Let L-410 "Turbolet", 1969

Samolot komunikacji lokalnej, transportowy, szkolny. Czechosłowacja / Czechy.
Samolot komunikacji lokalnej Let L-410UVP-E10 ”Turbolet” (SP-FTN) w barwach linii lotniczych White Eagle Aviation. (Źródło: Krzysztof Godlewski- ”aviateam.pl”).

W połowie lat 1960-tych w krajach RWPG brak było nowoczesnego lekkiego samolotu transportowego zdolnego do działania z lotnisk gruntowych. Jedyny samolot tej klasy, Antonow An-2, był już konstrukcją przestarzałą. Na zlecenie RWPG i UW na budową takiego samolotu otrzymała Czechosłowacja. Samolot przeznaczony był do zadań transportu lokalne (30 osób i towarów) w lotnictwie cywilnym, a w lotnictwie wojskowym jako lekki samolot transportowy i szkolny w lotach samolotów transportowych.

Samolot został skonstruowany w latach 1966- 1967 w firmie Let w Kunowicach przez zespół konstruktorski pod kierunkiem inż. Ladisłava Smrćka. Projekt był jak na swoje czasy bardzo nowoczesny. Wyposażenie samolotu umożliwiało eksploatację samolotu w skrajnie niekorzystnych warunkach meteorologicznych. Samolot powstawał jako konstrukcja przeznaczona dla Związku Radzieckiego i była przystosowana do działania w całym zakresie występujących tam warunków i klimatów. Prototyp wykonał pierwszy lot 16.04.1969 r. Samolot był napędzany kanadyjskimi silnikami PT6A-27. Ponieważ w całym bloku wschodnim nie produkowano podobnych silników, zdecydowano się przyjąć ten napęd dla samolotów seryjnych, co było pierwszym przypadkiem użycia w sprzęcie lotniczym przeznaczonym dla ZSRS silnika pochodzącego z przeciwnego obozu politycznego. Od 1971 r. wprowadzono do produkcji wersję samolotu oznaczoną Let L-410A. Większa część produkcji była przeznaczona dla lotnictwa cywilnego CSRS i ZSRR. Do pro­dukcji weszła także wersja L-410AS. Jeden samolot przerobiono na fotogrametryczny L-410AF dla Węgier.

Trudności z eksploatacją silników PT6A spowodowały poszukiwanie rodzimego napędu. Własne rozwiązania konstrukcyjne nie były w pełni udane, toteż zdecydowano się skopiować silnik PT6A-27. Tak powstał silnik M601A, protoplasta całej rodziny silników M601. Samoloty L-410 napędzane silnikami M601A zostały oznaczone L-410B. W odróżnieniu od samolotów L-410A, samoloty miały zmniejszony zasięg oraz krótsze okresy międzynaprawcze silników. Samoloty wprowadzono na uzbrojenie wojsk lotniczych. W ZSRS samoloty L-410B weszły do służby jako szkolne samoloty przejściowe dla pilotów przed lotami na cięższych samolotach transportowych, w Czechosłowacji i NRD jako samoloty transportowo- desantowe. Wyprodukowano w sumie ok. 100 samolotów wersji L-410A i L-410B. Wg [6]- produkowana była również wersja L-410M, napędzana silnikami M601.

W 1976 (wg [6]- 1979) r. pierwszy lot odbył samolot nowej wersji L-410UVP, w którym szczególną uwagę zwrócono na poprawę właściwości krótkiego startu i lądowania oraz na zwiększenie ładowności samolotu. Odmiana L-410UVP ma dłuższy kadłub i skrzydła o zwiększonej rozpiętości. Napędem pozostały silniki M601B. Wersja ta stała się podstawą sił transportowych w Czechosłowacji i NRD (w ZSRR nie używana). Dla celów powietrznodesantowych opracowano wersję L-410T z inaczej wyposażoną kabiną ładunkową. Wersja L-410UVP-E posiada zmieniony napęd samolotu, zainstalowano silniki M601E. Nowy napęd spowodował obniżenie zużycia paliwa oraz wyciszenie. Samolot wszedł na wyposażenie Armii Czechosłowackiej. Po rozpadzie Czechosłowacji użytkowany był przez jednostki transportowe lotnictwa wojskowego Czech i Słowacji. W 1996 r. ilość wyprodukowanych samolotów wersji L-410UVP, L-410T i L-410UVP-E szacowano na 150 szt.

W Polsce.

W 1989 r. użytkowane były 4 samoloty L-410 "Turbolet": 2 egz. miała firma Aeropol, 1 egz. Zespół Lotnictwa Sanitarnego w Rzeszowie i 1 egz. Urząd Morski. W 1990 r. Zakład Usług Agrolotniczych PZL Warszawa- Okę­cie rozpoczął realizację kontraktu na usługi przewo­zowe w Mali. Do tego celu wykorzystywany był samolot L-410.

Do 1999 r. w Polskim Rejestrze Państwowym Statków Cywilnych figurowały 23 samoloty L-410. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 10 samolotów Let L-410 ”Turbolet”, natomiast 1.01.2007 r.- 7 egz.

Samoloty L-410 używane były m.in. przez przedsiębiorstwa: Aerotech, Art "B", Turavia, Exin, Silesian Air, Air Polonia Cargo, White Eagle Aviation, Blue Sky Carrier, Chemitrans- Holding, Sky Express (który w końcu 2006 r. posiadał 3 samoloty Let L-410UVP-E), PZ "Domo", Prywatne Linie Lotnicze ELGAZ,Przedsiębiorstwo Państwowe "Porty Lotnicze", Centralny Zespół Lotnictwa Sanitarnego- Warszawa oraz Wojewódzka Kolumna Transportu Sanitarnego- Katowice.

Konstrukcja L-410 UVP:
Górnopłat wolnonośny o konstrukcji metalowej. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 15. W wersji sanitarnej- 6 pacjen­tów na noszach; 5 siedzących plus 1 osoba personelu medycznego, transportowej- 1310 kg ładunku, spadochroniarskiej- 14 spa­dochroniarzy plus 1 instruktor, przeciwpo­żarowej- 12 strażaków- spadochroniarzy.
Płat o obrysie trapezowym, konstruk­cja dwudźwigarowa, dwukesonowa, całko­wicie metalowa fail safe. Pokrycie inte­gralne frezowane chemicznie wraz ze wzmocnieniami. Na krawędzi spływu dwu- szczelinowe czterosegmentowe klapy o kon­strukcji metalowej. Lotki metalowe. Przed zewnętrznymi segmentami klap znajdują się spoilery. Przy końcówkach, przed lotkami, umiesz­czono niewielkie płyty przerywaczy służą­ce do obniżenia siły nośnej po stronie sil­nika pracującego podczas lotu z jednym silnikiem wyłączonym. Wewnątrz kesonu międzydźwigarowego umieszczone są zbior­niki paliwowe.
Kadłub o przekroju owalnym z załamaniami, zbliżony do kołowego. Konstrukcja półsko­rupowa, całkowicie metalowa, dzielona technologicznie na trzy podstawowe części. Część przednia mieści wyposażenie elektro- radionawigacyjne, kabinę pilotów i wnękę podwozia przedniego. Środ­kowa część kadłuba mieści kabinę pasażer­ską, są do niej mocowane skrzydła i gon­dole podwozia głównego. Tylna część kadłuba stoż­kowa, niesie usterzenie i płytę ustateczniającą. Kabiny zakryte.
Usterzenie w układzie zbliżo­nym do krzyżowego. Obrysy obu usterzeń trapezowe, usterzenie pionowe skośne. Wznios usterzenia poziomego 7°. Stateczni­ki konstrukcji dwudźwigarowej, metalowe. Szkielety sterów metalowe, pokrycie z tkaniny. Usterzenie pionowe uzupeł­nione dużą płetwą pod kadłubem.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, chowane w locie.

Wyposażenie- uzależnione od wymagań zamawiającego. Jako standard przewidziane są dwie radiostacje UKF, telefon pokładowy, dwa zestawy radionowigacyjne VOR / ILS / MK, dwa radiokompasy i system kursowy.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna, przeciwoblodzeniowa, klimatyzacyjna.

Napęd- 2 silniki turbośmigłowe Pratt & Whitney PT6A-27, później silniki turbośmigłowe M601A lub M601B o mocy 544 kW (740 KM) każ­dy.

Dane techniczne L-410A (wg [2]):
Rozpiętość- 17,48 m, długość- 13,61 m, wysokość- 5,83 m, powierzchnia nośna- 32,8 m2.
Masa własna- 3400 kg, masa startowa max- 5700 kg.
Prędkość max- 370 km/h, prędkość przelotowa- 300 km/h, wznoszenie- 7,8 m/s, pułap max- 7100 m, zasięg max- 1300 km.

Dane techniczne L-410UVP (wg [6]):
Rozpiętość- 19,48 m, długość- 14, 47 m, wysokość- 5,83 m, powierzchnia nośna- 35,18 m2.
Masa własna- 3725 kg, masa startowa max- 5700 kg.
Prędkość dopuszczalna- 360 km/h, prędkość przelotowa- 313 km/h, prędkość minimalna bez klap- 144 km/h, prędkość minimalna z klapami- 112 km/h, wznoszenie- 7,8 m/s, pułap max- 8950 m, zasięg z max ładunkiem- 460 km, zasięg max- 1040 km.

Dane techniczne L-410UVP/T (wg [2]):
Rozpiętość- 19,46 m, długość- 14,46 m, wysokość- 5,83 m, powierzchnia nośna- 35,2 m2.
Masa własna- 3800 kg, masa startowa max- 5800 kg.
Prędkość max- 365 km/h, prędkość przelotowa- 300 km/h, wznoszenie- 7,8 m/s, pułap max- 8950 m, zasięg max- 1040 km.

Dane techniczne L-410UVP-E (wg [2]):
Rozpiętość- 19,46 m, długość- 14,46 m, wysokość- 5,83 m, powierzchnia nośna- 35,2 m2.
Masa własna- 3800 kg, masa startowa max- 5800 kg.
Prędkość max- 365 km/h, prędkość przelotowa- 300 km/h, wznoszenie- 7,8 m/s, pułap max- 8950 m, zasięg max- 1200 km.

Galeria

  • Let L-410UVP ”Turbolet”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 47/1979).
  • Samolot L-410 ”Turbolet” (SP-TPB), użytkowany w 1990 r. w Mali. (Źródło:  Skrzydlata Polska nr 28/1990).

Źródło:

[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006.”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Cebulok P. ”L-410UVP-E Turbolet”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1996.
[3] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.
[4] Liwiński J. ”Polskie przewozy lotnicze 2006”. Lotnictwo nr 5/2007.
[5] Stasiak K. "Przelotni przewoźnicy polskiego nieba". samoloty.pl.
[6] T. M."Let L-410 UVP Turbolet". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 7/1983.
[7] Majkowski W. "L-410 turbolet". Skrzydlata Polska nr 7/1990.
[8] "Z lotu po kraju". Skrzydlata Polska nr 19/1990.
[9] Stachyra R. "Turbolety w Polsce". Aeroplan nr 1/1999.
blog comments powered by Disqus