Let L-13 "Blanik", 1956
(L-23 "Super Blanik" / "Blanik II")
W latach 1953- 1954 w Czechosłowacji skonstruowano szybowiec Let L-13 "Blanik", którego pierwszy prototyp zbudowano na początku 1956 r. i oblatano w marcu 1956 r. Szybowiec okazał się konstrukcją wyjątkowo udaną i wszedł dość szybko do produkcji seryjnej po wprowadzeniu kilku drobnych poprawek.
Nie zaniedbano jego systematycznego rozwoju, co pozwoliło na zdobycie licznych rynków zagranicznych- "Blanik" stał się jednym z najbardziej znanych szybowców dwumiejscowych. Dzięki swej metalowej konstrukcji charakteryzował się dobrą trwałością i odpornością na wpływy atmosferyczne.
Szybowce sprzedawano m.in. do Francji, RFN, W. Brytanii, Szwajcarii, Boliwii, Argentyny, Chile, Wietnamu, Australii i ZSRR (tam aż 800 egz. !). Na szybowcu "Blanik" (nr rejestracyjne CC-K7W) dokonano pierwszego w historii szybowcowego przelotu ponad Andami. Tego sensacyjnego wyczynu dokonał Alejo Wiliams on Davila w dniu 12.12.1964 r. Wystartował z lotniska w Santiago (Chile) o godzinie 1310 i po 5 h 50 min. morderczego lotu wylądował na lotnisku w El Plumerillo (Argentyna) osiągając po drodze maksymalną wysokość 5580 m.
Szybowiec L-13 "Blanik" doczekał się też wersji zmotoryzowanych (patrz Aerotechnik L-13 "Vivat"). Istniał także projekt budowy latającego laboratorium skomponowanego z dwóch szybowców "Blanik", o nazwie "Twin Blanik".
Stałe zapotrzebowanie na szybowce dwumiejscowe i ewolucja wymagań odbiorców zaowocowały powstaniem nowej wersji, początkowo nazywanej L-13TOP (TOP = T očacni płochy) z usterzeniem w układzie T. Opracowano ją w połowie lat 1980- tych, wykorzystując wiele podzespołów i elementów seryjnego szybowca L-13A. Wprowadzono daleko idące modyfikacje poprawiające właściwości eksploatacyjne. Nowy szybowiec ostatecznie nazwano L-23 "Blanik II". Odpowiadał on wymaganiom przepisów OSTIV, ma być także certyfikowany wg przepisów JAR-22. Po raz pierwszy szybowiec "Blanik II" zademonstrowano na jesiennych targach w Brnie w 1987 r.
W Polsce.
Na szybowcach "Blanik" latali również polscy szybownicy, np.:
- w latach 1954- 1963 Sławomir Makaruk pracował jako pilot doświadczalny w Zakładzie Badań w Locie Instytutu Lotnictwa. Przeprowadził wówczas próby 27 typów szybowców, m.in. zagranicznych: Antonow A-9, Koser- Hrovat KB-1 "Triglav", Cijan (Ikarus) BC-6 "Kobac", Cijan-Obad (Ikarus / Letov) "Orao IIC", 20.Maj "Ilindenka", Ikarus "Meteor 56", Slingsby "Skylark" (nie posiadam informacji o jaką wersję chodzi), Lommatzsch Lom-58 "Libelle Standard", KAI-12 "Primorec", Let L-13 "Blanik", FVA-10b "Rheinland",
- w lipcu 2005 r. podczas zawodów szybowcowych Šariš Cup zorganizowanych przez słowacki Aeroklub Sabinov;
- w październiku 2005 r. Zdzisław Borawski w słowackiej Nitrze.
Konstrukcja L-23 "Blanik II":
Dwumiejscowy grzbietopłat o konstrukcji całkowicie metalowej.
Płat o obrysie trapezowym, wznios 3°, skos do przodu 5° (na krawędzi natarcia), profil laminarny NACA 632A-615 u nasady i NACA 632A-612 przy końcówce. Konstrukcja dwudzielna, półskorupowa, jednodźwigarowa z dwoma dźwigarkami pomocniczymi, całkowicie metalowa. Dźwigar główny nitowany z profili wyciskanych i blachy, usytuowany w 40% cięciwy. Pokrycia kesonu z blach duralowych. Krótki przedni dźwigarek pomocniczy wprowadza siły w okucia kadłubowe. Do tylnego dźwigarka pomocniczego są mocowane zawieszenia lotek i klap. Klapy typu Fowlera zajmują 51,5% rozpiętości skrzydła, wysuwając się jednocześnie wychylają się do max 8°. Różnicowe lotki, wyważone masowo i aerodynamicznie, zajmują 40% rozpiętości skrzydła. Konstrukcja klap i lotek podobna: szkielet metalowy, pokrycie z tkaniny. W rejonie końcówek klap, na dolnej i górnej powierzchni płata, znajdują się wychylane klapowe hamulce aerodynamiczne typu DFS, umocowane do dźwigara głównego. Konstrukcja płyt hamulców metalowa. Końcówki skrzydeł z kompozytu szklano- poliestrowego, zagięte ku dołowi. Skrzydło jest dostosowane do szybkiego montażu i demontażu.
Kadłub o przekroju owalnym i kształcie wydłużonej kropli. Klasyczna konstrukcja półskorupowa, całkowicie metalowa, dwuczęściowa. Część przednia, doprowadzona do rejonu głównego dźwigara skrzydła, mieści kabinę załogi z miejscami usytuowanymi jedno za drugim. Otwarty przekrój tej części kadłuba jest usztywniony od góry dwiema poprzecznymi belkami, stanowiącymi zarazem wsporniki tablic przyrządów. Tylna część kadłuba stanowi jedną całość ze statecznikiem pionowym i jest klasyczną konstrukcją skorupową z pokryciem nitowanym do dziewięciu wręg. Ostatnie wręgi są skośne i stanowią konstrukcję dźwigarów statecznika pionowego. Obie części kadłuba są połączone na stałe ze sobą i z oprofilowaniem skrzydło- kadłub. Za kabiną załogi znajduje sie krótka środkowa część płata na stałe połączona z kadłubem. Kabina zakryta. Z obu stron kadłuba, pod noskiem skrzydła, umieszczono dwa niewielkie trójkątne okienka.
Usterzenie w układzie T. Obrysy obu usterzeń trapezowe, usterzenie pionowe skośne. Statecznik pionowy jest konstrukcją półskorupową dwudźwigarową i jest na stałe połączony z kadłubem. Statecznik poziomy jednodźwigarowy skorupowy, z krótkim dźwigarkiem pomocniczym między pierwszymi żeberkami. Konstrukcja sterów wysokości i kierunku podobna do konstrukcji klap i lotek: szkielet metalowy, pokrycie z tkaniny. Usterzenie poziome dostosowane do szybkiego montażu i demontażu.
Podwozie jednokołowe, z pomocniczym kółkiem ogonowym. Podwozie główne częściowo chowane do wnęki kadłubowej.
Wyposażenie:
- L-23 "Blanik II"- dwa zestawy przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych, możliwość zamontowania sztucznego horyzontu i radiostacji UKF.
Dane techniczne L-23 "Blanik II" (wg [3]):
Rozpiętość- 16,29 m, długość- 8,5 m, wysokość- 1,9 m, powierzchnia nośna- 19,15 m2.
Masa własna- 310 kg, masa startowa max- 510 kg.
Prędkość dopuszczalna- 255 km/h, prędkość min. (załoga 2- osobowa)- 56 km/h, prędkość min. (załoga 1- osobowa)- 51 km/h, doskonałość max (przy prędkości 90 km/h i załodze 2- osobowej oraz przy prędkości 80 km/h i załodze 1- osobowej)- 28, opadanie minimalne (przy prędkości 80 km/h i załodze 2- osobowej oraz przy prędkości 70 km/h i załodze 1- osobowej)- 0,73 m/s.
Galeria
Źródło:
[1] Dąbrowski P. ”Šariš Cup”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/2006.[2] Borawski Z. ”Na żaglu w Nitrze”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[3] TM. "Letov L-23 Blanik II". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 10/1988.
[4] Danielecki S. "Szybowcem przez Andy". Skrzydlata Polska nr 17/1965.