Lubelska Wytwórnia Samolotów
LWS

Lubelska Wytwórnia Samolotów, logo. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 42/1978).

Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie ogłosiły upadłość 7.12.1935 r. i po upaństwowieniu1.02.1936 r. otrzymały nazwę Lubelska Wytwórnia Samolotów (LWS). Formalnie była to spółka (Sp. z o. o.), stanowiąca w 98% własność Podlaskiej Wytwórni Samolotów, a w 2% mjr. Aleksandra Sipowicza, zaś faktycznie podlegała Państwowym Zakładom Lotniczym. Dzierżawiła ona budynki od syndyka upadłości ZM E. Plage i T. Laśkiewicz. Wytwórnia zatrudniała w 1936 r. 600 pracowników, a w latach 1938-1939 1100-1400 pracowników. Dyrektorem naczelnym był mjr Aleksander Sipowicz, dyrektorem technicznym- inż. Zbysław Ciołkosz, a od jesieni 1937 r. inż. Ryszard Bartel, kierownikiem biura konstrukcyjnego- inż. Zbysław Ciołkosz, a od jesieni 1937 r.- inż. Jerzy Teisseyre.

LWS przez krótki okres kontynuowało próby prototypu wodnosamolotu Lublin R-XX, przemianowując projekt wersji seryjnej na LWS-1. W 1936 r. wytwórnia zakończyła budowę 50 samolotów Lublin R-XIIIF, rozpoczętą przed upaństwowieniem. W 1936 r. do LWS została przekazana z PZL dokumentacja bombowca PZL-30 ”Żubr”, którego pierwszy prototyp rozbił się w listopadzie 1936 r. Samolot oznaczono LWS-6 ”Żubr”. Nie została zrealizowana jego wersja pływakowa LWS-5 dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku. Zbudowano drugi prototyp, LWS-6 ”Żubr”, i w latach 1938-1939 wyprodukowano 15 samolotów LWS-6A. W 1937 r. opracowano projekt wstępny lekkiego samolotu myśliwskiego LWS-4 (PZL-39). W 1937 r. wytwórnia dokonała przebudowy 47 samolotów Potez XXV, montując na nich silniki ”Jupiter”, zastępując nimi silniki Lorraine-Dietrich. W 1937 r. w wytwórni powstał prototyp samolotu sanitarnego LWS-2.

W 1938 r. w LWS została uruchomiona licencyjna produkcja samolotów RWD-14 ”Czapla”, których w latach 1938-1939 wyprodukowano 65 egz. W 1938 r. powstał prototyp samolotu wywiadowczego LWS-3 ”Mewa” . Wiosną 1939 r. zapoczątkowano rozbudowę wytwórni. W tym samym roku wytwórnia rozpoczęła produkcję serii 200 samolotów tego typu, z czego w połowie roku budowa 30 samolotów była poważnie zaawansowana. W końcu sierpnia część samolotów było na ukończeniu, a dwa gotowe. Ostatni projekt tej wytwórni LWS-7 ”Mewa II” był w końcowej fazie opracowania, gdy wybuchła wojna.

1.09.1939 r. praca w wytwórni przebiegała normalnie. Następnego dnia lotnictwo niemieckie przeprowadziło bombardowa­nie zakładu. Budynki nie zostały uszkodzone za wyjątkiem jednego hangaru, gdzie stał samolot "Żubr". Zginęło wówczas kilkudziesięciu pracowni­ków, a kilkudziesięciu było ciężko rannych. Ewakuowano ok. 8 gotowych samolotów "Mewa" do lasów krępieckich (kilkanaście kilometrów na płd-wsch. od Lublina przy szosie na Krasnystaw) wraz z odpowiednim sprzętem warsztatowym potrzebnym do przygotowania samolotów do lotu. Dyrekcja ewakuowała się do jednego z majątków. Resztę nieukończonych "Mew" przetransportowano do parku bronowickiego w Lublinie. W dniach 5- 7 września pracownicy starali się poprawić i dopasować, przywiezione przez z Francji, piasty śmigieł oraz przygotować samoloty do lotu. 8 września dwie gotowe do lotu, lecz nieuzbrojone "Mewy". Na polecenie przedstawiciela KZL zarządzono przygotowanie do ewakuacji kadry technicznej do Kołomyi w celu montowania samolo­tów angielskich i francuskich, które miały być przywiezione poprzez Rumunię. 9 września  wyruszyła grupa ewakuacyjna, która po ominięciu Lwowa od wschodu dotarła w poło­wie września do Kołomyi.

Niemcy po zajęciu Lublina i wytwórni wszystkie niewykończone "Mewy" i elementy do nich wywieźli na złom. Większą część budynków wytwórni Niemcy zamienili na koszary konnej żandarmerii, a pozostałą część włączyli do rozbudowanego, aż na teren lotniska, obozu koncentracyj­nego Majdanek.

Konstrukcje:
LWS-1 (Lublin R-XX), 1935, wodnosamolot torpedowo-bombowy i rozpoznawczy.
Lublin R-XIIIF, 1936, samolot obserwacyjny, łącznikowy.
LWS-1/LWS-4/PZL-39, 1936, projekt samolotu myśliwskiego.
Potez XXVB2-BJ, 1936, samolot liniowy.
LWS-6 ”Żubr” (LWS-4, PZL-30), 1936, projekt samolotu pasażerskiego, samolot bombowy, treningowy.
LWS-2, 1937, samolot sanitarny.
LWS-5, 1937, projekt samolotu myśliwskiego.
LWS ”Czapla” (RWD-14 ”Czapla”), 1938, samolot obserwacyjny.
LWS-3 ”Mewa” (PZL-40), 1938, samolot obserwacyjny.
LWS-5, 1938, projekt wodnosamolotu torpedowego i rozpoznawczego.
LWS-7 ”Mewa II”, 1939, projekt samolotu obserwacyjnego.

Galeria

  • Wnętrze hali produkcyjnej Lubelskiej Wytwórni Samolotów, 1938 r. (Źródło: www.polska-org.pl).
  • Teren Lubelskiej Wytwórni Samolotów na początku okupacji niemieckiej, 1939 r. (Źródło: fotopolska.eu).
  • Teren Lubelskiej Wytwórni Samolotów na początku okupacji niemieckiej, 1939 r. (Źródło: fotopolska.eu).
  • Teren Lubelskiej Wytwórni Samolotów na początku okupacji niemieckiej, 1939 r. (Źródło: fotopolska.eu).
  • Teren dawnej Lubelskiej Wytwórni Samolotów podczas okupacji niemieckiej, ok. 1940 r. (Źródło: www.teatrnn.pl).
  • Teren dawnych Lubelskich Zakładów Lotniczych, widok na obecną ulicę Wrońską, ok. 1941 r. (Źródło: Kolekcja Marka Gromaszka).
  • Dawne hangary fabryki Plagego i Laśkiewicza przy ul. Wrońskiej 2 w Lublinie. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 2. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2007.
[4] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[5] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.
blog comments powered by Disqus