Samolot Lisunow Li-2 stanowił licencyjny wariant amerykańskiego samolotu transportowego Douglas DC-3. Licencję na ten samolot zakupił ZSRR (wg [5]- w 1938 r.) w firmie Douglas Aircraft Co. z myślą o szerokim wprowadzeniu go na linie lotnicze obsługiwane przez Aeroftot. Miał on zastąpić używane dotychczas w lotnictwie cywilnym pasażerskie wersje samolotów bombowych oraz przestarzałe samoloty komunikacyjne powstałe na początku lat 1930-tych. W 1937 r. zakupiono 20 egzemplarzy DC-3 i 2 samoloty w częściach mające posłużyć w charakterze wzorców licencyjnych. Wdrożeniem do produkcji sowieckiego wariantu zajął się zespół kierowany przez W. M. Mjasiszczewa. W połowie 1938 r. rozpoczęły się przygotowania do produkcji samolotu w zakładach nr 84 w Chimkach pod Moskwą, pierwsze samoloty seryjne wyprodukowano w (wg [5]- pod koniec) 1939 r. Maszyna otrzymała oznaczenie PS-84. Samolot był nieco cięższy od amerykańskiego pierwowzoru, miał za to wzmocnioną konstrukcję i podwozie, które umożliwiało eksploatację z lotnisk o utwardzonej, ziemnej nawierzchni. Napęd stanowiły dwa M-62 będące produkowanymi na licencji amerykańskimi silnikami Wright ”Cyclone”.

Pierwsze maszyny na początku 1940 r. weszły do służby na liniach Aerofłotu oraz w pułkach transportowych Wojenno Wozdusznych Sił. Do czerwca 1941 r. w Aerofłocie służyły 72 samoloty PS-84. W momencie wybuchu wojny samoloty pasażerskie wcielono do lotnictwa wojskowego, gdzie włączono je do specjalnych grup transportowych, a od 1942 r. do specjalnych pułków lotnictwa transportowego. Maszyny używane w rejonach zagrożonych przez lotnictwo przeciwnika otrzymały uzbrojenie obronne. W 1942 r. (wg [5]- na początku 1941 r.), w związku ze zmianą systemu oznaczeń, nazwę samolotu zmieniono na Lisunow Li-2, od nazwiska konstruktora-autora adaptacji projektu DC-3. Borys Lisunow był szefem fabryki nr 84, przeniesionej w 1941 r. do Taszkientu, a także wiodącym konstruktorem modyfikacji samolotu.

W czasie wojny opracowano także kilka wersji wojskowych (oznaczenia literowe mają charakter umowny i nie zawsze były stosowane w dokumentacji):
- Li-2P- komunikacyjny dla 14-28 pasażerów;,
- Li-2T (Li-2G), produkowana od 1942 r., przystosowany do przewożenia 2800 kg ładunku lub 26 spadochroniarzy, ze wzmocnioną podłogą kabiny i dużymi drzwiami ładunkowymi w lewej burcie, umożliwiającymi transport w kabinie np. armaty ZiS-3 kal. 76,2 mm oraz bogatszym wyposażeniem pilotażowym i nawigacyjnym, masa startowa wzrosła do 11 500 kg. Był przystosowany również do holowania szybowców transportowych,
- Li-2GP- transportowo-pasażerski dla 10 pasażerów i 1200 kg ładunku,
- Li-2B przystosowany do przenoszenia ładunku 1500 kg bomb na zamkach pod centropłatem oraz pocisków rakietowych RS-132 pod skrzydłami. Uzbrojenie obronne- 3 kaemy SzKAS,
- Li-2F- wersja fotogrametryczna,
- Li-2W- wersja wysokościowa z silnikami M-62IR ze sprężarkami RK-19, miał zwiększony pułap do 8000 m,
- Li-2 dalekiego zasięgu lub Li-2(S)- z dodatkowymi zbiornikami paliwa w kadłubie.
Przeprowadzano także próby samolotów z silnikami M-88, czy ASz-82 o większej mocy.

W czasie produkcji samoloty stale modernizowano, wprowadzając na bieżąco zmiany i ulepszenia. W latach 1940-tych zastosowano również lżejsze silniki ASz-62IR o mocy 736 kW (1000 KM). Produkcję Li-2 zakończono w pierwszej połowie lat 1950-tych (wg [5]- w latach 1946-1947, wg [8]- ok. 1952 r.), po wprowadzeniu samolotów Iljuszyn Ił-12 i Iljuszyn Ił-14. Wyprodukowano łącznie 4863 (wg [5]- ponad 3000, wg [8]- dokładna liczba wyprodukowanych egzemplarzy nie jest znana, ocenia się ją na ponad 2000) egz.

Samoloty Li-2 stosowane były używane jako podstawowe samoloty transportowe WWS. Używano je do zrzutu desantów, zaopatrywania oddziałów partyzanckich, ewakuacji rannych, holowania szybowców transportowych oraz różnorodnych zadań o specjalnym charakterze. Były stosowane w pułkach bombowych jako bombowce dalekiego zasięgu. Później stosowane były również na Dalekim Wschodzie, podczas desantów w sierpniu 1945 r., na Charbin, Mukden, Port Artur i Dairen. Były to ostatnie operacje bojowe tych maszyn podczas II wojny światowej. Cenione byty za swoją wytrzymałość i niezawodność, prostotę eksploatacji w ekstremalnych warunkach.

Po zakończeniu wojny samoloty Li-2 oprócz przewozów pasażerów i towarów wykonywały wiele innych zadań. Prowadziły patrole lodowe nad morzami oraz obserwacje stad zwierząt morskich, służyły do pomiarów meteorologicznych atmosfery i patrolowania przeciwpożarowego lasów. W rybołówstwie wykrywały ławice ryb i naprowadzały na nie statki rybackie. Powstała nawet specjalnie w tym celu odmiana samolotu z oszklonym nosem, mieszczącym obserwatora (Li-2RP). Wykorzystywano je w lotnictwie polarnym w Arktyce i na Antarktydzie, gdzie długo służyły do zaopatrywania licznych ekspedycji naukowych i stacji badawczych. Do obsługi tras, biegnących nad wysokimi górami, oraz sondażu atmosfery zbudowano w 1956 r. odmianę wysokościową samolotu, oznaczoną jako Li-2W. Dzięki zastosowaniu dwóch turbosprężarek TK-19 pułap samolotu przekroczył 8000 m. W tym też okresie używano samolotu Li-2 w wersji fotogrametrycznej. Samolot zaopatrzony był w 2 kamery fotograficzne typu AFA oraz dodatkowe zbiorniki paliwa, dzięki czemu czas lotu wynosił 10 h. W lotnictwie wojskowym ZSRR wycofano je z użycia w latach 1960-tych, w lotnictwie cywilnym spotykano je jeszcze na przełomie lat 1970-tych i 1980-tych.

Po wojnie wiele maszyn wyeksportowano, tak w wariantach cywilnych, jak i wojskowych. W pierwszych latach po wojnie stanowiły podstawowy sprzęt w komunikacji lotniczej krajów bloku socjalistycznego.

W Polsce.

W okresie listopad-grudzień 1941 r. radzieckimi samolotami PS-84 lub Li-2 (rosyjskimi Douglasami) podróżował Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski w czasie jego podróży do Moskwy na rozmowy ze Stalinem. Loty odbywały się nad terytorium ZSRR na trasach Teheran-Baku- Astrachań- Kujbyszew- Moskwa, oraz powrotnej Saratów- Astrachań- Baku.

W latach 1943-1944 za pomocą samolotów Li-2 przerzucano na teren okupowanej Polski spadochroniarzy- żołnierzy Armii Polskiej w ZSRR, przeszkolonych w Polskim Samodzielnym Batalionie Specjalnym. Zrzuty te były wykonywane na rzecz polskiej partyzantki, a całością akcji kierował powołany w kwietniu 1944 r. Polski Sztab Partyzancki. Do dyspozycji sztabu przydzielono 5 samolotów Li-2 i Polikarpow Po-2, a później wydzielono klucz Li-2 z 8 Pułku Lotnictwa Transportowego. Drogą powietrzną do kraju na pokładzie Li-2 przedostawali się również działacze komunistyczni przerzucani w celu podjęcia działalności politycznej i organizacyjnej w szeregach Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej.

Lotnictwo Ludowego Wojska Polskiego korzystało w czasie działań wojennych z pomocy radzieckiego lotnictwa transportowego. Podczas przebazowania pułków lotniczych z lotniska na lotnisko, radzieckie Li-2 przewoziły sztaby jednostek, część personelu technicznego i podstawowe wyposażenie, potrzebne na nowych lotniskach dla obsługi samolotów bojowych. W operacji berlińskiej polski 7 Rejon Baz Lotniczych, odpowiedzialny za materiałowo-techniczne zabezpieczenie zadań, dysponował 6 transportowymi Li-2, przydzielonymi z 16 Armii Lotniczej.

Ok. 20 maszyn znajdował się w lotnictwie wojskowym (ostatni lot w 1974 r.). Polskie jednostki wojskowe użytkujące samoloty Lisunow Li-2:
- w sierpniu 1944 r.z Sił Powietrznych Armii Czerwonej została wydzielona jedna z eskadr transportowych OS-NAZ, którą skierowano do dyspozycji Naczelnego Dowództwa WP. Miała ona zabezpieczać potrzeby transportowo-komunikacyjne Rządu Tymczasowego oraz Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Eskadra ta dysponowała 5 samolotami C-47A i 5 Li-2. 10.03.1945 r. na jej bazie sformowano 6 Samodzielną Lotniczą Eskadrę Transportową Specjalnego Przeznaczenia, przemianowana wiosną 1946 r. na na Rządową Eskadrę Transportową,
- 7 Samodzielna Eskadra Lotnictwa Transportowego podległa Oddziałowi Lotnictwa Cywilnego przy Dowództwie Lotnictwa WP, wyposażona w 9 (później 10) samolotów Li-2. Jednostkę wydzielono do obsługi lotniczej na liniach krajowych i zagranicznych. Pod koniec 1945 r. przekazano kilka maszyn dla PLL ”Lot”,
- 36 Specjalny Pułk Lotniczy, w lutym 1947 r. na bazie Rządowej Eskadry Transportowej oraz jednej eskadry z rozwiązanego 2 Samodzielnego Mieszanego Pułku Lotniczego sformowano Specjalny Pułk Lotniczy na Okęciu. W 1951 r. nazwę SPL zmieniono na 36 Specjalny Pułk Lotniczy. Pierwsze 5 Li-2 dostarczono 31.12.1951 r., kolejne przyprowadzono jesienią 1952 r. W 1954 r. 36 SPL otrzymał dość specyficzne zadanie zabezpieczenia potrzeb transportowych Mieszanej Komisji Kontroli i Nadzoru pracującej w Wietnamie. Wykonanie tego zadania powierzono dwóm doświadczonym załogom, które do lotów wykorzystywały wyczarterowany z Chin samolot Li-2. W 1959 r. niektóre z samolotów Li-2 zmodyfikowano do wersji aerofotogrametrycznej Li-2F. Wycofane zostały w 1963 r.,
- 55 Pułk Lotnictwa Transportowego w Krakowie, w 1967 r. przemianowany na 13 Pułk Lotnictwa Transportowego. Ostatnie samoloty Li-2 zostały skreślone ze stanu 13 PLT w końcu 1973 r. W dniu 13.05.1974 r. odbył się ostatni przelot na samolocie Li-2T.

W 1947 r. samoloty Li-2 weszły na wyposażenie Oficerskiej Szkoły Lotniczej, gdzie były wykorzystywane do szkolenia personelu latającego, przewozu osób, spełniania zadań sanitarnych, transportu ładunków, wykonywania zdjęć z powietrza Pozowały także jako latające rekwizyty w filmie i telewizji itd. W kwietniu 1947 r. przydzielono jeden Li-2 do eskadry lotniczej Grupy Operacyjnej Wisła, zwalczającej oddziały UPA. Był wykorzystywany od 21.04. do 31.07.1947 r. do przerzutu zaopatrzenia i ewakuacji rannych.

Do mało znanych modyfikacji Li-2 należał koncepcyjny wariant napędzany silnikami poniemieckimi o mocy 882 kW (1200 KM). Propozycję przystosowania silników zdobycznych wraz z oryginalnymi łożami, osłonami i śmigłami wysunięto w Centralnym Studium Samolotów w 1948 r. Projekt nie został jednak zrealizowany, ponieważ adaptacja wymagała dokonania zbyt wielu zmian w instalacjach, jak i w konstrukcji płatowca. W 1947 r. w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie opracowano wersję nawigacyjną, przeznaczona do szkolenia nawigatorów i strzelców-radiotelegrafistów. W kabinie pasażerskiej zamontowano odbiorniki radiopółkompasów RPK-2 i RPK--10, radiostację RSB-3 bis, kamerę fotograficzną typu AFA oraz 2 celowniki OPB-1R dla pomiarów kąta bombardowania. W 1949 r. jeden samolot Li-2 przebudowano w OSL na szkolny samolot bombowy. Kilka Li-2T przebudowano na wersję dyspozycyjną (salonkę) przystosowaną do pracy oficerów sztabowych lub działaczy gospodarczych na pokładzie maszyny. Samoloty w tej wersji znajdowały zastosowanie zarówno w lotnictwie wojskowym, jak i cywilnym. Na początku lat 1950-tych piloci lotnictwa myśliwskiego uczyli się na odpowiednio wyposażonych samolotach Li-2 i C-47A podejścia do lądowania według przyrządów w trudnych warunkach meteorologicznych. W 1952 r. w Lotniczych Zakładach Remontowych 7 samolotów Li-2 przystosowano do do zdjęć aerofotogrametrycznych. Przez kilka lat stanowiły wyposażenie Samodzielnej Eskadry Aerofotogrametrycznej i Rozpoznania Lotniczego.

Polskie Linie Lotnicze ”Lot” użytkowały 40 samolotów Lisunow Li-2 (wg [7]- 38 egz., w tym 29 w wersji Li-2P i 9 Li-2T). Między październikiem 1945 r. a końcem kwietnia 1946 r. nadeszło stopniowo 20 nowych samolotów wersji pasażerskiej Li-2P, zakupionych w ZSRR. Samoloty te otrzymały znaki rejestracyjne od SP-LAA do -LAW. W dniu 15.12.1945 r. PLL ”Lot” otrzymały od polskiego lotnictwa wojskowego 10 samolotów wersji transportowej Li-2T, które były uprzednio użytkowane przez Oddział Lotnictwa Cywilnego przy Dowództwie Lotnictwa WP. Otrzymały one znaki rejestracyjne od SP-LBA do -LBK. Jeden z tych samolotów został skasowany, natomiast dziewięć weszło do eksploatacji po generalnym remoncie. Wiosną 1948 r. 6 samolotów Li-2 przebudowano i przystosowano do opylania. Samoloty były stosowane w latach 1951-1952, maju i w czerwcu, do opylania lasów, gdy zostały zastąpione przez inne. W latach 1951-1952 przebudowano kolejne 7 samolotów Li-2 do opylania. Były używane do opylania lasów w maju i w czerwcu w latach 1951-1954, ostatnie dwa w 1955 r. Po zdemontowaniu urządzeń rolniczych samolotom przywrócono wyposażenie wersji pasażerskiej. W latach 1953-1959 cztery samoloty przystosowano do celów aerofotogrametrycznych.

Samoloty Li-2 ze znakami rejestracyjnymi zaczynającymi się na -LA i -LB stanowiły podstawę sprzętu PLL ”Lot” do 1960 r. Do tego roku w wyniku uszkodzeń skasowano 7 samolotów. W 1960 r. zawieszono loty na 16 egz. Li-2 i skasowano je w 1961 r. W użyciu pozostało tylko 6 samolotów z tej grupy. Były one użytkowane do 1964 r., a następnie skasowane.

Prócz wymienionych egzemplarzy PLL ”Lot” zakupiły w Związku Radzieckim 9 nowych Li-2, które zostały dostarczone w latach 1951-1953. Otrzymały one znaki rejestracyjne SP-LKA do -LKI. W ten sposób łączna liczba samolotów Li-2 używanych przez PLL ”Lot” wzrosła w 1953 r. do 39 egz. W 1965 r. jeden Li-2, SP-LDA, był na krótki okres wypożyczony od wojska. Trzy samoloty Li-2 (SP-LKF, -LKH, i -LKI) przerobiono na aerofotogrametryczne. Zamontowano kamery fotograficzne Wild RC-5 z wyposażeniem oraz przyrządy celownicze nawigatora aerofoto. Li-2 w wersji fotogrametrycznej miał 6 osób załogi, a czas lotu samolotu wynosił 8 h. Samoloty Li-2 z rejestracją -LK wyszły z użycia w połowie lat 1960-tych: w 1966 r. było w użyciu 5 egz. W 1967 r. wykonano ostatnie loty pasażerskie i aerofotogrametryczne.

Jeden egzemplarz Li-2 o znakach SP-LKE Ewa został w 1965 r. przekazany Zarządowi Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych, gdzie po wyposażeniu go w aparaturę pomiarową Wilcox służył do 1.09.1970 r. do kontroli działania urządzeń radionawigacyjnych na poszczególnych lotniskach. W 1970 r. został on przekazany do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie.

Konstrukcja:
Dolnopłat o konstrukcji metalowej. Załoga- 3-4 osoby i pasażerów- do 26 lub 2800 kg ładunku.
Skrzydła trójdzielne, wielodźwigarowe, półskorupowe, wyposażone w klapy krokodylowe przechodzące pod kadłubem. Lotki typu szczelinowego, różnicowe, pokryte płótnem. Skrzydło środkowe (centropłat) obrysie prostokątnym, części zewnętrzne- trapezowy.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej. Kabiny zakryte.
Usterzenie wolnonośne, pojedyncze, całkowicie metalowe. Stery pokryte płótnem.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie- 3 ruchome karabiny maszynowe SzKAS kal. 7,62 mm, dwa w specjalnych stanowiskach wyciętych w ścianach tylnej części kadłuba, a jeden w grzbietowej wieżyczce strzeleckiej WUS-1. Na niektórych samolotach karabin SzKAS w wieżyczce zastępowano karabinem maszynowym UBT kal. 12,7 mm, czasami montowano także pojedynczy, nieruchomy, najcięższy karabin maszynowy UBT kal. 12,7 mm lub karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm w nosie kadłuba. Udźwig bomb- 2000 (wg [5]- 1500) kg.
Szkolny samolot bombowy przebudowany w OSL posiadał 12 zamków bombowych DER-7, na których podwieszano cementowe bomby szkolne 12 kg. W 1953 r. zdemontowano belki i zamocowano pod skrzydłami 12 zamków o sterowaniu elektromagnetycznym, na których zawieszano również 12 bomb cementowych każda o ciężarze 15 kg. W 1954 r. zabudowano 8 belek metalowych z zamkami do zaczepiania 8 bomb po 50 kg.

Wyposażenie: radiostacja RSB-3bis lub RSB-5 i R-800, radiowysokościomierz RW-2, radiopółkompas RPKO-2 i automatyczny radiokompas ARK-5. W wersji aerofotogrametrycznej samolot miał kamerę fotograficzną typu Wild RC-5. Samolot posiadał zaczep do holowania szybowców.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna, przeciwoblodzeniowa, ogrzewania.

Napęd- 2 silniki gwiazdowe Szwiecow M-62 (przemianowane później na Szwiecow ASz-62) o mocy startowej 736 kW (1000 KM) i mocy trwałej 618 kW (840 KM) każdy.

Dane techniczne Li-2P (wg [8]):
Rozpiętość- 28,813 m, długość- 19,647 m, wysokość- 5,153 m, powierzchnia nośna- 91,7 m².
Masa własna- 7600 kg, masa startowa max- 11000 kg.
Prędkość max- 320 km/h, prędkość przelotowa- 250 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 5600 m, zasięg max- 2400 km.

Dane techniczne Li-2T (wg [5]):
Rozpiętość- 28,83 m, długość- 19,65 m, wysokość- 5,15 m, powierzchnia nośna- 91,7 m².
Masa własna- 7150 (wg [6]- 7000-7600) kg, masa startowa max- 11500 kg (ograniczony w latach powojennych do 10700).
Prędkość max- 280 (wg [8]- 320) km/h, prędkość przelotowa- 220-240 (wg [8]- 250) km/h, prędkość minimalna- 108 km/h, wznoszenie- 3,5-4,8 (wg [6]- 4,4) m/s, pułap- 5600 (wg [6]- 5500) m, zasięg- 700 km, zasięg max- 2400 (wg [6]- 2000) km.