Lotnicze Warsztaty Doświadczalne
LWD
Biuro Projektów i Studiów Ministerstwa Komunikacji, Poczt i Telegrafów
Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego nr 6 w Łodzi (WSK nr 6 w Łodzi)

Logo Lotniczych Warsztatów Doświadczalnych. (Źródło: rys. Krzysztof Luto).

Jeszcze podczas działań wojennych przystąpiono na wyzwolonych terenach Polski do odbudowy lotnictwa. Jedną z form działalności była praca konstruktorska podjęta w październiku 1944 r. przez Biuro Projektów i Studiów Ministerstwa Komunikacji, Poczt i Telegrafów, powołane w Ministerstwie Komunikacji. Kierownictwo biura konstrukcyjnego objął inż. Tadeusz Sołtyk, a pracownia mieściła się w Lublinie. Zespół liczył kilka osób, pracujących i żyjących w bardzo ciężkich, jeszcze wojennych warunkach. Dokuczało zimno, brak było ciepłego ubrania, a wyżywienie było bardzo skromne.

Zespół inż. Sołtyka pracował nad projektem samolotu dyspozycyjnego ”Szpak 1”, przeznaczonego dla lotnictwa cywilnego. Przy Biurze utworzono warsztat pod kierow­nictwem Władysława Zielniewicza. Przystąpiono do projektowania samolotu, a warsztat rozpoczął wykonywanie żeber skrzydła.

W lutym 1945 r. Biuro przeniosło się do Łodzi do byłej fabryki mebli przy ul. Zagajnikowej 56, przy której znajdowało się nieduże pole startowe. Przystosowano przydzielony warsztat stolarski do potrzeb produkcji lotniczej i jednocześnie zarabiano na prace lotnicze wytwarzaniem mebliDnia 1.04.1945 r. nadano warsztatom nazwę Lotnicze Warsztaty Doświadczalne (LWD)- Zakład Pomocniczy Ministerstwa Komunikacji.

LWD był zakładem prototypowym. Miał własny tunel aerodynamiczny o średnicy 1,5 m. Przeprowadzał też remonty samolotów: dwóch RWD-13, jednego RWD-21, jednego Klemm Kl-35D, jednego Bücker Bü-181 "Bestmann", jednego Fieseler Fi-156 ”Storch”, jednego Focke-Wulf Fw-58 "Weihe", jednego Polikarpow Po-2,20 egz. Piper L-4 "Cub" oraz szybowców: jednego SG-38 i Grunau "Baby II". Dokonał ponadto przeróbki samolotu RWD-13S na wersję turystyczną RWD-13 (LWD-13).

W 1945 r. w LWD powstał pierwszy polski powojenny samolot LWD "Szpak 2", w 1946 r. LWD "Szpak 3". Zespół ten już po stosunkowo krótkim okresie rozwijania samolotów LWD ”Szpak” jako kilkuosobowych dyspozycyjnych i turystycznych maszyn obrał zdecydowanie kierunek rozwojowy swego dorobku konstrukcyjnego: samoloty szkolno- treningowe. Z LWD pochodziły pierwsze projekty samolotów dla lotnictwa wojskowego. W okresie do 1950 r. opracowano projekty samolotów szkolnych LWD ”Junak”, które zastąpiły w szkoleniu podstawowym w Oficerskich Szkołach Lotniczych radzieckie Jakowlew UT-2. Dla lotnictwa cywilnego opracowano samoloty LWD "Żak" i LWD "Zuch". Opracowano też samolot transportowy LWD ”Miś”, będącego jednocześnie studium bezzałogowego samolotu rozpoznawczego działającego w obszarach użycia broni masowego rażenia oraz wielozadaniowy samolot LWD ”Żuraw”, mogący być następcą samolotów Polikarpow Po-2. W 1948 r. wykonano serię 10 samolotów "Żak 3" a w 1950 r. serię pięciu samolotów "Zuch 2". Opracowano też przeróbkę niemieckiego szybowca Göppingen Gö-4 "Goevier" na motoszybowiec LWD "Osa" i zrealizowano ją, lecz do jego oblotu nie doszło.

W 1949 r. Lotnicze Warsztaty Doświadczalne przeszły z resortu komunikacji do resortu przemysłu ciężkiego. Dnia 1.07.950 r. zostały przemianowane na Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego nr 6 (WSK nr 6) (wg innych źródeł- na WSK nr 5- informacja błędna). Równocześnie przestały być warsztatem prototypowym, a stały się zakładem produkcyjnym. W latach 1950- 1951 produkowane były szybowce IS-2 ”Mucha ter”. Następnie wytwórnia miała wytwarzać seryjnie szybowce SZD-12 ”Mucha” oraz niektóre zespoły samolotu CSS-13. W marcu 1953 r. jako ośrodek niezależnej, polskiej myśli konstrukcyjnej, warsztaty zlikwidowano. Po rozwiązaniu LWD, biuro konstrukcyjne weszło w skład WSK nr 4 na Okęciu.

W 1950 r. w LWD prowadzone były prace nad projektem i modelem śmigłowca z odrzutowym napędem łopat. Projekt śmigłowca opracował Henryk Brzeziński, a pracami kierował inż. Tadeusz Sołtyk. W LWD powstał również cały szereg nie zrealizowanych projektów samolotów. Były to projekty samolotów treningowych LWD ”Bies” i LWD ”Goniec” oraz samolot w pudełku- LWD ”Skrzat”. (Wg [4]- w CSS wykonano dokumentację seryjną szybowca IS-2 ”Mucha ter”, wykonywanego następnie w Lotniczych Warsztatach Doświadczalnych).

Konstrukcje:
LWD "Szpak 1", 1945, projekt samolotu łącznikowo- dyspozycyjnego.
LWD ”Szpak 2”, 1945, samolot turystyczno- dyspozycyjny.
LWD ”Osa”, 1946, motoszybowiec.
LWD ”Żak”, 1947, samolot szkolny, turystyczny.
LWD ”Junak”, 1948, samolot szkolno- treningowy.
LWD ”Zuch”, 1948, samolot akrobacyjny.
LWD-13 (RWD-13), 1949, samolot pasażerski, dyspozycyjny.
LWD ”Miś”, 1949, samolot transportowy lekki, doświadczalny.
LWD ”Bies”, 1950 projekt samolotu szkolno- treningowego.
LWD ”Goniec”, 1950, projekt samolotu treningowego, pocztowego.
IS-2 ”Mucha ter”, 1950, szybowiec treningowo- wyczynowy.
LWD ”Skrzat”, ok. 1950, projekt samolotu sportowego do samodzielnego montażu.
LWD śmigłowiec, 1950, projekt śmigłowca doświadczalnego.
LWD ”Żuraw”, 1951, samolot wielozadaniowy, łącznikowo- obserwacyjny.

Galeria

  • Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego nr 6, logo.  (Źr,ódło: Skrzydlata Polska nr 42/1978).
  • Lotnicze Warsztaty Doświadczalne w Łodzi. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Pracownicy biura konstrukcyjnego LWD. Siedzą inżynierowie (od lewej): S. Kuczewski, T. Sołtyk, pil. A. Szymański, J. Leyko i W. Frąckowiak. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Wejście do zakładu od ulicy Zagajnikowej (obecnie Kopcińskiego). (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Stolarnia lotnicza LWD. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Warsztat mechaniczny LWD. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Kadłubownia z serią kadłubów samolotów ”Żak 3”. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Pracownicy administra¬cji LWD. Od lewej: H. Majer, Z. Nowak, A. Sufkowski, J. Przyłucki, H. Błaszkie-wicz, Zachariasz. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Pochylnia do kadłubowni LWD. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Skrzydło samolotu LWD ”Szpak 2” w pionowym przyrządzie montażowym. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Montaż płata samolotu LWD ”Junak 1”. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Montaż metalowego szkieletu kadłuba z drewnianymi płatami samolotu LWD ”Żak 1”. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Model samolotu LWD ”Miś” w tunelu aerodynamicznym LWD. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).
  • Śmiglarnia LWD. (Źródło: Kocent-Zieliński E. ”Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka”).

Źródło:

[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Majewski A. ”Cywilny przemysł lotniczy dla wojska po II w.ś. Historia i przyszłość (?)”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1996.
[4] Praca zbiorowa ”Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1965.
[5] ”Problemy rozwoju samolotu TS-11 Iskra”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 3/2004.
[6] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[7] Kocent-Zieliński E. "Łódzkie samoloty inżyniera Sołtyka". Wydawnictwo ZP Grupa Sp. z o.o.. Piekary Śląskie, 2010.
blog comments powered by Disqus