Nieuport 10, 1915
(Nieuport 9)
Gustaw Delage, znany pionier z wczesnego okresu rozwoju lotnictwa, był twórcą rodziny samolotów odznaczających się charakterystycznymi cechami konstrukcji. Zatrudniony w wytwórni Edouarda Nieuporta, przed samą wojną zajęty był konstruowaniem samolotu wyścigowego na zawody Gordon-Bennetta w 1914 r. Wybuch działań wojennych w sierpniu 1914 r. spowodował przerwanie prac nad samolotem sportowym. W pierwszej połowie 1915 r. (wg [2] w 1911 r.(?!), jest to pomyłka) powrócił do tego projektu przystosowując go do celów wojskowych. Tak powstał Nieuport 10, dający początek linii z tzw. komorą Nieuporta. Wyznacznikiem tych konstrukcji była korzystna aerodynamicznie komora płatów w układzie półtorapłata. Górny płat był dwudźwigarowy o dużej powierzchni, a dolny jednodźwigarowy o znacznie mniejszej powierzchni, znacznie przesunięty do tyłu. Obydwa połączono stojakami w układzie V. Rotacyjny silnik miał niepełną osłonę z blachy o kształcie podkowiastym lub końskiego kopyta.
Budowano dwie wersje samolotu. W Nieuporcie 10 AV obserwator zajmował przednie miejsce a pilot tylne, w Nieuporcie 10 AR pilot zajmował miejsce przednie a obserwator tylne. Początkowo Nieuporty 10 latały bez uzbrojenia strzeleckiego. Starano się zabierać bomby o niewielkim ciężarze lub strzałki a pilot lub obserwator zabierał pistolet lub ręczny karabin do obrony przed ewentualnym przeciwnikiem. Z czasem zaczęto montować karabiny maszynowe jako standardowe uzbrojenie. W wersji Nieuport 10AV karabin montowany był z przodu a w płacie górnym znajdowało się wycięcie, przez które można było strzelać. Z czasem karabin zaczęto montować do górnego płata za pomocą specjalnego uchwytu (wg [5]- uzbrojeniem był zwykły karabin piechoty). W wersji Nieuport 10AR karabin maszynowy montowany był w tylnej części kabiny na obrotnicy, co pozwalało prowadzić ogień do tyłu i na boki.
Dobre właściwości lotne Nieuporta 10 pozwalały na wykorzystanie go jako samolotu jednomiejscowego, myśliwskiego. Karabin maszynowy mocowany był na górnym płacie za pomocą, specjalnego stojaka tak, że można było strzelać w kierunku lotu jak i pod pewnym kątem do góry. Zamocowanie takie stwarzało jednak problemy polegające głównie na wymianie bębna z amunicją do karabinu maszynowego Lewis lub magazynka przy karabinie Hotchkiss. Aby móc dalej prowadzić skuteczny ogień trzeba było wymienić go na nowy. Pilot lub obserwator musiał dokonać tej operacji na stojąco i miał w takiej chwili utrudnioną możliwość sterowania samolotem. Włoskie Nieuporty 10 wyposażane były w karabin maszynowy Fiat-Revelli mocowany na zmodyfikowanym uchwycie.
Początkowo był to samolot dwumiejscowy, obserwacyjny, później jednomiejscowy. Samolot był budowany w dużej serii, tak że na licencji we Włoszech (firma Nieuport-Macchi, 56 egz.), w Wielkiej Brytanii (firma Breadmore w Szkocji), i w Rosji (firma Duks). W Rosji produkowana była jednomiejscowa wersja myśliwska, która otrzymała nazwę Nieuport 9, wg innych źródeł oznaczenie to nosiła wersja Nieuporcie 10 AV.
Używany w czasie I wojny światowej w lotnictwie wojskowym we Francji, ale także w marynarce brytyjskiej, w Belgii, Włoszech, Rosji. Uczestniczyły w działaniach bojowych na froncie Zachodnim, Wschodnim, na Morzu Egejskim i w Palestynie.
Wersja Nieuport 10 bis była wyposażona w silnik ”Monosoupape” o mocy 75 kW (100 KM). W firmie Duks w 1917 r budowany był Nieuport 10 bis z silnikami Le Rhône o mocy 81 kW (110 KM) i 88 kW (120 KM). Zastosowanie silnika Clerget 9B o mocy 81 kW (110 KM) lub Le Rhône 96 kW (130 KM) spowodowało nieznaczne zmiany konstrukcyjne samolotu. Tak powstał samolot Nieuport 12.
Wobec pilnej potrzeby posiadania myśliwca, G. Delage opracował w 1915 r. pomniejszoną kopię samolotu, równą 0,75 powierzchni nośnej Nieuporta 10. Nowy samolot otrzymał oznaczenie Nieuport-11C1 ”Bebe”.
W Polsce.
Na samolotach Nieuport 10 latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa wojskowego carskiej Rosji, m.in.:
- ppor. pil. Seweryn Sacewicz,
- ppor. pil. Antoni Mroczkowski,
- Donat Makijonek- w październiku 1916 r. rozbił się na samolocie Nieuport 9, odnosząc obrażenia.
Konstrukcja:
Dwu- lub jednomiejscowy półtorapłat o konstrukcji drewnianej.
Górny płat był dwudźwigarowy, a dolny jednodźwigarowy, znacznie przesunięty do tyłu. Oba ze skosem do tyłu. Obydwa połączono stojakami w układzie V. Lotki tylko na płacie górnym. Pokrycie płatów, lotek płócienne.
Kadłub konstrukcji kratownicowej drewnianej usztywnionej cięgnami stalowymi. Posiadał przekrój prostokątny z zaokrąglonym grzbietem. Kadłub w przedniej części kryty sklejka lub blachą aluminiową,, pozostała część kryta płótnem. Kabiny odkryte.
Usterzenie poziome o profilu płaskim wykonane z rurek stalowych. Ster kierunku takiej samej konstrukcji. Usterzenie posiadało charakterystyczne kształty. Pokrycie usterzenia płócienne.
Podwozie klasyczne stałe.
Uzbrojenie- patrz opis rozwoju konstrukcji.
Silnik- gwiazdowy, rotacyjny, 9- cylindrowy, chłodzony powietrzem Gnôme lub Le Rhône o mocy 59 kW (80 KM). Wersja Nieuport 10 bis- gwiazdowy, rotacyjny, 9- cylindrowy, chłodzony powietrzem Gnôme ”Monosoupape” o mocy 75 kW (100 KM) lub Le Rhône o mocy 81 kW (110 KM) i 88 kW (120 KM).
Dane techniczne Nieuport 10 (wg [4]):
Rozpiętość- 8,03 m, długość- 7,01 m, wysokość- 2,85 m, powierzchnia nośna- 18,0 m2.
Masa własna- 440 kg, masa całkowita- 650 kg.
Prędkość max- 140 km/h, czas wznoszenia na 2000 m- 12', pułap- 3800 m, czas lotu- 2 h 30'.
Galeria
Źródło:
[1] Bączkowski W. ”Samoloty I wojny światowej”. Wyd. Lampart. Warszawa 2000.[2] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[3] Goworek T. ”Samoloty myśliwskie I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1981.
[4] Kowalski T. J. ”Nieuport 1-27”. Seria Słynne Samoloty nr 1. Oficyna Wydawnicza KAGERO. Lublin 2003.
[5] Szawrow W. B. "Istorija konstrukcij samolotow w SSSR do 1938 g.". Maszinostrojenije, Moskwa 1969.
[6] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.