bez profilu lotniczego, spawane z rur stalowych, pokryte płótnem. Ster kierunku płytowy, pływający, bez statecznika pionowego.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią niedzieloną, amortyzacja sznurem gumowym. Płoza ogonowa z półresora stalowego, zazwyczaj oprofilowana nakładkami lub sklejką.
Uzbrojenie- 1 karabin maszynowy Lewis kal. 7,7 mm strzelający w kierunku lotu. Karabin montowany był nad górnym płatem za pomocą uchwytu. Francuzi mieli swój własny system mocowania karabinu maszynowego, zaś Brytyjczycy i Rosjanie używali systemu Fostera.
Późniejsze egzemplarze produkcyjne uzbrojone były również w wyrzutnie pocisków rakietowych Le Prieur. Rakiety te można uznać za pierwsze niekierowane pociski rakietowe, zastosowane w samolocie wojskowym. Były to rakiety tyczkowe o kal. 25 mm, wcześniej używane w sygnalizacji morskiej i pirotechnice widowiskowej (!). Zamocowane do zewnętrznych zastrzałów pomiędzy płatami, służyły do niszczenia samolotów i balonów przeciwnika. Montowano je po 4, równolegle do osi podłużnej samolotu, pod kątem 15°- 20° od poziomu. Odpalane były elektrycznie i mogły niszczyć cel w odległości do 450 m. Dolne płaty i słupki oklejano folią aluminiową, która miała chronić pokrycie przed płomieniami z dysz wylotowych rakiet.
Wyposażenie- kabina pilota była bardzo ubogo wyposażona, nie miała tradycyjnej tablicy przyrządów. Busola, obrotomierz, wysokościomierz i zegar czasowy mocowane były w różnych miejscach kabiny. Celownik pierścieniowy karabinu maszynowego zamocowany był pomiędzy słupkami piramidki podtrzymującej górne skrzydło, natomiast muszkę podwieszano pod płatem.
Silnik- gwiazdowy, rotacyjny, 9-cylindrowy, chłodzony powietrzem Le Rhône 9C o mocy 59 kW (80 KM).
Śmigło drewniane, dwułopatowe. Zbiornik paliwa w kadłubie.
Dane techniczne Nieuport 11C1 (wg [1]):
Rozpiętość- 7,52 (wg [3]- 7,46) m, długość- 5,64 (wg [3]- 5,57) m, wysokość- 2,4 (wg [3]- 2,45) m, powierzchnia nośna- 13,3 (wg [3]- 13,5) m2.
Masa własna- 320 kg, masa własna samolotu produkowanego w Rosji- 350 kg, masa użyteczna- 160 kg, masa całkowita- 480 (wg [3]- 500) kg.
Prędkość max- 152 (wg [3]- 155) km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 4', pułap- 4500 (wg [3]- 4800) m, czas lotu- 2 h (wg [3]- 2 h 30').
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.[2] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[3] Kowalski T. J. ”Nieuport 1-27”. Seria Słynne Samoloty nr 1. Oficyna Wydawnicza KAGERO. Lublin 2003.
[4] Czajka W. ”Jerzy Rudlicki, konstruktor zapomniany?” ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN-POLONIA VOL. LX SECTIO F 2005.
[5] Gurzeda R. "Nieuport 11C1". Aeroplan nr 1/2002.