Od 1959 r., kiedy ruszyła produkcja seryjna pierwszej jego wersji- przechwytującego dziennego myśliwca bez uzbrojenia rakietowego MiG-21F, do końca lat 1990-tych był znaczącym elementem światowego bilansu sił powietrznych. Jest też najpowszechniej i najdłużej produkowanym samolotem naddźwiękowym na świecie. W ZSRR był produkowany do 1987 r. (od 1978 r. prawie wyłącznie na eksport), a w Chinach jego produkcja pod oznaczeniem Shenyang J-7 (eksportowe F-7) trwała nadal. Samolot trafił na uzbrojenie rekordowej ilości ok. 55 krajów. W 1998 r. nadal znajdował się na uzbrojeniu około czterdziestu państw zarówno trzeciego świata, jak i Europy. Liczbę MiG-21 w jednostkach liniowych szacowano na od 3000 do 5000 egz. Wiele krajów zamierzało eksploatować MiGi-21 jeszcze przez kilkanaście lat. Pod względem większości osiągów nadal były one akceptowalne, przestarzałe było ich wyposażenie i uzbrojenie. Cały szereg krajów podjęło próby modernizacji MiG-21.

Nowe wyposażenie lub zestawy do modernizacji oferował twórca MiG, noszący nazwę WPK MiG-MAPO oraz Chiny i szereg firm państw zachodnich. Najbardziej zaawansowane modernizacje to rosyjski MiG-21-93 (nazywany także MiG-21-96) oraz izraelski MiG-21-2000. Obie bazowały na komponentach, opracowanych dla znacznie nowszych maszyn, odpowiednio: Mikojan MiG-29 i IAI "Lavi". Zarówno MiG-21-93 w wersji z częściowo francuską awioniką oraz wersji całkowicie rosyjskiej, jak i MiG-21-2000 zostały oblatane i znalazły pierwszych odbiorców. Inne modernizacje oferował przemysł chiński, francuski, brytyjski, włoski i amerykański. Firmy europejskie proponowały głównie zastosowanie nowego radiolokatora i awioniki.

Firma Grumman prowadziła prace nad kompleksową przebudową samolotu, obejmującą wymianę całego przodu kadłuba wraz z kabiną na nowy, z bocznymi wlotami powietrza. Propozycja była adresowana do Chin, które aktywnie współpracowały przy jej realizacji. Amerykanie zaproponowali wymianę całej przedniej części kadłuba z centralnym wlotem powietrza na nową z dwoma wlotami bocznymi. W nosie przewidziano zainstalowanie nowoczesnej stacji radiolokacyjnej (np. APG-66 z myśliwca Northrop F-20). Zaplanowano też nową kabinę pilota i całkowitą wymianą awioniki. Z J-7 miały pozostać skrzydła, tylna część kadłuba z usterzeniem i silnik. Projekt nazwany w 1988 r. "Sabre-2", nie wyszedł poza stadium modelu (był zapewne zbyt kosztowny). Wspułpraca amerykańsko-chińska aż do gwałtownego ochłodzenia stosunków między oboma krajami po wydarzeniach w 1989 r.

Chiny planowały dokonać podobnej modernizacji własnymi siłami. Planują przy tym zastosowanie nowoczesnego silnika R-33 (z samolotu Mikojan MiG-29) lub AL-31 (z samolotu Suchoj Su-27). Prowadziły kampanię reklamową samolotu F-7M "Airaguard" wyposażonego w radar GEC Ferranti Skyranger lub GEC Marconi Bluehawk i inne urządzenia pokładowe produkcji zachodniej. W chińskich materiałach reklamowych znajdowały się zdjęcia modelu samolotu Super F-7 przypominającego zarzucony "Sabre-2". Miałby on być przystosowany do przenoszenia rakiet powietrze-powietrze średniego zasięgu.

W pierwszej połowie lat 1990-tych również amerykańska firma Martin Marietta zaoferowała gotowość modernizacji samolotów MiG-21 nie precyzując wszakże jej zakresu.

We wrześniu 1991 r. na zapotrzebowanie Indii WPK MiG-MAPO opracowało modernizację samolotu MiG-21bis pod oznaczeniem MiG-21-93 (początkowo nosił oznaczenie MiG-21I). Pierwszy demonstrator, jeszcze niekompletny, wystartował 25.05.1995 r. Drugi otrzymał już kompletne wyposażenie, z tym, że wszystkie systemy na nim są rosyjskie. W marcu 1996 r. podpisano kontrakt na modernizację 125 samolotów MiG-21bis, z opcją na kolejne 50 samolotów. 3.10.1998 r. w Niżnym Nowgorodzie wystartował pierwszy z dwóch egzemplarzy indyjskiego MiG-21-93 przerobionych w Rosji. Po tych dwóch egzemplarzach, kolejne 123 samoloty będą modernizowane w Hindustan Aeronautics Limited w Nasik. Indie wybrały rosyjski radar ”Kopjo” oraz 10 systemów zagranicznych. Samoloty miały być w wariancie myśliwca walki powietrznej. Samoloty indyjskie nosiły oznaczenie MiG-21bisUPG (znaną bardziej jako ”Bizon”).

W dalszej kolejności proponowano wymianę silnika na mocniejszy i ekonomiczniejszy RD-33 (5000/8139 daN), jednoczęściowy przedni wiatrochron, RSBN, transponder SO-69M (SO-72), wyrzutnie dipoli zakłócających i pułapek termicznych BWP-30-26M wkomponowane w przejście skrzydło-kadłub, gruntowna zmiana tablicy przyrządów połączona z wprowadzeniem wielofunkcyjnego monitora.

W 1998 r. kilka innych krajów było zainteresowanych rosyjską modernizacją MiG-21. Najbliższy podpisania był kontrakt z Wietnamem na czysto rosyjski wariant modernizacji MiG-21-93, bez wyposażenia innych producentów. Wietnam posiadał ok. 100-120 samolotów MiG-21 nadających się do modernizacji. Inni zainteresowani to Algieria, Bułgaria, Syria, Chorwacja, Egipt, Etiopia. Indie po kupieniu rosyjskiej modernizacji MiG-21-93 mają zamiar realizować ją także dla innych państw. W maju 1997 r. podpisały umowę na modernizację 29 samolotów dla Laosu.

Obok kompleksowych modernizacji MiG-21-93 i MiG-21-98, Mikojan oferował również ”małą modernizację” nazwaną MiG-21-98-2 i polegającą na założeniu na stare MiG-21 rakiety R-73 oraz sprzężonego z nią nahełmowego układu wskazywania celów.

Ok. 1998 r. ANPK MiG im. Mikojana rozpoczął prace nad modernizacją, nazwaną MiG-21-98 i przeznaczoną głównie dla starszych wersji MiG-21. Samolot otrzyma nowszy i mniejszy radar. Rozważanych było kilka propozycji, w tym rosyjskie NIIP ”Osa” i Fazotron ”Moskit” oraz francuski Thomson RS-400 ”Compact”. Wybór radaru jest zależny od zamawiającego, a także od dostępności radaru. Nowa propozycja MiG-21-98 jest oparta na doświadczeniach z samolotem Mikojan MiG-29SMT i ma mieć lepszą organizację awioniki oraz pola informacyjnego pilota niż MiG-21-93. Dla samolotów szkolnych Mikojan MiG-21UM oferowana jest modernizacja MiG-21UM-97. W 1998 r. pierwszy z dwóch eksperymentalnych MiG-21-93 był adaptowany do montażu nowego radaru przeznaczonego dla MiG-21-98, prace te miały być zakończone wiosną 1999 r.

Izraelska firma IAI Lahav zmodernizowała etiopski samolot MiG-21MF od standardu MiG-21-2000 ”Lancer”. Modernizacja została zamówiona przez Laos i Rumunię. Modernizacja dla Laosu dotyczyła niewielkiej ilości samolotów (być może 12) i miała dość ograniczony zakres. W modernizacji samolotów rumuńskich uczestniczyła izraelska firma Elbit i rumuńskie lotnicze zakłady remontowe Aerostar. Zaplanowano modernizację 110 samolotów co najmniej trzech wersji do trzech standardów: 25 egz. ma być myśliwcami przechwytującymi z możliwością zwalczania celów naziemnych, 75 ma pełnić głównie zadania uderzeniowe (z zachowaniem zdolności zwalczania celów powietrznych), a 10 to dwumiejscowe samoloty szkolno-bojowe z radiolokatorem takim samym jak wersja uderzeniowa. Do pierwszej modernizacji wybrano samoloty MiG-21 wersji 96A (MF), pozostałe przebudowywane maszyny, to MiG-21M i MiG-21UM. Głównym celem modernizacji było zwiększenie skuteczności bojowej samolotów poprzez zastosowanie nowego wyposażenia elektronicznego z minimalnymi zmianami konstrukcji płatowca.

Izraelska firma IAI Lahav zmodernizowała etiopski samolot MiG-21MF od standardu MiG-21-2000, który otrzymał nazwę ”Lancer”. Modernizacja została zamówiona przez Laos i Rumunię. Modernizacja dla Laosu dotyczyła niewielkiej ilości samolotów (być może 12) i miała dość ograniczony zakres.

W 1992 r. Minister Obrony Narodowej Rumunii rozpisał wart przetarg na modernizację rumuńskich samolotów MiG-21. Do konkursu stanęło kilka firm, w tym MAPO-MiG z Federacji Rosyjskiej, Thomson z Francji. GEC Marconi z Wielkiej Brytanii oraz Elbit Ltd i IAI Lahav z Izraela. W pracach modernizacyjnych miała brać udział rumuńska firma Aerostar S.A. Przetarg rozstrzygnięto w połowie 1993 r., wybierając izraelską firmę Elbit (a nie państwowy koncern IAI) jako in­tegratora nowoczesnej awioniki. 15.11.1993 r. podpisa kontrakt z przedsiębiorstwami Aerostar i Elbit. Program zakładał moder­nizację MiG-21 do trzech podstawowych stan­dardów:
- "Lancer A"- wersja uderzeniowa, która w razie potrzeby mogła zwalczać cele po­wietrzne, modernizacja 75 egz. MiG-21M i MF,
- "Lancer B"- dwumiejscowy samo­lot szkolno- bojowy, modernizacja 10 egz. MiG-21UM,
- "Lancer C"- samolot myśliwski przechwytujący, dysponujący jednocześnie możliwością zwalcza­nia celów naziemnych, modernizacja 25 egz. MiG-21M i MF.
Podstawowym celem modernizacji miało być skokowe zwiększenie możli­wości bojowych samolotów poprzez zainstalowanie na ich pokładach nowocze­snego wyposażenia elektronicznego - bez wprowadzania istotnych zmian kon­strukcyjnych.

Samoloty "Lancer" otrzymały dwa komputery pokłado­we odpowiadające za pilotaż, nawigację i uzbrojenie samolotu oraz nowe pokładowe stacje radiolokacyjne: w "Lancer C" jest to radar wielofunkcyjny Elta EL/M-2032B, a w "Lancer B" i "C"- nieco prostszy EL-M-2001B. Największe zmiany zaszły w kabinie pilota, gdzie zabudowano współpracujący ze stacją radiolokacyjną szeroko­kątny wyświetlacz danych HUD (Head Up Display) typu ELOP 921 i wielofunkcyjne monito­ry LCD. Zastosowano zasadę HOTAS (Hands On Twttle And Siick) dzięki czemu nie musi on odrywać rąk od drążka i dźwigni ciągu podczas lotu, mając wszystkie niezbędne przełączniki w zasięgu palców. Kokpit dostosowano do współpracy z nahełmowym układem wskazywania celów Elbit DASH (Di­splay And Sight Helmet). W samolocie zabudowano układ ostrzegający o opromieniowaniu wiązką radiolokacyjną Elisra SPS-20, pod tylną częścią kadłuba zamontowano izraelskie wyrzutniki flar i dipoli. Całość uzupełnia układ emitowania zakłóceń aktywnych Elta ECM. Dzięki opracowanej przez rumuńskich inżynierów uniwersalnej belce za­czepowej, samoloty "Lancer" dostosowane zostały do przenoszenia równocześnie uzbro­jenia produkcji radzieckiej (rosyjskiej) i zachodniej, m.in. radzieckie R-3S, R-60M, R-73, francuskie Matra "Magic 2" oraz izraelskie "Python-3" i "Shafrir-2". Oprócz tego samoloty mogą przenosić zasobniki pocisków niekierowanych UB-16 lub większe UB-32, a także bomby różnych wagomiarów- w tym także naprowadzane laserowo oraz bomby z termowizyjnym układem naprowadzania.

Pierwsze trzy samoloty przebudowywano w Izraelu. Prototyp pierwszego zmodernizowanego rumuńskiego MiG-21 "Lancer A" został oblatany 22.08.1995 r. Pierwszy dwumiejscowy "Lancer B" wzbił się w powietrze 6.05.1996 r., a 6.11.1996 r. prototypowy "Lancer C". Testy prototypów prowadzili wspólnie Rumuni oraz Izraelczycy. Wszyst­kie prototypy zostały później doprowadzone do standardowej kon­figuracji operacyjnej. Pierwszy seryjnie zmodernizowany samolot został przyjęty do uzbrojenia 25.03.1997 r. Choć plany rumuń­skie zakładały modernizację jedynie 110 MiG-21, w późniejszym okresie podjęto decyzję o zmodernizowaniu dodatkowych 4 egz. MiG-21UM. W sumie więc zmodernizowano 114 samolotów. Ostatni z nich- "Lancer A" został oblatany 16.04.2003 r.

Firmy izraelskie i rumuńskie liczyły na kontynuację prac, dzięki pozyskaniu zamówień z krajów trzecich. Wchodziły tu w rachubę głównie kraje trzeciego świata, np. prowadzone były rozmowy Izraela z Etiopią. Latem 1998 r. Elbit uzyskał zgodę Rumunii na przekazanie Etiopii 10 gotowych samolotów ”Lancer” w zamian za obietnicę współudziału w modernizacji dalszych maszyn z tego kraju. Jednak z powodu międzynarodowych nacisków Elbit wycofał się z jego realizacji. Pokazany w Farnboroug w 1998 r. samolot MiG-21 ”Lancer III” zbudowany na bazie samolotu Mikojan MiG-21bis był wynikiem współpracy firm z obu krajów. Próby nowego samolotu prowadzono od 1995 r. w Izraelu. W 1999 r. chorwackie ministerstwo obrony planowało modernizację myśliwców MiG-21 przez izraelskie zakłady Elbit i rumuńskie Aerostar. Pierwsza partia miała obejmować modernizację 12 MiG-21bis i dwa dwumiejscowe MiG-21UM. Łącznie Chorwaci chcieli zmodernizować 28 maszyn do standardu ”Lancer III”.

Konstrukcja:

Uzbrojenie:
- MiG-21-93- kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze R-3S, R-13, R-27, R-60M, R-73 i R-77, bomby kierowane telewizyjnie KAB-500Kr, kierowane pociski rakietowe powietrze-ziemia Ch-31 A/P, Ch-25MPU, Ch-35, niekierowane pociski rakietowe S-24B, zasobniki UB-16-57UMP lub UB-32A z npr S-5, B-8M1 z npr S-8 i B-13Ł.
- MiG-21”Lancer”- stałe, dwulufowe działko GSz-23L (w samolotach myśliwskich i uderzeniowych). Podwieszane- 2 lub 4 kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze typu: R-3S, R-60M, R-73, ”Python-3”, Matra ”Magic” i ”Shafrir-2”, bloki niekierowanych rakiet kal. 57 mm typu UB-16 (cztery) i UB-32 (dwa) oraz bomby ”Opher” z termowizyjnym układem samonaprowadzania, bomby kierowane laserowo ”Griffin” oraz bomby konwencjonalne o wagomiarze do 500 kg. Maksymalny udźwig uzbrojenia- 1500 kg.

Wyposażenie:
- MiG-21-93- stacja radiolokacyjna Fazotron ”Kopjo”, celownik nahełmowy Szczel-3UM, system nawigacyjny Sextant Totem 221G, wyposażenie radiowe (radiostacja, radiowysokościomierz, radiokompas, transponder), stacja ostrzegawcza EWS-A, wyrzutnia pułapek cieplnych BWP-1F, system wideorejestracji, aktywna stacja walki radioelektronicznej,
- MiG-21-98- stacja radiolokacyjna- przewidywane typy: NIIP ”Osa” i Fazotron ”Moskit” lub francuski Thomson RS-400 ”Compact”,
- MiG-21”Lancer”- wielofunkcyjny, dopplerowski radar Elta EL/M-2032B (w wersji przechwytującej) lub Elta EL/M-2001B (w wersji uderzeniowej i szkolnej), celownik optyczny sprzężony z wyświetlaczem danych na wiatrochron (HUD), nahełmowy układ wskazywania celów DASH. Dwie radiostacje firmy Reutech, rejestrator SAIMS, aparatura IFF. Podświetlacz celów, podwieszony w zasobniku ”Litening”.
Aparaturę nawigacyjna: bezwładnościowy układ nawigacji z żyroskopami firmy Litton Italiana, korygowanym przez GPS firmy Allied Signal, układ ILS.
Kompleks samoobrony samolotu: układ ostrzegania o opromieniowaniu wiązką radiolokacyjną Elisra SPS-20, czujniki optyczne, współpracujące z wyrzutnikami flar, przewiduje się możliwość podwieszania kontenera z aktywną aparaturą zakłócającą.

Silnik:
- MiG-21-93- R-25-300.

Dane techniczne MiG-21-93 (wg [7]):
Rozpiętość- 7,15 m, długość- 14,5 m.
Masa startowa normalna- 8900 kg, masa startowa max- 10 400 kg.
Prędkość max- 2175 km/h, pułap praktyczny- 17 000 m, zasięg bez zbiorników dodatkowych- 1530 km, zasięg ze zbiornikami dodatkowymi- 2100 km.

Inne wersje:
Mikojan MiG-21 F/F-13 (Je-6)
Mikojan MiG-21PF/PFM/R/S/U/US
Mikojan MiG-21SM/M/MF/SMT/UM
Mikojan MiG-21bis
Mikojan MiG-21 Użytkownicy