LWD "Żak", 1947

Samolot szkolny, turystyczny. Polska.
Pierwszy prototyp samolotu szkolno- turystycznego LWD ”Żak 1”. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).

W aeroklubach brak było wówczas samolotu szkolnego i turystycznego, o małej mocy, lekkiego, taniego i ekonomicznego. Przygotowania do zawarcia umowy licencyjnej na produkcję w Polsce silników Walter pozwalały przyjąć, że najwłaściwszym napędem do samolotu będzie silnik czechosłowacki. W 1946 r. w Lotniczych Warsztatach Doświadczalnych, w zespole mgr. inż. Tadeusza Sołtyka, opracowano projekt samolotu LWD "Żak" jako dwumiejscowy, lekki samolot szkolno- turystyczny. Samolot otrzymał konstrukcję lekką i prostą w produkcji. Był dolnopłatem konstrukcji mieszanej, ze stałym podwoziem. Zgodnie z tendencją panującą po wojnie w lotnictwie sportowym zastosowano układ miejsc obok siebie. Zainstalowano w nim silnik Walter "Mikron III" o mocy 48 kW (65 kW).

Zimą 1946/1947 wykonano projekt konstrukcyjny samolotu i rozpoczęto jego budowę. Pierwszy prototyp LWD "Żak 1" został oblatany w 23.03.1947 r. Na samolocie wypró­bowano śmigła oznaczone od Z-1 do Z-5. Stosowano śmigła Z-2 i Z-4. Od seryjnego "Żaka 3", "Żak 1" różnił się odciążeniem rogowym na sterze wysokości oraz obszerniejszą i inaczej oszkloną osłoną kabiny. Po przejściu prób fabrycznych, w latach 1947- 1948 samolotu używano w LWD jako samolotu fabrycznego, brał on też udział w lotach propagandowych i pokazach. W pierwszej połowie 1949 r. przeszedł próby homologacyjne w Instytucie Lotnictwa, zakończone oceną pozytywną. Na podstawie uzyskanej oceny z badań prototypu LWD "Żak 1" Ministerstwo Komunikacji zamówiło w LWD serię tych samolotów.

W tym czasie w LWD powstał prototyp LWD "Żak 2" wyposażony w silnik Continental A-65, stosowany w samolotach Piper L-4 "Cub". Samolot oblatano 27.11.1947 r. "Żak 2" różnił się od „Żaka 1" przede wszystkim silnikiem i odkrytą kabiną, osłoniętą z przodu wiatrochronem. Za kabiną umieszczono kozioł przeciwkapotażowy z rur stalowych. Osiągi "Żaka 2" były gorsze od osiągów "Żaka 1", szczególnie prędkość wznoszenia, pułap i długość startu. Próby homologacyjne przechodził ten prototyp dopiero jesienią 1951 r., uzyskując równie dobrą opinię jak poprzedni prototyp.

W 1947 r. LWD przystąpiły do realizacji produkcji seryjnej 10 samolotów zamówionych przez Ministerstwo Komunikacji. Miały to być samoloty "Żak 2" z silnikami PZL A-65 (oznaczanymi również WN-1). Ponieważ przemysł nie podjął produkcji tych silników, postanowiono samoloty seryjne wyposażyć w silniki czeskiej produkcji Walter "Mikron". Produkcja pierwszej serii samolotów budowanych po wojnie odbywała się w bardzo trudnych warunkach i niedostatecznie wielkich pomieszczeniach fabrycznych, tak że montaż samolotów musiał się odbywać bezpośrednio na lotnisku przed oblotem. W związku z zastosowaniem innego silnika niż w projekcie, samoloty nazwano LWD "Żak 3". Pierwszy seryjny "Żak 3" oblatano 8.11.1948 r., a cała seria 10 samolotów została zakończona w grudniu 1948 r. "Żak 3" niewiele się różnił od "Żaka 1". Zasadnicze różnice to nowa, zmniejszona, obniżona i skrócona osłona kabiny oraz brak rogowego odciążenia aerodynamicznego na sterze wysokości. W dniach 21.02.- 21.06.1949 r. "Żak 3" przeszedł próbę państwową w Głównym Instytucie Lotnictwa. Orzeczenie GIL dopuściło samolot do użyt­kowania w celach szkolnych i turystycznych do lotów dziennych.

Samoloty LWD "Żak 3" były eksploatowane w aeroklubach kujawskim, poznańskim, krakowskim, gdańskim, bielsko-bialskim i warszawskim do 1955 r. Stosowano je do szkolenia i lotów turystycznych. Jeden samolot LWD "Żak 3" został w grudniu 1963 r. przekazany do zbiorów Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie.

Wersja LWD "Żak 4" przeznaczona była do holowania szybowców. Otrzymała mocniejszy silnik Walter "Minor 4-III" o mocy 77 kW (105 KM) oraz odkrytą kabinę. Poza tym konstrukcję miał identyczną z "Żakiem 3". Samolot został oblatany 20.10.1948 r. W maju i czerwcu 1949 r. przeszedł próbę państwową w Głównym Instytucie Lotnictwa. Z powodu mocniejszego silnika miał on lepsze osiągi od poprzednich "Żaków". Próby holowania szybowców wypadły niepomyślnie. Przyczyną nieprzydatności samolotu do holowania szybowców było zastosowanie szybkoobrotowego silnika, co nie pozwalało na użycie śmigła o dużej średnicy, które dałoby duży ciąg. Po dorobieniu osłony kabiny podobnej jak u "Żaka 3" wykorzystywany był w aeroklubach jako samolot turystyczny do końca 1955 r.

Konstrukcja "Żak 3":
Dwumiejscowy dolnopłat wolnonośny o konstrukcji mieszanej.
Skrzydło o obrysie dwutrapezowym, z krawędzią natar­cia cofniętą w pobliżu kadłuba w celu polepszenia widoczności. Profil NACA 23012. Skrzydło dwudzielne, jednodźwigarowe, ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym. Keson kryty sklejką. Zadźwigarowa część skrzydła kryta płótnem. Lotki szczelinowe, wychylane różnicowo, o szkielecie drew­nianym z małym kesonem, kryte płótnem.
Kadłub konstrukcji kratownicowej, spawany z rur stalowych chromowo- molibdenowych. Pokrycie płó­cienne na drewnianym szkielecie profilującym. Kabina zakryta, oddzielona od silnika przegrodą ogniową z blachy duralowej i sklejki. Miejsca załogi obok siebie. Osłona kabiny ze szkła orga­nicznego na szkielecie z rurek sta­lowych. Wiatrochron stały, osłona odsuwana do tyłu. Za kabiną pilotów z prawej strony mieścił się zbiornik paliwa, z lewej bagażnik o ładowności 22 kg.
Usterzenie wolnonośne, trapezowe, konstrukcji drewnianej. Stateczniki dwudźwigarowe. Statecznik pionowy kryty sklejką. Statecznik poziomy niedzielony, kryty płótnem, z kesonem pokrytym sklejką. Ster kie­runku z rogowym odciążeniem aerodynamicznym, kryty płótnem, górna część steru kryta sklejką. Ster wysokości kryty płótnem, końce steru sklejką. Na prawej połówce steru wysokości założono później klapkę wyważającą.
Podwozie klasyczne stałe. Podwozie główne trójgoleniowe, z rur stalowych. Goleń główną stanowi amortyzator ole­jowo- powietrzny. Podwozie zamocowane do kadłuba. Koła główne o wymiarach 380 x 150 mm, z hamulcami hydraulicznymi. Kółko ogonowe pełne, o średnicy 150 mm, umocowane obrotowo na końcu stalowego resoru, sprzężone amortyzatorkami sprężynowymi ze sterem kierunku.

Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wariometr, busole, wysokościomierz, obrotomierz, manometr paliwa i oleju oraz termometr oleju.

Silnik:
- "Żak 1"- czterocylindrowy, rzędowy z wiszącymi cylindrami, chłodzony powietrzem Walter "Mikron III" o mocy startowej 48 kW (65 kW) i mocy trwałej mocy trwałej 35 kW (48 KM),
- "Żak 2"- czterocylindrowy, w układzie bokser, chłodzony powietrzem Continental A-65 o mocy 48 kW (65 KM),
- "Żak 3"- czterocylindrowy, rzędowy z wiszącymi cylindrami, chłodzony powietrzem Walter "Mikron III" o mocy startowej 48 kW (65 kW) i mocy trwałej mocy trwałej 35 kW (48 KM). Na samolocie "Żak 3" SP-AAX wymieniono silnik Walter "Mikron" na chłodzony powietrzem, 4- cylindrowy, rzędowy z wiszącymi cylindrami Cirrus F.III o mocy 63 kW (85 KM),
- "Żak 4"- czterocylindrowy, rzędowy z wiszącymi cylindrami, chłodzony powietrzem Walter "Minor 4-III" o mocy 77 kW (105 KM).

Dane techniczne LWD "Żak 1" (wg [3]):
Rozpiętość- 11,8 m, długość- 7,6 m, wysokość- 2,05 m, powierzchnia nośna- 16,83 m2.
Masa własna- 400 kg, masa użyteczna- 220 kg, masa całkowita- 620 kg.
Prędkość dopuszczalna- 210 km/h, prędkość max- 141 km/h, prędkość przelotowa- 110 km/h, prędkość lądowania- 80 km/h, wznoszenie- 2,7 m/s, pułap- 3500 m, zasięg- 360 km.

Dane techniczne LWD "Żak 2" (wg [3]):
Rozpiętość- 11,8 m, długość- 7,55 m, wysokość- 2,05 m, powierzchnia nośna- 16,83 m2.
Masa własna- 413 kg, masa użyteczna- 197 kg, masa użyteczna max- 231 kg, masa całkowita- 620 kg, masa całkowita max- 654 kg.
Prędkość dopuszczalna- 230 km/h, prędkość max- 142 km/h, prędkość przelotowa- 125 km/h, prędkość lądowania- 80 (wg [2]- 90) km/h, wznoszenie- 1,8 m/s, pułap- 2200 m, zasięg- 394 km.

Dane techniczne LWD "Żak 3" (wg [3]):
Rozpiętość- 11,8 m, długość- 7,6 m, wysokość- 1,95 m, powierzchnia nośna- 16,83 m2.
Masa własna- 400 (wg [1]- 405) kg, masa użyteczna- 220 kg, masa użyteczna max- 254 kg, masa całkowita- 620 kg, masa całkowita max- 654 kg.
Prędkość dopuszczalna- 230 km/h, prędkość max- 155 (wg [2]- 157) km/h, prędkość przelotowa- 128 km/h, prędkość lądowania- 75 (wg [2]- 90) km/h, wznoszenie- 2,7 m/s, pułap- 3500 m, zasięg- 310 km.

Dane techniczne LWD "Żak 4" (wg [3]):
Rozpiętość- 11,8 m, długość- 7,8 m, wysokość- 2,0 m, powierzchnia nośna- 16,83 m2.
Masa własna- 448 kg, masa użyteczna- 255 kg, masa całkowita- 703 kg.
Prędkość dopuszczalna- 230 km/h, prędkość max- 157 km/h, prędkość przelotowa- 130 km/h, prędkość lądowania- 96 km/h, wznoszenie- 3,0 m/s, pułap- 4500 m, zasięg- 540 km.

Galeria

  • Pierwszy prototyp samolotu szkolno- turystycznego LWD ”Żak 1”. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 1” podczas prób w Instytucie Lotnictwa. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Samolot w wersji LWD ”Żak 2” z płaskim silnikiem. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 2” w widoku z tyłu. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 2”, rysunek w rzutach. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Pierwszy egzemplarz seryjny LWD ”Żak 3”. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 3” podczas prób w Instytucie Lotnictwa. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 3” w widoku z boku. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Seria dziesięciu LWD ”Żak 3” zbudowanych w 1948 r. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 3”, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Samolot holowniczy LWD ”Żak 4”. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Samolot holowniczy LWD ”Żak 4” podczas prób w Instytucie Lotnictwa. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • LWD ”Żak 4”, rysunek w rzutach. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[3] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus