Mokrzycki Gustaw Andrzej

Inż. Gustaw Mokrzycki (stoi czwarty od lewej) oraz inż. pil. Michał Bohatyrew, dyr. Kwaśniewski, dyr. inż. Piotr Tułacz. (Źródło: Lotnik nr 4-5/1925).

Gustaw Andrzej Mokrzycki urodził się 1.10.1894 r. we Lwowie. W szkole średniej zainteresował się naukami ścisłymi i filozofią. W 1911 r. wstąpił na Politechnikę Lwowską, na Wydział Mechaniczny. Wybuch wojny w 1914 r. przerwał mu studia, został zmobilizowany do armii austriackiej. Ukończył szkołę oficerską i jako ochotnik podjął służbę w wojskach inżynieryjnych Austro-Węgier, w 10. Batalionie Pionierów, a następnie w 3. Batalionie Saperów. 1.11.1915 r. rozpoczął kurs w Szkole Obserwatorów Lotniczych w Wiener Neu­stadt, został podporucznikiem- obserwatorem lotnictwa. Wraz z nim szkoleni byli również m.in. Stefan Bastyr i Stefan Stec.

Pełnił jednocześnie funkcję oficera technicznego w lotniczej kompanii zapasowej (Flek) nr 7 w Wiener Neustadt. Funkcję tą pełnił również w etapowym par­ku lotniczym (Fliegeretappenpark- Flep) nr 5. Od 17.05.1916 r. rozpoczął służbę obserwatora lotni­czego w Flik 14 na fron­cie rosyjskim. Z uwagi na jego wysokie kwalifikacje wykorzystywano go prze­de wszystkim jako oficera technicznego kompanii. 2.08.1918 r. przeniesiono go do Flik 60 również na stanowisko oficera technicznego. W lipcu 1917 r. odznaczony został Srebrnym Wojskowym Medalem Zasługi. Otrzymał także Brązowy Wojskowy Medal Zasługi z mieczami. 1.10.1918 r. rozpoczął 12- tygodniowy urlop szkoleniowy, na dokończenie przerwanych wojną studiów.

Wojnę zakończył w stopniu porucznika. Należał do tajnej organizacji lotników polskich stworzonej w 1918 r. ramach POW przez por. Janusza De Beaurain. Na rzecz organizacji pracował w Krasnem. Od 1918 r. słu­żył w lotnictwie polskim, w III Departamencie Żeglu­gi Napowietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych (wg innych źródeł- został przy­dzielony jako oficer techniczny do III Grupy Lot­niczej). W celu ukończenia studiów został odkomen­derowany na Politechnikę, a następnie na roczną specjalizację do Êcole Supérieure d'Aéronautique w Paryżu. Po powrocie do Polski organizował i dowodził Szkołą Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy.

Po wyjściu w 1924 r. (wg innych źródeł- w 1925 r.) z czynnej służby wojskowej objął stanowisko dyrektora Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów S.A. "Samolot", prowadził wykłady na Politechnice Poznańskiej, od 1926 r. na Politechnice Warszawskiej. W 1926 r. został profesorem nadzwyczajnym. W 1927 r. objął Katedrę Budowy Płatowców i Mechaniki Lotu Poli­techniki Warszawskiej, wykłady prowadził również na Politechnice Lwowskiej. Z przełomem lat 1920/1930- tych zyskał opinię jednego z najwybitniejszych ekspertów lotnictwa i przemysłu lotniczego. Działał w Lidze Obrony Powietrznej Państwa i był głównym inicjatorem i założycielem Związku Polskiego Inżynierów Lotniczych (ZPIL). Był lubiany przez  studentów  i zwany popularnie Guciem. Poczytywał to sobie za dowód sympatii i przyjął jako nieoficjalny pseudonim, którego używał w kontaktach z przyja­ciółmi do końca życia.

W latach 1930- 1931 (wg innych źródeł- od 1929 r.) był dyrektorem Instytutu Badań Technicznych Lot­nictwa w Warszawie. Pod jego kierownictwem Instytut stał się instytucją naukowo- badawczą, zdolną zapewnić odpowiednie wsparcie szybko rozwijającemu się krajowemu przemysłowi lotniczemu.  Powstały liczne działy  specjalistyczne, obsadzone  odpowiednio wykwalifikowanym personelem inżynierskim. In­stytut nawiązał współpracę z wyższymi uczelniami technicznymi i pokrewnymi instytucjami. Utwo­rzono Zakład Prób i Badań w Locie oraz dywizjon doświadczalny, przez które przechodziły wszystkie prototypy powstającego sprzętu latającego. Aktywny i domagający się zmian popadł w niełaskę władz. Opuścił IBTL.

Od końca 1931 r. prof. Mokrzycki poświęcił się głównie pracy pedagogicznej. W 1933 r. został mianowany pro­fesorem zwyczajnym. Do 1939 r. wykształcił liczną generację inżynierów lotnictwa, wśród nich wielu doskonałych konstruktorów i naukowców, dzięki którym po­ziom polskiej techniki lotniczej szybko zrównał się z poziomem światowym. Pracował również nad projektami samolotów w układzie latające skrzydło i silnikami rakietowymi do pocisków balistycznych. Od 1933 r. prowadzono w Polsce prace nad wykorzystaniem silników rakietowych w pociskach artyleryjskich. Prace te prowadziła tzw. Komórka Techniki Uzbrojenia przy współudziale m.in. profesorów Mieczysława Wolfke i Gustawa Mokrzyckiego. Z zachowanych dokumentów wiadomo, iż były prowadzone praktyczne próby poligonowe. Prof. Mokrzycki interesował się pracami A. Lippischa, który zbudował latające skrzydło delta. Opracował wówczas projekt samolotu- latającego skrzydła PZL-22. Jego budowa została ukończona w Państwo­wych Zakładach Lotniczych w 1934 r. Samolot nigdy nie został oblatany. W 1935 r. zaprojektował ulepszoną wersję samolotu sportowego Mignet "Pou-du-Ciel" , który został zbudowany przez studentów Wydziału Lotniczego Po­litechniki Warszawskiej. Studenci Polite­chniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Mokrzyckiego zaprojektowali, jako pracę dyplomową, samolot bezogonowy SSS. Jego budowę przerwała wojna.

Chcąc jak najwięcej swej głębo­kiej wiedzy fachowej przekazać stu­dentom i społeczeństwu lotniczemu, pisze szereg rozpraw naukowych, pisze książki potrzeb­ne do studiów politechnicznych (dzieło w trzech tomach z 1926 r. pt. Teoria i budowa samolotów, Tablice do obliczeń, Album konstrukcji lotniczych) i popularyzują­ce lotnictwo (praca Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość lotnictwa i inne). Prof. Mokrzycki prowadził również wykłady z dziedziny astronautyki i budowy wszechświata.

Po wybuchu II wojny światowej prof. Mokrzycki przedostał się do Francji, gdzie został powoła­ny do wojska. Pracował przy planowaniu Studium Wojskowego przy organizowanym Pol­skim Uniwersytecie. Po kapitulacji Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Jako kapitan został przydzielony do Biura Instrukcji Centrum Wyszkolenia Lotnictwa Polskiego. Od 1941 r. pomagał przy organizowaniu przemysłu lotniczego w Kanadzie. Zajął się sprawami automatycznego sterowania samolotów. W 1943 r.został profe­sorem aerodynamiki i mechaniki lotu na Wydziale Lotniczym na Êcole Polytéchnique przy Uniwersytecie w Montrealu.

W 1944 r. przeniósł się do USA i objął stanowisko doradcy naukowego ds. układów ste­rowania samolotów bombowych i transportowych oraz pocisków rakie­towych w firmie Convair w San Diego. Następnie został kierownikiem działu aerodynamiki w Ryan Aeronautical Co. Pod jego kierunkiem opracowano wiele projektów samolotów myśliwskich, samolo­tów pionowego startu i lądowania (Ryan X-13 "Vertijet") oraz pocisków sterowanych. W listopadzie 1949 r. prof. Mokrzycki przyjął obywatelstwo amerykańskie i od tego czasu podpisywał swoje publikacje jako: Dr Gustaw M. Andrew lub Dr. G. M. Andrew. Został powołany na stanowisko dyrektora Działu Doświadczalnego Centrum Prób w Locie Wojs­kowego Lotnictwa USA (USAF Flight Test Center) w bazie lotniczej Edwards k. Los Angeles.

Następnie rozpoczął pracę w firmie North American Aviation jako ekspert ds. sterowania i naprowadzania na cel pocisków rakietowych różnych typów, łącz­nie z balistycznymi (m.in. North American X-10 (RTV-A-5), North American SM-64 "Navaho").

Jako specjalista ds. stateczności, pierwszy zastosował automatycz­nego pilota do poprawy stateczności i sterowności samolotów i pocisków latających. Został on wypróbowany na naddźwiękowym bombowcu North American XB-70 "Valkyrie", a także na Boeing B-52 "Stratofortress" i wielu silnikach pomocniczych do statków kosmicznych. Ta pionierska praca była powsze­chnie uznana za duży krok w rozwoju transportu naddźwiękowego, a prof. Mokrzycki uznał ją za swoje najważniejsze osiągnięcie techniczne.

W 1964 r., w wieku 70 lat, przeszedł na emeryturę, ale w dalszym ciągu współpracował z wieloma firmami lotniczymi jako konsultant. W 1975 r. ostatecznie zakończył pracę zawodową i rozwijał zamiłowania artystyczne- malował i pisał wiersze. Z okazji 60 rocznicy rozpoczęcia pracy nauko­wej, w 1978 r. Skrzydło Wybrzeża Pacyfiku Stowa­rzyszenia Lotników Polskich urządziło w Los Angeles uroczystą akademie, podczas której został udekorowany Krzyżem Komandorskim Or­deru Polonia Restituta.

Zmarł 22.01.1992 r. w Fullerton, Kalifornia, USA.

Prof. G. A. Mokrzycki zapisał się w dziejach polskiej myśli lotniczej i jako wybitny inżynier i jako wybitny teoretyk lotnictwa. Jego dorobek to ponad 90 opu­blikowanych prac w wielu językach, które przynio­sły rozgłos i uznanie dla nauki polskiej. Był też autorem teorii wirowego modelu kosmo­su, objaśniającej powstawanie ciał niebieskich. Jego praca pt. The Aerodynamic Cosmogony spotkała się z dużym zainteresowaniem świata nauki.

Konstrukcje:
PZL-22, 1934, samolot doświadczalny.
Mokrzycki (Gutowski) "Pou-du-Ciel", 1935, amatorski samolot sportowy.
SSS, 1939, projekt samolotu doświadczalnego.

Galeria

  • Gustaw Andrzej Mokrzycki. (Źródło: Aero Technika Lotnicza nr 3/1993).
  • Gustaw Mokrzycki. (Źródło: Januszewski S. ”Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918”).

Źródło:

[1] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[4] Elsztein P. ”Polska w Kosmosie”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
[5] Płoszajski J., Lewandowski R. "Profesor Gustaw Andrzej Mokrzycki (1894-1992)". Aero Technika Lotnicza nr 3/1993.
[6] Kaczkowski R. "Latająca Pchła Politechniki Warszawskiej". Skrzydlata Polska nr 5/1963.
[7] Mokrzycki G. "Jeszcze o samolocie PZL-22".Skrzydlata Polska nr 30/1963.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
blog comments powered by Disqus