Jie-fang 1 (Przyjaźń I), 1958
W 1953 r. do Chin sprzedano szybowce IS-A "Salamandra" i IS-4 "Jastrząb", które prezentowane były na wystawie w Pekinie. Szybowce wywarły duże wrażenie, bo wkrótce rząd chiński poprosił Polaków o zorganizowanie chińskiego szybownictwa. Zadania dla polskich inżynierów były następujące:
- zorganizowanie i uruchomienie wytwórni szybowców,
- uruchomienie produkcji szybowców: IS-3 ABC, IS-A "Salamandra", SZD-12 "Mucha 100", SZD-9 "Bocian" i SZD-8 "Jaskółka", najpierw z materiałów dostarczonych z Polski, a następnie z materiałów chińskich,
- przeszkolenie konstruktorów, technologów, personelu technicznego i warsztatowców w budowie szybowców,
- zorganizowanie szybowcowego biura konstrukcyjnego i technologicznego,
- opracowanie konstrukcyjne i technologiczne prototypu szybowca i wyciągarki szybowcowej.
W grudniu 1954 r. rządy Polski i Chin podpisały umowę o współpracy. Jej realizacja rozpoczęła się w maju 1955, kiedy do ChRL wysłano pierwszą partię szybowców: najpierw ABC i "Salamandra", a następnie "Mucha-100", "Jaskółka" i "Bocian". Wtedy też do Chin wyjechała ekipa polskich specjalistów, kierowana przez ppłk. Krzysztofa Donigiewicza i (jako zastępcę) inż. Zygmunta Dziedzica. Ich pobyt trwał do lat 1957- 1958. Polacy ulokowani byli w trzech miejscowościach: w Chengdu, gdzie była szkoła lotnicza oraz w Czan-Tia-Kou i w Shenyang, gdzie mieściły się zakłady lotnicze. W Czan-Tia-Kou mieścił się niewielki warsztat lotniczy, gdzie produkowano szybowce IS-3 ABC, Tam też mieściło się biuro konstrukcyjne, zorganizowane przez inż. Józefa Niespała. W Shenyang mieściły się duże zakłady lotnicze (ok. czterokrotnie większe od zakładów PZL w Mielcu) przejęte przez Chiny na mocy traktatu pokojowego z Japonią. Produkowano tam szybowce "Salamandra", a później "Mucha-100", "Jaskółka" i "Bocian". Początkowo szybowce były montowane z elementów dostarczonych z Polski, jednak z czasem zakład usamodzielnił się.
W trakcie pobytu Polaków w Chinach powstał szybowiec Jie-fang 1 (wg [2]- szybowiec nosi nazwę, która po polski brzmiała Przyjaźń 1), skonstruowany pod kierunkiem inż. Józefa Niespała przez inż. Czeń Kuej-weń i inż. Li Ti-tiun. Był to szybowiec dwumiejscowy, służący do szkolenia podstawowego i treningu opracowany na podstawie warunków technicznych określonych przez Towarzystwo Sportów Obronnych ChRL. W procesie szkolenia miał poprzedzać jednomiejscową "Muchę-100" podobnie, jak polski szybowiec SZD-10 "Czapla". Jednak chiński szybowiec był od "Czapli" lepszy, zarówno pod względem osiągów (doskonałość 21 zamiast 17), jak też technologicznie i pilotażowo. Szybowiec dopuszczony był do akrobacji podstawowej, startów za samolotem, wyciągarką i z lin gumowych oraz do lotów w atmosferze burzliwej.
W dniu 11.05.1957 r. odbyło się w zakładzie w Shenyang posiedzenie mieszanej chińsko- polskiej komisji, która oceniła projekt szybowca. W pracach komisji wzięli udział: dyrektor zakładu Wan, dyrektor techniczny inż. Czan Lu-li, obaj konstruktorzy, kierownik biura technologiczno- produkcyjnego inż. Hu Jun-pec, szef działu planowania Lian Con-huan, technicy Czen Hu-jun, Je Li-czu. Fun Ti-chua, Wu Czu-con oraz doradcy polscy: inż. inż. Niespał, Kokot, Pawlicki i Wiśniewski. Projekt szybowca zatwierdzono do szczegółowego opracowania. Konstrukcja szybo0wca była bardzo uproszczona i tania w produkcji. Szereg elementów zaadoptowano wprost z produkowanych w Chinach szybowców polskich, co pozwoliło wykorzystać gotowe oprzyrządowanie produkcyjne.
Jie-fang 1 został oblatany 10.05.1958 r.
Nazwa Jie-fang, oznaczająca po polsku wyzwolenie lub oswobodzenie, była później nadawana wszystkim chińskim szybowcom, aż do Jie-fang X-5, przemianowanego na Shenyang X-5. Litera X pochodzi od słowa Xiangji, oznaczającego szybowiec.
Konstrukcja.
Dwumiejscowy górnopłat wolnonośny o konstrukcji drewnianej.
Skrzydło dwudzielne, jednodźwigarowe, obrys trapezowy z dźwigarkiem skośnym oraz pracującym kesonem sklejkowym, tył skrzydła pokryty płótnem. Profil G 549/NACA 4412. Lotki dzielone, hamulce aerodynamiczne typu płytowego o konstrukcji metalowej.
Kadłub o przekroju sześciokątnym, w całości pokryty sklejką. Kabina (miejsca jedno za drugim), zamykana całkowicie limuzyną o powierzchniach rozwijalnych.
Amortyzowane kółko stałe. Szybowiec posiadał również przednią i tylną płozę.
Dane techniczne (orientacyjne), projekt Jie-fang 1 (wg [4]):
Rozpiętość- 15,0 m, długość 8,0 m, wysokość- 1,35 m, powierzchnia nośna- 18,5 m2.
Masa własna- 242 kg, masa użyteczna- 178 kg, masa w locie 420 (wg [2]- 370) kg.
Prędkość dopuszczalna- 165 km/h, prędkość holowania max- 130 km/h, prędkość minimalna- 55 km/h, doskonałość max przy prędkości 86 km/h- 22 (wg [2] założona 21), opadanie minimalne- 0,8 m/s.
Galeria
Źródło:
[1] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.[2] Wiśniewski M."Przyjaźń I – chiński szybowiec". Skrzydlata Polska nr 26/1957.
[3] ”Polskie szybowce w Chinach”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 37 (10/2007).
[4] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.