Mokrzycki Gustaw Andrzej
Gustaw Andrzej Mokrzycki urodził się 1.10.1894 r. we Lwowie. W szkole średniej zainteresował się naukami ścisłymi i filozofią. W 1911 r. wstąpił na Politechnikę Lwowską, na Wydział Mechaniczny. Wybuch wojny w 1914 r. przerwał mu studia, został zmobilizowany do armii austriackiej. Ukończył szkołę oficerską i jako ochotnik podjął służbę w wojskach inżynieryjnych Austro-Węgier, w 10. Batalionie Pionierów, a następnie w 3. Batalionie Saperów. 1.11.1915 r. rozpoczął kurs w Szkole Obserwatorów Lotniczych w Wiener Neustadt, został podporucznikiem- obserwatorem lotnictwa. Wraz z nim szkoleni byli również m.in. Stefan Bastyr i Stefan Stec.
Pełnił jednocześnie funkcję oficera technicznego w lotniczej kompanii zapasowej (Flek) nr 7 w Wiener Neustadt. Funkcję tą pełnił również w etapowym parku lotniczym (Fliegeretappenpark- Flep) nr 5. Od 17.05.1916 r. rozpoczął służbę obserwatora lotniczego w Flik 14 na froncie rosyjskim. Z uwagi na jego wysokie kwalifikacje wykorzystywano go przede wszystkim jako oficera technicznego kompanii. 2.08.1918 r. przeniesiono go do Flik 60 również na stanowisko oficera technicznego. W lipcu 1917 r. odznaczony został Srebrnym Wojskowym Medalem Zasługi. Otrzymał także Brązowy Wojskowy Medal Zasługi z mieczami. 1.10.1918 r. rozpoczął 12- tygodniowy urlop szkoleniowy, na dokończenie przerwanych wojną studiów.
Wojnę zakończył w stopniu porucznika. Należał do tajnej organizacji lotników polskich stworzonej w 1918 r. ramach POW przez por. Janusza De Beaurain. Na rzecz organizacji pracował w Krasnem. Od 1918 r. służył w lotnictwie polskim, w III Departamencie Żeglugi Napowietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych (wg innych źródeł- został przydzielony jako oficer techniczny do III Grupy Lotniczej). W celu ukończenia studiów został odkomenderowany na Politechnikę, a następnie na roczną specjalizację do Êcole Supérieure d'Aéronautique w Paryżu. Po powrocie do Polski organizował i dowodził Szkołą Mechaników Lotniczych w Bydgoszczy.
Po wyjściu w 1924 r. (wg innych źródeł- w 1925 r.) z czynnej służby wojskowej objął stanowisko dyrektora Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów S.A. "Samolot", prowadził wykłady na Politechnice Poznańskiej, od 1926 r. na Politechnice Warszawskiej. W 1926 r. został profesorem nadzwyczajnym. W 1927 r. objął Katedrę Budowy Płatowców i Mechaniki Lotu Politechniki Warszawskiej, wykłady prowadził również na Politechnice Lwowskiej. Z przełomem lat 1920/1930- tych zyskał opinię jednego z najwybitniejszych ekspertów lotnictwa i przemysłu lotniczego. Działał w Lidze Obrony Powietrznej Państwa i był głównym inicjatorem i założycielem Związku Polskiego Inżynierów Lotniczych (ZPIL). Był lubiany przez studentów i zwany popularnie Guciem. Poczytywał to sobie za dowód sympatii i przyjął jako nieoficjalny pseudonim, którego używał w kontaktach z przyjaciółmi do końca życia.
W latach 1930- 1931 (wg innych źródeł- od 1929 r.) był dyrektorem Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. Pod jego kierownictwem Instytut stał się instytucją naukowo- badawczą, zdolną zapewnić odpowiednie wsparcie szybko rozwijającemu się krajowemu przemysłowi lotniczemu. Powstały liczne działy specjalistyczne, obsadzone odpowiednio wykwalifikowanym personelem inżynierskim. Instytut nawiązał współpracę z wyższymi uczelniami technicznymi i pokrewnymi instytucjami. Utworzono Zakład Prób i Badań w Locie oraz dywizjon doświadczalny, przez które przechodziły wszystkie prototypy powstającego sprzętu latającego. Aktywny i domagający się zmian popadł w niełaskę władz. Opuścił IBTL.
Od końca 1931 r. prof. Mokrzycki poświęcił się głównie pracy pedagogicznej. W 1933 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. Do 1939 r. wykształcił liczną generację inżynierów lotnictwa, wśród nich wielu doskonałych konstruktorów i naukowców, dzięki którym poziom polskiej techniki lotniczej szybko zrównał się z poziomem światowym. Pracował również nad projektami samolotów w układzie latające skrzydło i silnikami rakietowymi do pocisków balistycznych. Od 1933 r. prowadzono w Polsce prace nad wykorzystaniem silników rakietowych w pociskach artyleryjskich. Prace te prowadziła tzw. Komórka Techniki Uzbrojenia przy współudziale m.in. profesorów Mieczysława Wolfke i Gustawa Mokrzyckiego. Z zachowanych dokumentów wiadomo, iż były prowadzone praktyczne próby poligonowe. Prof. Mokrzycki interesował się pracami A. Lippischa, który zbudował latające skrzydło delta. Opracował wówczas projekt samolotu- latającego skrzydła PZL-22. Jego budowa została ukończona w Państwowych Zakładach Lotniczych w 1934 r. Samolot nigdy nie został oblatany. W 1935 r. zaprojektował ulepszoną wersję samolotu sportowego Mignet "Pou-du-Ciel" , który został zbudowany przez studentów Wydziału Lotniczego Politechniki Warszawskiej. Studenci Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Mokrzyckiego zaprojektowali, jako pracę dyplomową, samolot bezogonowy SSS. Jego budowę przerwała wojna.
Chcąc jak najwięcej swej głębokiej wiedzy fachowej przekazać studentom i społeczeństwu lotniczemu, pisze szereg rozpraw naukowych, pisze książki potrzebne do studiów politechnicznych (dzieło w trzech tomach z 1926 r. pt. Teoria i budowa samolotów, Tablice do obliczeń, Album konstrukcji lotniczych) i popularyzujące lotnictwo (praca Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość lotnictwa i inne). Prof. Mokrzycki prowadził również wykłady z dziedziny astronautyki i budowy wszechświata.
Po wybuchu II wojny światowej prof. Mokrzycki przedostał się do Francji, gdzie został powołany do wojska. Pracował przy planowaniu Studium Wojskowego przy organizowanym Polskim Uniwersytecie. Po kapitulacji Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Jako kapitan został przydzielony do Biura Instrukcji Centrum Wyszkolenia Lotnictwa Polskiego. Od 1941 r. pomagał przy organizowaniu przemysłu lotniczego w Kanadzie. Zajął się sprawami automatycznego sterowania samolotów. W 1943 r.został profesorem aerodynamiki i mechaniki lotu na Wydziale Lotniczym na Êcole Polytéchnique przy Uniwersytecie w Montrealu.
W 1944 r. przeniósł się do USA i objął stanowisko doradcy naukowego ds. układów sterowania samolotów bombowych i transportowych oraz pocisków rakietowych w firmie Convair w San Diego. Następnie został kierownikiem działu aerodynamiki w Ryan Aeronautical Co. Pod jego kierunkiem opracowano wiele projektów samolotów myśliwskich, samolotów pionowego startu i lądowania (Ryan X-13 "Vertijet") oraz pocisków sterowanych. W listopadzie 1949 r. prof. Mokrzycki przyjął obywatelstwo amerykańskie i od tego czasu podpisywał swoje publikacje jako: Dr Gustaw M. Andrew lub Dr. G. M. Andrew. Został powołany na stanowisko dyrektora Działu Doświadczalnego Centrum Prób w Locie Wojskowego Lotnictwa USA (USAF Flight Test Center) w bazie lotniczej Edwards k. Los Angeles.
Następnie rozpoczął pracę w firmie North American Aviation jako ekspert ds. sterowania i naprowadzania na cel pocisków rakietowych różnych typów, łącznie z balistycznymi (m.in. North American X-10 (RTV-A-5), North American SM-64 "Navaho").
Jako specjalista ds. stateczności, pierwszy zastosował automatycznego pilota do poprawy stateczności i sterowności samolotów i pocisków latających. Został on wypróbowany na naddźwiękowym bombowcu North American XB-70 "Valkyrie", a także na Boeing B-52 "Stratofortress" i wielu silnikach pomocniczych do statków kosmicznych. Ta pionierska praca była powszechnie uznana za duży krok w rozwoju transportu naddźwiękowego, a prof. Mokrzycki uznał ją za swoje najważniejsze osiągnięcie techniczne.
W 1964 r., w wieku 70 lat, przeszedł na emeryturę, ale w dalszym ciągu współpracował z wieloma firmami lotniczymi jako konsultant. W 1975 r. ostatecznie zakończył pracę zawodową i rozwijał zamiłowania artystyczne- malował i pisał wiersze. Z okazji 60 rocznicy rozpoczęcia pracy naukowej, w 1978 r. Skrzydło Wybrzeża Pacyfiku Stowarzyszenia Lotników Polskich urządziło w Los Angeles uroczystą akademie, podczas której został udekorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.
Zmarł 22.01.1992 r. w Fullerton, Kalifornia, USA.
Prof. G. A. Mokrzycki zapisał się w dziejach polskiej myśli lotniczej i jako wybitny inżynier i jako wybitny teoretyk lotnictwa. Jego dorobek to ponad 90 opublikowanych prac w wielu językach, które przyniosły rozgłos i uznanie dla nauki polskiej. Był też autorem teorii wirowego modelu kosmosu, objaśniającej powstawanie ciał niebieskich. Jego praca pt. The Aerodynamic Cosmogony spotkała się z dużym zainteresowaniem świata nauki.
Konstrukcje:
PZL-22, 1934, samolot doświadczalny.
Mokrzycki (Gutowski) "Pou-du-Ciel", 1935, amatorski samolot sportowy.
SSS, 1939, projekt samolotu doświadczalnego.
Galeria
Źródło:
[1] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[4] Elsztein P. ”Polska w Kosmosie”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
[5] Płoszajski J., Lewandowski R. "Profesor Gustaw Andrzej Mokrzycki (1894-1992)". Aero Technika Lotnicza nr 3/1993.
[6] Kaczkowski R. "Latająca Pchła Politechniki Warszawskiej". Skrzydlata Polska nr 5/1963.
[7] Mokrzycki G. "Jeszcze o samolocie PZL-22".Skrzydlata Polska nr 30/1963.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.