Lipkowski Józef

Józef Lipkowski. (Źródło: archiwum).

Józef Lipkowski urodził się w 1863 r. w Rososzu na Podolu w rodzinie szlacheckiej herbu Brochwicz. Ojciec- Józef Benedykt marszałek powiatu hajsynskiego, był represjonowany w 1863 r. za działalność patriotyczną. Inżynier i wynalazca, działacz kulturalno- polityczny, generał Wojska Pol­skiego. Związany na przełomie XIX/XX w. z polskimi ośrod­kami emigracji niepodległościowej we Francji- pseudo­nim Jastroń.

Szkoły średnie kończył we Lwowie i w Krakowie. Później ukończył Collège Sainte-Barbe w Paryżu. W 1880 r. wstąpił do École Centrale. Po uzyskaniu w 1885 r. dyplomu inżyniera des Arts et Manufactures powrócił na Ukrainę, gdzie podjął działalność spo­łeczną i oświatową. Wspólnie z bratem Janem w 1887 r. założył we własnym majątku szkołę mechaników rolnych. W następnych latach był dyrektorem zakła­dów metalurgicznych w Istińsku.

W 1893 r. przeniósł się do Paryża. We Francji objął stanowisko zastępcy dyrektora zakładów Soret et Leblond w Ardennes, specjalizujących się w produkcji hamulców automa­tycznych. Wkrótce opracował i opatentował udosko­nalony typ hamulca- stosowany w kolejnictwie fran­cuskim od 1893 r., a począwszy od 1901 r. w rosyjskim. W celu ich produkcji zawarł kontrakt z firmą Fives w Lille. Później utworzył własne przedsiębiorstwo Societe Generale des Freins Lip­kowski. Był autorem wielu rozwiązań wynalazczych patentowanych m.in. w Rosji, Francji, Wielkiej Bry­tanii, USA, Niemczech, Austrii, a dotyczących m.in. automatycznych hamulców kolejowych, automatycz­nych zwrotnic tramwajowych, kół sprężynowych z powodzeniem stosowanych w samochodach oso­bowych produkowanych od 1896 r. przez Lipkowskiego we Francji, nierozkręcalnych nakrętek, apara­tów podsłuchowych, ręcznych torped, granatów i proc mechanicznych. Na przełomie XIX/XX w. był naczelnym dyrektorem Putiłowskich Zakładów Meta­lurgicznych i Mechanicznych w Petersburgu.

Był też wybitnym działaczem kulturalno- politycznym emigracji polskiej we Francji, autorem wielu rozpraw politycznych i prac literackich. Od 1905 r. był członkiem zwyczajnym Aeroklubu Francji. Był założycielem i wiceprezesem Polskiego Koła Pomocy, współorganizował Polskie Biuro Pracy. W 1910 r. współtworzył Towarzystwo Polskie Literacko- Arty­styczne, w 1911 r. zorganizował Towarzystwo "Polo­nia". Był również współautorem Rocznika Towarzy­stwa Literacko-Artystycznego” (Paryż, R I, 1911/1912). Działał w licznych organizacjach emigracyj­nych, współpracował także z galicyjskim Polskim Towarzystwem Emigracyjnym. Twórczość literacka Lipkowskiego koncentrowała się na poezji. Wydał Nasze hasła (1887 r.), Księgi Wiary (1900 r.), Poezje (1900 r.).

25.04.1902 r. zgłosił we Francji do opaten­towania rozwiązanie aparatu latającego (Aviateur), Patent nr 321 578 wydano mu 13.09.1902 r. Ochronę patentową tego wynalazku uzyskał również w Wielkiej Brytanii (patent Nr 11.616, zgłoszony 21.05.1902 r., wydany 19.02.1903 r.), bezskutecznie zabiegał natomiast o ochronę praw własności prze­mysłowej w Urzędzie Patentowym cesarstwa rosyj­skiego (Świadectwo Ochrony nr 17.304 z 1902 r. od­dalono). Przedmiotem ochrony praw wynalazczych był śmigłowiec wielowirnikowy (2, 4, 8, 12 wirników), z przeciwbieżnymi wirnikami osadzonymi na współ­osiowych, pionowych wałach (w każdej parze obracanych przeciwbieżnie), zaopatrzony w gondolę, mechanizmy transmisji napędów oraz sterownicę. Był to śmigłowiec typu zespolonego (rotodyny), z jednym lub dwoma śmigłami napędowymi, z poje­dynczym lub zdwojonym usterzeniem pionowym i poziomym, w różnych konfiguracjach. Prace nad projektem śmigłowca Lipkowski rozpo­czął około 1900 r. w latach 1903- 1905 podjął w Peters­burgu budowę śmigłowca. W 1904 r. w Zakładach Pudłowskich wykonano jeden wirnik, który wykorzystano do pomiarów war­tości siły nośnej.

W 1912 r. z chwilą wybuchu I wojny bałkańskiej wyjechał na front bułgarski celem zebrania doświadczeń wojskowych, które zamierzał wykorzystać przy opracowywaniu planów powstańczych dla narodu polskiego. W Bułgarii został głównym inżynierem- doradcą przy Sztabie Generalnym. Wrażenia z wojny opublikował w Dzienniku Kijowskim, w Gazecie Warszawskiej, w Kurierze Poznańskim, w Słowie Polskim, popularyzował w licznych odczytach, które zebrał w książce Wojna na Bałkanach przez naocz­nego świadka i uczestnika wojny (Kraków 1913 r.). Na kanwie przeżyć wojennych powstała powieść histo­ryczna dla młodzieży Bohaterka Adrianopola. Kandża Gul (Kraków 1913 r.). W 1914 r. wydał na własny koszt, mapy historyczne i etnograficzne Polski i Słowian w Europie Środkowowschodniej.

Okres I wojny światowej stanowił najważniejszy etap pracy politycznej Lip­kowskiego na rzecz sprawy polskiej. Był zdecydowa­nym rzecznikiem odbudowy wolnej, niepodległej i suwerennej Rzeczypospolitej. W tym duchu prowa­dził też szeroką akcję propagandową, w latach 1915-1917 wydał po francusku szereg broszur, w których przedstawił społeczeństwu zachodnioeuropejskiemu sprawy polskie. Związany był z Komitetem Wolnej Polski Bolesława Motza i Józefa Gałęzowskiego. Sprawy polskie referował przed ko­misjami spraw zagranicznych Izby Poselskiej i Senatu we Francji. Był autorem listu dziękczynnego dla prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona (styczeń 1917 r.). Znacząco przyczynił się do powstania dekretu prezydenta R. Poincare z 4.06.1917 r. o utworzeniu armii polskiej we Francji. W 1917 r. organizował w Paryżu Stowarzy­szenie Techników Polskich. W 1917 r. został też eksper­tem Ministerstwa Uzbrojenia i Przemysłu Wojennego Francji.

W styczniu 1919 r. witał w Paryżu delegację krajową reprezentującą Józefa Piłsudskiego jako Naczelnika Państwa. Wówczas też nawiązał współpracę z delegacją ekonomiczną Polski pracującą pod prze­wodnictwem Andrzeja Wierzbickiego. W lipcu 1919 r., w randze pułkownika, mianowany został szefem wydziału samochodowego Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. W marcu 1920 r. powrócił do kraju. W wojnie polsko- bolszewickiej walczył (jako prosty kanonier- ochotnik) w 19. Pułku Artylerii Polowej. Był z-cą, a później szefem Sekcji Przemysłu Wojennego IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojsko­wych. Od stycznia 1921 r. był dyrektorem głównego Urzędu Zaopatrzenia Armii. W lipcu 1921 r., w randze generała, przeszedł w stan spoczynku.

Po­święcił się publicystyce i działalności gospodarczej, u schyłku 1920 r. ogłosił broszurę Nasze rolnictwo i kwestia agrarna (Warszawa 1920 r.), w której optował za reformą rolną za pełnym odszkodowaniem. W1919 r. opublikował Prawidłową organizację szkolnictwa w Polsce (Paryż 1919 r.) gdzie zajął się problematyką szkolnictwa technicznego. Był orędow­nikiem powiązania Śląska z macierzą. W 1924 lub 1925 r. stanął na czele Polskiego Zjednoczenia Gos­podarczego. W jego ramach opracowywał koncepcje rozwoju gospodarczego kraju (Drogi wodne i kanały w Polsce, Elektryfikacja kraju). W 1926 r. uczest­niczył w założeniu syndykatu broni (SEPEWE). W 1928 r. był członkiem zarządu Zakładów Mecha­nicznych Ursus. Pozostawił obszerne Pamiętniki 1863- 1947, złożone w rękopisie w Zakładzie Naro­dowym im. Ossolińskich.

Józef Lipkowski zmarł 3.05.1949 r. w Przedborzu. Został pochowany na przedborskim cmentarzu.

Odznaczenia: Krzyż Oficerski Legii Honorowej, Krzyż Komandorski Polonia Restituta, Krzyż Walecznych.

Konstrukcje:
Lipkowski śmigłowiec, 1904, śmigłowiec pionierski.

Galeria

  • Józef Lipkowski. (Źródło: Januszewski S. ”Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918”).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[4] Przedborski Słownik Biograficzny - Ludzie, czasy, wydarzenia....
blog comments powered by Disqus