Lublin R-XIII bis / ter / G (hydro), 1932

Wodnosamolot obserwacyjny, łącznikowy. Polska.
Wodnosamolot obserwacyjny Lublin R-XIII bis. (Źródło: Praca zbiorowa ”Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa.”. Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933).
W styczniu 1932 r. Morski Dywizjon Lotniczy zamówił w Zakładach Mechanicznych Plage & Laśkiewicz trzy samoloty Lublin R-XIII w wersji wodnej, na drewnianych płaskodennych pływakach. Wodnosamoloty te, oznaczone Lublin R-XIII bis/hydro, zostały dostarczone w październiku i listopadzie 1932 r. Otrzymały numery 701, 702 i 703. Samoloty miały zapasowe podwozia lądowe i narty, które można było zakładać zamiast podłodzi. Wg [1] samoloty zostały dostarczone do Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku. Pierwszy (nr 701) skierowany do REL w Pińsku został uszkodzony 8.06.1933 r., dostarczony drugi R-XIII bis (nr 702), również został uszkodzony 10.07.1933 r. Wypadki spowodowały wydanie opinii o nieprzydatności R-XIII bis jako wodnosamolotów rzecznych. Używane były w MDL w Pucku. R-XIII, kierowane odtąd na Polesie, miały podwozia kołowe i stacjonowały zazwyczaj na lotnisku Mosty Wolańskie. Z tej trójki: 701 został zatopiony 23.10.1934 r. na północ od Piławy, a pozostałe dotrwały do wojny. Ewakuowane lotem 1 września na Półwysep Helski, po bombardowaniu 8.09.1939 r. zostały zniszczone przez własną obsługę. Wg [2] samoloty zostały dostarczone dla Rzecznej Eskadry Lotniczej w Pińsku. Samoloty były używane w Pińsku do 1937 r., kiedy eskadrę zlikwidowano, a samoloty zostały przewiezione do Pucka i skasowane. Samoloty R-XIII bis wytwórnia oferowała Estonii, lecz do zamówienia nie doszło.

W maju 1933 r. Morski Dywizjon Lotniczy zamówił 10 wodnosamolotów R-XIII ter/hydro. Samoloty były pływakową wersją samolotów Lublin R-XIIID. Otrzymały one obrotnice typu KZA. Samoloty te nosiły numery od 704 do 713. Każdy samolot miał wymienny komplet podwozia kołowego i nart. Samoloty R-XIII ter/hydro zostały dostarczone do Dywizjonu Morskiego w Pucku od marca do czerwca 1934 r. Przydzielono je do eskadr liniowych I i II. Klucz złożony z trzech nowych R-XIII ter złożył wizytę w Kopenhadze w dniach 22-25.08.1934 r. Niestety w 1934 r. MDL utracił aż cztery R-XIII, a jeden został wyeliminowany na pewien czas ze służby.

W maju 1934 r. wytwórnia otrzymała zamówienie na 6 samolotów w wersji R-XIIIG, nieznacznie różniącej się tylko od wersji R-XIII ter i R-XIIID. Ponadto jeden R-XIIIG wytwórnia wykonała dla MDL w zamian za czwarty wodnosamolot Lublin R-VIII bis, którego przebudowa nie została dokończona. Samoloty R-XIIIG otrzymały numery od 714 do 720. Samoloty te miały podwozia lądowe wymieniane na metalowe pływaki oraz obrotnice SS-32 bis. Samoloty dostarczono w marcu i kwietniu 1935 r. W MDL były przydzielone do II eskadry liniowej i do REL w Pińsku. Wykorzystywano je do szkolenia załóg i do lotów patrolowych i rozpoznawczych. W 1939 r. zostały rozbite trzy R-XIII ter i R-XIII G. 31.08.1939 r. MDL dysponował czterema R-XIII ter i sześcioma R-XIIIG, w tym jeden na kołach.

1.09.1939 r. samoloty ewakuowano na Hel. Na samolocie R-XIIIG/hydro wykonano tylko dwa loty bojowe. Por. J. Rudzki z por. obs. Juszczakiewiczem wykonali lot rozpoznawczy w nocy z 6 na 7 września oraz następny w nocy z 7 na 8 września na samolocie R-XIII nr 714, podczas którego ostrzelali w Gdańsku Niemców, świętujących z powodu zdobycia Westerplatte. W dniu 8 września wszystkie R-XIII MDL zostały zbombardowane koło Juraty. Żaden cały R-XIII nie dostał się w ręce wroga. Ostatni R-XIIIG na kołach został przydzielony do plutonu łącznikowego Lądowej Obrony Wybrzeża. Stacjonował początkowo w Rumii, a później w Nowym Obłużu. 17.09.1939 r. samolot uległ rozbiciu podczas startu z meldunkiem sytuacyjnym do Warszawy.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy zastrzałowy górnopłat (parasol) o konstrukcji mieszanej.
Płat prostokątno- eliptyczny, dwudzielny, drewniany, dwudźwigarowy, kryty sklejką do przedniego dźwigara- płótnem, wsparty na piramidce z rur stalowych i podparty dwiema parami duralowych kroplowych zastrzałów, wykrzyżowany cięgnami profilowymi. Profil płata zmodyfikowany IAW-127. Lotki ze skrzydełkami odciążającymi.
Kadłub kratownicowy spawany z rur stalowych, kryty lnianym płótnem. Przednia część kratownicy kadłuba wykrzyżowana rurami, tylna- drutem. Wieżyczka do mocowania płatów oraz piramidki boczne do mocowania podwozia i zastrzałów- integralne z kratą kadłuba. Łoże spawane z rur stalowych. Osłona silnika i przodu kadłuba z blachy duralowej. Zbiorniki na 200 l paliwa w przodzie kadłuba za silnikiem, nitowany z duralu, awaryjnie wyrzuca­ny. Kabiny odkryte. Przednia kabina- pilota, osłonięta wiatrochronem, tylna kabina- obserwatora. Sterownice w obu kabinach, w tylnej kabinie drążek wyjmowany.
Usterzenie spawane z rur stalowych, kryte płótnem. Stateczniki usztywnione drutami. Statecznik poziomy przestawialny w locie. Stery z rogowym odciążeniem aerodynamicznym.
Podłodzie z rur stalowych i dwa metalowe pływaki metalowe Short z hydronalium, z redanem i sterem wodnym (w wersji R-XIII bis również drewniane płaskodenne Pińsk). Zamiennie było stosowane podwozie kołowe.

Uzbrojenie- 1 lub 2 ruchome karabiny maszynowe Vickers K lub Lewis obserwatora kal. 7,92 mm. Pod kadłubem małe bomby głębinowe oraz bomby ”myszki” w skrzynce, wyrzucane ręcznie przez obserwatora. Wg [1] w wersji R-XIII bis przewidziano możliwość zabierania 6 bomb po 12,5 kg pod kadłubem, ale z niej nie skorzystano.

Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona różnie w poszczególnych wersjach, m.in. w prędkościomierz Badin z zakrętomierzem i chyłomierzem, dwa wysokościomierze, busolę, sztuczny horyzont, manometry oleju i paliwa, termometr oleju i zegar cza­sowy.
- R-XIII bis- radiostacja pokładowa RKL/D lub aparat fotograficzny stały, albo ręczny, rakietnica, fotokarabin K-28, prądnica wiatraczkowa,
- R-XIII ter/G- aparat fotograficzny Eagle III, radiostację AVA.

Silnik- chłodzony powietrzem, 9- cylindrowy, gwiazdowy Skoda Wright ”Whirlwind J5” o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) i mocy startowej 176 kW (240 KM). Śmigło dwułopatowe drewnia­ne, stałe, Szomański- Hamilton o średnicy 2,7 m.

Dane techniczne R-XIII bis/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,13 m, wysokość przed przeróbkami- (wg [1]) 3,24 m, po przeróbkach- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 998 kg, masa użyteczna- 402 kg, masa całkowita- 1400 kg.
Prędkość max- 170 km/h, prędkość przelotowa- 150 km/h, prędkość minimalna- 76 km/h, wznoszenie- 3,3 m/s, pułap- 3900 m, zasięg- 450 km.

Dane techniczne R-XIII ter/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,13 m, wysokość- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 1031 kg, masa użyteczna- 394 kg, masa całkowita- 1425 kg.
Prędkość max- 175 km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość minimalna- 76 km/h, wznoszenie- 3,2 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 450 km.

Dane techniczne R-XIIIG/hydro (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 9,4 m, wysokość- 3,08 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 1094 kg, masa użyteczna- 331 kg, masa całkowita- 1425 kg.
Prędkość max- 175 km/h, prędkość przelotowa- 155 km/h, prędkość minimalna- km/h, wznoszenie- 3,2 m/s, pułap- 3800 m, zasięg- 450 km.

Dane techniczne R-XIIIG lądowy (wg [2]):
Rozpiętość- 13,25 m, długość- 8,46 m, wysokość- 2,76 m, powierzchnia nośna- 24,5 m2.
Masa własna- 948 kg, masa użyteczna- 440 kg, masa całkowita- 1342 kg.
Prędkość max- 185 km/h, prędkość przelotowa- 165 km/h, prędkość minimalna- km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 450 km.

Inne wersje:
Lublin R-XIII
Lublin R-XIIIDr (R-XXIII) ”Błękitny Ptak”
Lublin R-XIIIE/F
Lublin R-XIV
Lublin R-XIX

Galeria

  • Wodnosamolot obserwacyjny Lublin R-XIIIG. (Źródło: archiwum).
  • Lublin R-XIIIG, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: via Sławomir Kin).
  • Wodnosamolot Lublin R-XIII ter nr 712. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Trzy wodnosamoloty Lublin R-XIII (na pierwszym planie R-XIIIG nr 714, pierwszy z lewej R-XIIIG nr 715) w locie w pobliżu Półwyspu Helskiego. (archiwum).
  • Wodnosamolot Lublin R-XIII ter nr 707. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Lublin R-XIII bis, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
blog comments powered by Disqus