Nieuport 11C1 "Bébé", 1915

Samolot myśliwski. Francja.
Samolot myśliwski Nieuport 11C1 ”Bébé” w zbiorach Musee de l'Air et de l' Espace, Paris-Le Bourget. (Źródło: Copyright Zbigniew Jóźwik- ”Samoloty, śmigłowce, szybowce- fotografia lotnicza”).

W 1915 r., wobec pilnej potrzeby posiadania myśliwca, Gustave Delage opracował w zakładach lotniczych Société Anonyme des Établissements Nieuport pomniejszoną kopię samolotu Nieuport 10. Jego główne wymiary zewnętrzne były pomniejszone o ok. 25%. Nowy samolot oznaczony Nieuport 11C1 odznaczał się bardzo dobrymi właściwościami pilotażowymi. Dzięki dużej zwrotności oraz sporej prędkości wznoszenia i dobrej widoczność z kabiny pilota w tym okresie wojny uznawany był za bardzo trudnego przeciwnika, choć jego pojedynczy karabin maszynowy zamontowany nad górnym płatem nie miał jeszcze synchronizacji i strzelał spoza średnicy śmigła. Piloci, którzy na nim latali nazwali go pieszczotliwie Dziecinka po francusku ”Bébé”. Samolot nie różnił się konstrukcyjnie od samolotu Nieuport 10.

Pierwsza eskadra wyposażona w te samoloty weszła do akcji w styczniu 1916 r. W lutym (wg [3]- w marcu) było ich na froncie zachodnim 90 egz., dalsze dostawy nastąpiły w kwietniu. W czasie toczącej się na początku 1916 r. bitwy pod Verdun, Nieuport 11 był zdecydowanie najlepszym myśliwcem alianckim. Odniesiono na nim wiele zwycięstw. Jego doskonałe własności lotne pozwoliły sprzymierzonym odzyskać przewagę w dziedzinie lotnictwa myśliwskiego utraconą na rzecz Niemiec po wprowadzeniu jednomiejscowych samolotów myśliwskich Fokker E-I / E-III.

Po sukcesach jakie odniósł w starciach powietrznych pod Verdim, stał się bardzo popularnym samolotem nie tylko w lotnictwie Francji. Był budowany także na licencji we Włoszech (firma Nieuport-Macchi, 650 egz.), w neutralnej Holandii i w Rosji (w wytwórni Duks w Moskwie). Różnica w masie własnej pomiędzy egzemplarzami francuskimi, a licencyjnymi rosyjskimi wynosiła aż 30 kg i wynikała z odmiennych materiałów jakie były używane do ich budowy (świerk syberyjski, tkanina lniana w egzemplarzach rosyjskich, zamiast spruce i półjedwabiu).

Szybko okazało się, że zastosowany silnik o mocy 59 kW (80 KM) jest za słaby. Postanowiono zainstalować na samolocie silnik o większej mocy. Czynione były także próby instalacji synchronizatora Alkan i umieszczenia karabinu maszynowego Lewis lub Vickers na kadłubie. Wykonano jeden samolot Nieuport 15, na którym testowano silniki ”Monosoupape” o mocach 59 k W (80 KM) i 75 kW (100 KM). Ponieważ nie uzyskano zadowalających osiągów chwilowo zaniechano stosowania synchronizatora. W 1916 r. powstała wersja Nieuport 16C1 wyposażona w mocniejszy silnik. Była często mylona ze swoim pierwowzorem z uwagi na podobną w formie, metalową osłonę silnika.

Razem wyprodukowano w czasie wojny ok. 7200 myśliwskich Nieuportów z komorą półtorapłatową, do samolotu Nieuport 27C1 łącznie.

W Polsce.

Na samolotach Nieuport 11C1 latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa wojskowego carskiej Rosji, m.in. rtm. Tadeusz Grochowalski, por. Antoni Mroczkowski, kpt. Donat Makijonek, Jerzy Rudlicki. W lotnictwie białej Armii Dońskiej gen. Denikina loty bojowe wykonywał por. Seweryn Sacewicz (mógł to być również Nieuport 16C1).

W oddziałach lotnictwa polskiego na obczyźnie znajdowały się dwa samoloty Nieuport 11C1. jeden samolot znajdował się w Polskim Oddziale Awiacyjnym, sformowany przy I Korpusie Polskim w Mińsku 19.08.1917 r. Posiadany myśliwiec był nieuzbrojony. Wykonywano na nim loty łącznikowe i rozpoznawcze. W grudniu 1917 r. samolot wykonał przelot z Mińska na lotnisko Puchowicze koło Bobrujska. Przy kolejnym locie samolot został uszkodzony. Pozostawał w wyposażeniu oddziału do kwietnia 1918 r. Drugi egzemplarz Nieuport 11C1 otrzymał Polski Oddział Awiacyjny sformowany 15.10.1918 r. w stanicy Paszkowskiej na Kubaniu. Od 28.10.1918 r. oddział został włączony do 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego. Nieuport 11 był używany jako łącznikowy na Kubaniu, a od grudnia 1918 r. do marca 1919 r. w Odessie. Z chwilą wymarszu jednostki do Rumunii pozostawiono go w Odessie.

Prawdopodobnie w Polsce był jeszcze trzeci eks- rosyjski Nieuport 11C1, przejęty przez wojska austriackie, a następnie przechowywany w hangarach na lotnisku we Lwowie zdobytym przez Polaków w pierwszych dniach listopada 1918 r. Samolot określono w raporcie jako ”stary myśliwski Nieuport słabosilny 80 HP”. Prawdopodobnie nigdy potem nie oderwał się od ziemi, uległ zniszczeniu dwa miesiące później w zawalonym hangarze, przygnieciony stropodachem załamanym pod ciężarem topniejącego śniegu. Samolot miał komplet ozna­kowań lotnictwa rosyjskiego i godło indywidualne na kadłubie- czarny kot.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy półtorapłat o konstrukcji mieszanej, z przewagą drewna.
Skrzydła o skosie krawędzi natarcia 3° 30". Wznios płata górnego 0°, dolnego 2°. Wydłużenie górnego płata 5,0, dolnego 7,0. Górny płat, niedzielony o konstrukcji dwudźwigarowej, dolny- jednodźwigarowy, kryte płótnem. Dźwigary zrobiono z dwóch listew drewnianych klejonych do sklejki. Profil skrzydła cienki, ptasi, o grubości względnej 5%. Lotki tylko na górnym płacie, ze szczeliną pomiędzy płatem a lotką zakrytą płótnem. Charakterystyczna jednoprzęsłowa komora płatów Nieuport połączona była stojakami w układzie V. Piramidka wspierająca górny płat nad kadłubem wykonana z aluminium. Słupki łączące płaty były drewniane (o przekroju kroplowym), wzmocnione w trzech miejscach bandażami płóciennymi, usztywnione dodatkowo drutami strunowymi o średnicy 3- 4 mm.
Kadłub kratownicowy, o konstrukcji mieszanej. Przednia część, spawana z rur stalowych, miała z przodu płytę stalową, do której przymocowany był nieruchomy wał silnika rotacyjnego.  Tylna część w postaci drewnianej kratownicy z sosny i jesionu, usztywnionej odciągami ze strun stalowych. boki i spód kadłuba płaskie, w przodzie równoległe, w tylnej części lekko skośne ze względu na trapezowy kształt przekroju, grzbiet oprofilowany na owal. Pokrycie płótnem, silnik obudowany aluminiową osłoną otwartą od dołu (w kształcie charakterystycznej, czy też koń­skiego kopyta otaczała silnik na 2/3 obwodu). Wykrój w części spodniej służył do odprowadzania spalin pod kadłub, ponadto wygłuszał hałas w kabinie pilota. Kabina odkryta.
Usterzenie płaskie, bez profilu lotniczego, spawane z rur stalowych, pokryte płótnem. Ster kierunku płytowy, pływający, bez statecznika pionowego.
Podwozie klasyczne stałe. Główne dwugoleniowe z osią niedzieloną, amortyzacja sznurem gumowym. Płoza ogonowa z półresora stalowego, zazwyczaj oprofilowana nakładkami lub sklejką.

Uzbrojenie- 1 karabin maszynowy Lewis kal. 7,7 mm strzelający w kierunku lotu. Karabin montowany był nad górnym płatem za pomocą uchwytu. Francuzi mieli swój własny system mocowania karabinu maszynowego, zaś Brytyjczycy i Rosjanie używali systemu Fostera.
Późniejsze egzemplarze produkcyjne uzbrojone były również w wyrzutnie pocisków rakietowych Le Prieur. Rakiety te można uznać za pierwsze niekierowane pociski rakietowe, zastosowane w samolocie wojskowym. Były to rakiety tyczkowe o kal. 25 mm, wcześniej używane w sygnalizacji morskiej i pirotechnice widowiskowej (!). Zamocowane do zewnętrznych zastrzałów pomiędzy płatami, służyły do niszczenia samolotów i balonów przeciwnika. Montowano je po 4, równolegle do osi podłużnej samolotu, pod kątem 15°- 20° od poziomu. Odpalane były elektrycznie i mogły niszczyć cel w odległości do 450 m. Dolne płaty i słupki oklejano folią aluminiową, która miała chronić pokrycie przed płomieniami z dysz wylotowych rakiet.

Wyposażenie- kabina pilota była bardzo ubogo wyposażona, nie miała tradycyjnej tablicy przyrządów. Busola, obrotomierz, wysokościomierz i zegar czasowy mocowane były w różnych miejscach kabiny. Celownik pierścieniowy karabinu maszynowego zamocowany był pomiędzy słupkami piramidki podtrzymującej górne skrzydło, natomiast muszkę podwieszano pod płatem.

Silnik- gwiazdowy, rotacyjny, 9-cylindrowy, chłodzony powietrzem Le Rhône 9C o mocy 59 kW (80 KM).
Śmigło drewniane, dwułopatowe. Zbior­nik paliwa w kadłubie.

Dane techniczne Nieuport 11C1 (wg [1]):
Rozpiętość- 7,52 (wg [3]- 7,46) m, długość- 5,64 (wg [3]- 5,57) m, wysokość- 2,4 (wg [3]- 2,45) m, powierzchnia nośna- 13,3 (wg [3]- 13,5) m2.
Masa własna- 320 kg, masa własna samolotu produkowanego w Rosji- 350 kg, masa użyteczna- 160 kg, masa całkowita- 480 (wg [3]- 500) kg.
Prędkość max- 152 (wg [3]- 155) km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 4', pułap- 4500 (wg [3]- 4800) m, czas lotu- 2 h (wg [3]- 2 h 30').

Galeria

  • Samolot Nieuport 11 w służbie armii rosyjskiej. Na tym samolocie szkolił się Seweryn Sacewicz. (Źródło: Aeroplan nr 4/1996).
  • Nieuport 11C1 ”Bébé”, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Samolot myśliwski Nieuport 11C1 uzbrojony w rakiety Le Prieur. (Źródło: archiwum).
  • Nieuport 11 ”Bébé” nr 1125 z Oddziału Awiacyjnego I Korpusu Polskiego na starcie w Mińsku, grudzień 1917 r. (Źródło: Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”).
  • Nieuport 11C1 ”Bébé” z Oddziału Awiacyjnego I Korpusu Polskiego w locie do Bobrujska. (Źródło: Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”).
  • Eks- rosyjski Nieuport 11C1 ”Bébé”, przejęty przez wojska austriackie, a następnie zdobyty w hangarach na lotnisku we Lwowie przez Polaków. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[3] Kowalski T. J. ”Nieuport 1-27”. Seria Słynne Samoloty nr 1. Oficyna Wydawnicza KAGERO. Lublin 2003.
[4] Czajka W. ”Jerzy Rudlicki, konstruktor zapomniany?” ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN-POLONIA VOL. LX SECTIO F 2005.
[5] Gurzeda R. "Nieuport 11C1". Aeroplan nr 1/2002.
blog comments powered by Disqus