LWD "Żuraw", 1951

Samolot wielozadaniowy, łącznikowo- obserwacyjny. Polska.
Samolot wielozadaniowy LWD ”Żuraw” z wychylonymi klapami i otwartymi slotami. (Źródło: archiwum).

W 1948 r. Dowództwo Wojsk Lotniczych zleciło Lotniczym Warsztatom Doświadczalnym opracowanie i budowę prototypu samolotu wielozadaniowego LWD "Żuraw", który miał znaleźć zastosowanie jako maszyna łącznikowa i obserwacyjna. Ponadto przewidywano wykorzystanie "Żurawia" w wersjach: szkolnej, bombowej, sanitarnej, transportowej i aerofoto. Samolot miał być następcą samolotów Polikarpow Po-2 i CSS-13. Opracowano projekt wstępny w pięciu wariantach, z których zamawiający dokonał wyboru modelu w klasycznym układzie górnopłata, o konstrukcji mieszanej.

Projekt konstrukcyjny "Żurawia" wykonał w latach 1949- 1950 zespół LWD, kierowany przez mgr. inż. Tadeusza Sołtyka. Opracowano trzy wersje samolotu:
- "Żuraw A"- dwumiejscowa wersja łącznikowo- obserwacyjna, uzbrojona w ruchomy kaem SzKAS kal. 7,62 mm, wyposażona w aparat fotograficzny, pokładową radiostację nadawczo- odbiorczą i pełne wyposażenie do lotów nocnych,
- "Żuraw B"- trzymiejscowa wersja transportowa, o kombinowanym układzie przystosowanym do przewozu osób lub transportu ładunków, miała być przystosowana do lotów nocnych i wyposażona w aparat fotograficzny,
- "Żuraw C"- dwumiejscowa wersja bombowa miała być uzbrojona w ruchomy kaem SzKAS kal. 7,62 mm, oraz wyposażona w podskrzydłowe i podkadłubowe zamki, pozwalające na zabranie ładunku bomb różnych wagomiarów, o łącznej masie 230 kg.

Celem osiągnięcia krótkiego startu i lądowania samolot otrzymał klapy i sloty. Dla ułatwienia operowania z lądowisk na terenach przygodnych zastosowano niezwykle mocne podwozie. Aby umożliwić hangarowanie w niedużych pomieszczeniach zaprojektowano składane skrzydła. Ponadto postawiono wysokie wymagania wytrzymałościowe. Napęd miał stanowić silnik M-11FR o mocy 118 kW (160 KM). Obliczenia przewidywały początkowo masę własną 650 kg, później 750 kg, masę całkowitą wersji A- 1157 kg, wersji C- 1450 kg; prędkość maksymalną 213 km/h, prędkość wznoszenia 3,76 m/s, pułap 4400 m; zasięg dla wersji A - 852 km, dla wersji C - 955 km. "Żuraw" miał zatem przekraczać osiągami, jak również zaletami eksploatacyjnymi dotychczas stosowane samoloty CSS-13. Przewidywano zamówienie 20 samolotów.

W międzyczasie zreorganizowano przemysł lotniczy, przemianowując LWD na Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego nr 6. Pod znakami tej firmy został ukończony na wiosnę 1951 r. pierwszy prototyp w wersji łącznikowo- obserwacyjnej "Żuraw A", ale bez uzbrojenia i wyposażenia operacyjnego. Samolot został oblatany 16.05.1951 r. Wkrótce po oblataniu prototyp został przekazany do Instytutu Lotnictwa w celu przeprowadzenia homologacji. Samolot oblatano z silnikiem M-11FR, który z uwagi na przekroczenie projektowanej masy własnej samolotu o 160 kg, okazał się za słaby. W próbach ustalono, że samolot ma słabe osiągi i mimo pewnych zalet, jak mała prędkość minimalna i krótki start i lądowanie, nie nadaje się do produkcji seryjnej. Brak odpowiedniej jednostki napędowej sprawił, że Dowództwo Lotnictwa straciło zainteresowanie tym samolotem. Samolot pozostał w Instytucie Lotnictwa, gdzie był eksploatowany w niewielkim zakresie.

Na początku 1956 r. rozważano możliwość modernizacji przez zastosowanie mocniejszej jednostki napędowej. W Polsce uruchamiano wówczas produkcję silnika krajowego WN-3 o mocy 236 kW (320 KM) oraz licencyjnego AI-14 o mocy 191 kW (260 KM). Projektowana wersja "Żuraw II", z jednostką napędową o mocy ok. 220 kW, miałaby o wiele większy udźwig i lepsze osiągi: miała rozwijać przy masie całkowitej- 1250 kg prędkość max- 265 km/h, mieć wznoszenie- 7,8 m/s oraz pułap- 5600 m.

Samolotem w tej wersji zainteresował się APRL, zamierzając wykorzystać "Żurawia II" do holowania szybowców. Taką maszyną wówczas nie dysponowano. Rozważano nawet możliwość zamówienia pierwszej serii w ilości 25 egz. w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego na Okęciu. Do realizacji takiego projektu nie doszło, gdyż w tym czasie została rozpoczęta produkcja licencyjnego samolotu Jakowlew Jak-12M.

Samolot LWD "Żuraw" był ostatnią konstrukcją Lotniczych Warsztatów Doświadczalnych w Łodzi. Pozostał do końca w stadium prototypu, który kilkakrotnie demonstrowano publicznie na Wystawie Sprzętu Lotniczego na Okęciu w 1956 r., na Warszawskim Salonie Lotniczym przed Arsenałem we wrześniu 1957 r. oraz na Wystawie Lotniczej XV- lecia PRL we Wrocławiu w 1959 r. Po tej ostatniej wystawie samolot przekazano do magazynów Muzeum Techniki we Wrocławiu, skąd w grudniu 1963 r. został przetransportowany do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. "Żuraw" znajduje się w zbiorach muzeum w stanie silnie uszkodzonym.

Na układzie LWD "Żuraw" wzorowany był projekt samolotu holowniczego RO-H.

Konstrukcja:
Dwu- lub trzymiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji mieszanej.
Skrzydło o obrysie dwutrapezowym, zwężone przy kadłubie. Lekki skos do przodu. Zwichrzenie geome­tryczne- 1°. Profil NACA 23012. Skrzydło dwudzielne, dwudźwigarowe, o konstrukcji drewnianej. Każda połówka skrzydła podparta dwoma duralowymi zastrza­łami oraz zamocowana do kadłuba dwoma okuciami. Keson noskowy oraz górne powierzchnie przykadłubowej części skrzydła kryte sklejką. Dolna powierzchnia części przykadłubowej tworzy dno zbiornika paliwa. Reszta skrzydła kryta płótnem. Po wyjęciu sworzni łączących skrzydło z pierwszym okuciem i z pierwszym zastrzałem można skrzydła złożyć do tyłu. Dzięki niesymetrycznemu ustawieniu tylnych zastrzałów skrzydła po złożeniu częściowo zachodzą na siebie. Przy składaniu skrzydeł nie ma konieczności rozłączania napędów sterowania. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo, o konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Między lotkami a kadłubem duże klapy szczelinowe o konstrukcji podobnej do lotek. Na całej krawędzi natarcia skrzydła- wysuwane skrzela (sloty) kryte blachą.
Kadłub kratownicowy, spawany z rur stalowych, na drewnianych listwach profilujących, kryty płótnem. Przednia część kadłuba w pobliżu silnika kryta odejmo­wanymi osłonami z blachy. Kabina oddzielona od silnika przegrodą ogniową. Obszerna kabina, obficie oszklona, z przodu miejsce dla pilota, z tyłu dla nawigatora. Za miejscem pilota składany fotel pasażera. Pozycja nawiga­tora twarzą do tyłu umożliwia obsługę fotoaparatu i km. Kabina oszklona po bokach i u góry. W przedniej i tylnej kabinie odsu­wane szyby boczne. Górna osłona kabiny nawigatora podnoszona do góry i ryglowana w położeniu otwartym, aby umożliwić obsługę wyposażenia specjalnego lub wsuwanie noszy.
Usterzenie trapezowe, o konstrukcji drewnianej. Statecznik poziomy podparty rurowymi zastrzałami. Stateczniki dwudźwigarowe, kryte sklejką i częściowo płótnem. Stery kryte płótnem, rogowe powierzchnie odciążające kryte sklejką. Ciężarki wyważenia umiesz­czone w powierzchniach odciążających. Statecznik pio­nowy przestawiany za pomocą mechanizmu śrubowego. Na końcach statecznika poziomego pionowe płytki zwiększające jego powierzchnię.
Podwozie klasyczne stałe. Podwozie główne trójgoleniowe. Golenie z amortyzatorami wsparte o kadłub u nasady skrzydeł. Amortyzacja olejowo- powietrzna. Kola główne o wymiarach 500 x 180 mm, z hamulcami hydraulicznymi. Kółko ogonowe o wymiarach 160 x 70 mm zamocowane w widelcu na amortyzatorze olejowo- powietrznym, podpartym zastrzałem, sprzężone ze sterem kierunku.

Wyposażenie- komplet przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych i silnikowych.

Silnik- pięciocylindrowy, gwiazdowy, chłodzony powietrzem M-11FR o mocy startowej 118 kW (160 KM) i mocy trwałej 103 kW (140 KM).
Zabudowany na łożu z rur stalowych, okryty osłoną z pięcioma owiewkami na cylindry. Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe o średnicy 2,4 m, z piastą osłoniętą kołpakiem. Zbiorniki paliwa o pojemności 160 l w skrzydłach. Ze względu na zbyt duży ciężar własny samolotu, ilość paliwa dla samolotu z dwuosobową załogą ograniczono do 100 l. Zbiornik oleju przed ścianą ogniową.

Dane techniczne "Żuraw A" (wg [2]):
Rozpiętość- 11,7 m, długość- 8,26 (wg [1]- 9,13) m, wysokość- 2,98 (wg [1]- 2,7, wg [5]- 2,56) m, powierzchnia nośna- 21,12 wg( [1]- 20,0) m2.
Masa własna- 913 kg, masa użyteczna- 244 kg, masa całkowita- 1157 kg.
Prędkość max- 168 km/h, prędkość przelotowa- 140 km/h, prędkość lądowania- 66 km/h, wznoszenie- 2,1 m/s, pułap- 2500 m, zasięg- 320 km.

Dane techniczne "Żuraw B", projektowe (wg [2]):
Rozpiętość- 11,7 m, długość- 8,26 m, wysokość- 2,98 m, powierzchnia nośna- 21,12 m2.
Masa własna- 750 kg, masa użyteczna- 700 kg, masa całkowita- 1450 kg.
Prędkość max- 213 km/h, wznoszenie- 3,76 m/s, pułap- 4400 m, zasięg- 955 km.

Dane techniczne "Żuraw C", projektowe (wg [2]):
Rozpiętość- 11,7 m, wysokość- 2,98 m, powierzchnia nośna- 21,12 m2.
Masa całkowita- 1250 kg.
Prędkość max- 265 km/h, wznoszenie- 7,8 m/s, pułap- 5600 m.

Galeria

  • LWD ”Żuraw”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 1/1959).
  • LWD ”Żuraw” (SP-GLB) podczas prób w Instytucie Lotnictwa. (Źródło: archiwum).
  • Samolot wielozadaniowy LWD ”Żuraw” w widoku z przodu. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Samolot wielozadaniowy LWD ”Żuraw” w widoku z boku z otwartą tylną kabiną. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Samolot LWD ”Żuraw” z cywilnymi znakami SP-GLB. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[3] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[4] Glass A. "Niezrealizowane koncepcje Instytutu Lotnictwa". Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 45 (8/2008).
[5] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus