LAK-12 "Lietuva", 1979
LAK-12 "Lietuva" (LAK- Litowskaja Awiacijonnaja Konstrukcija) jest wynikiem rozwoju konstrukcji szybowców BK-7, BK-7A i LAK-9.
Na szybowcowych mistrzostwach świata w Räyskälä (Finlandia) w 1976 r. zawodnik radziecki Oleg Pasiecznik startował na szybowcu LAK-9 III serii. Seria I powstała w 1968 r. w zakładach lotniczych ESAG (Eksperimentinė Sportinės Aviacijos Gamykla) w Prenai. Szybowce tej serii miały jeszcze dość dużą masę, nieco wyższą niż konstrukcje tej klasy budowane w innych krajach. LAK-9 II seria była już pozbawiona tego mankamentu- produkcja płatowców laminatowych została w wystarczającym stopniu opanowana. Seria III została przygotowana specjalnie na mistrzostwa w Finlandii. LAK-9 IV seria, oznaczona LAK-9M, została przygotowana na przełomie lat 1976 / 1977 z wykorzystaniem doświadczeń nabytych podczas mistrzostw świata. Na szybowcu LAK-9, będącym pierwszym laminatowym szybowcem wysokowyczynowym produkowanym seryjnie w ZSRR, wiele rekordów krajowych w 1977 r. ustanowili zawodnicy radzieccy. Na mistrzostwa w 1978 r. przygotowano następcę szybowca LAK-9- szybowiec LAK-10 oraz nowy szybowiec klasy 15- metrowej- LAK-11.
Następcą szybowca LAK-9 w klasie otwartej stał się LAK-12 "Lietuva" o zgrabnej, nowoczesnej sylwetce. Jego konstrukcja była mocniejsza i lżejsza dzięki zastosowaniu włókna węglowego na pasy dźwigarów skrzydłowych. Prototyp wykonał pierwszy lot 21.12.1979 r. Szybowiec produkowany był w zakładach ESAG do 1990 r. Wersja dwumiejscowa LAK-12 "Lietuva 2R" z dłuższym kadłubem. Zbudowano łącznie ok. 235 szybowców.
Szybowiec LAK-12 wymaga starannego i czystego pilotażu, szczególnie podczas startu i lądowania. Dopuszczony jest tylko do startu za samolotem. Ze względu na niskie położenie końcówek oraz niskie zabudowanie zaczepu tuż przed lukiem podwozia start jest kłopotliwy, zwłaszcza przy bocznych odchyłkach wiatru. W locie swobodnym szybowiec jest poprawny pilotażowo, pozwala na dynamiczne zmiany kierunku krążenia. Jest bardzo wrażliwy na zabrudzenia płata. Silny deszcz zwiększa prawie dwukrotnie prędkość opadania szybowca. Niewątpliwą wadą tego szybowca jest trudny montaż i demontaż. Niedzielone skrzydła, poza tym, że są bardzo ciężkie, wymagają specjalnego wózka transportowego o długości 11 m.
Użytkowane były w wielu krajach, m.in.: w byłym ZSRR, Litwie, Łotwie, Estonii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Austrii, Czechy, Słowacji, Bułgarii, Węgier, Portugalii, Hiszpanii, Szwecji, Argentyny, Republiki Południowej Afryki , Australii, Nowa Zelandii.
Do niewątpliwych sukcesów LAK-12 można zaliczyć ustanowienie na tym typie szybowca kilku rekordów świata w kategorii D-1 kobiet, przez Czeszkę Hanę Zajdową podczas pobytu w Australii na przełomie lat 1995/ 1996.
W Polsce.
Na szybowcach LAK-12 "Lietuva" latali również polscy szybownicy, np. Christoph Matkowski.
W połowie lat 1990- tych Mirosław Garbacz, właściciel zakładu Lemigo produkującego obuwie dziecięce, zakupił szybowiec LAK-12 "Lietuva" (rok produkcji 1992 r.). Otrzymał znaki rejestracyjne SP-3588. W roku 1995 r. został przekazany Aeroklubowi Grudziądzkiemu w użytkowanie na sezon 1996. Jesienią 1996 r. umowa użyczenia została przedłużona do końca 1997 r.
W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 2 szybowce LAK-12.
Konstrukcja.
Jednomiejscowy średniopłat o konstrukcji laminatowej (z kompozytów szklano epoksydowych i węglowych).
Płat o obrysie dwutrapezowym (załamanie krawędzi spływu na przejściu: lotka- klapa), profile Wortmann FX67-K- 170 u nasady i FX67-K-150 w części wierzchołkowej, wznios 2,5°. Konstrukcja dwudzielna, skorupowa, jednodźwigarowa z laminatu epoksydowo- szklanego. Pasy dźwigara z rowingu węglowego. Bezszczelinowe klapy konstrukcji przekładkowej zajmują 60 % rozpiętości. Lotki o konstrukcji podobnej do konstrukcji klap. Za dźwigarem, w niewielkiej odległości od kadłuba, umieszczone są wysuwane z górnej powierzchni skrzydeł płytowe hamulce aerodynamiczne. W noskach skrzydeł mieszczą się integralne zbiorniki balastu wodnego o łącznej pojemności 250 l (wg [5]- 190 l). Połączenie dźwigarów skrzydeł z kadłubem umożliwia szybki montaż i demontaż.
Kadłub: przekrój owalny, kształt kroplowy w przedniej części przechodzący w belkę o przekroju kołowym. Nosek kadłuba wyraźnie zaostrzony. Konstrukcja skorupowa z laminatu epoksydowo- szklanego o powłoce przekładanej z pasami tworzywa węglowego. Przednia część kadłuba wzmocniona strukturą kratownicową spawaną z rur stalowych wprowadzającą w skorupę siły skupione od mocowania skrzydeł, podwozia, fotela i zaczepu holowniczego. Zaczep holowniczy umieszczony na spodzie kadłuba przed golenią podwozia. Kabina zakryta, rozwiązana klasycznie- pozycja pilota półleżąca, oparcie fotela regulowane. Za fotelem pilota wnęka podwozia zamykana dwudzielną pokrywą. Nad wnęką umieszczony jest akumulator radiostacji. Tylna część kadłuba w postaci stożkowej, rurowej belki tworzy jedną całość ze statecznikiem pionowym. Pod statecznikiem płoza chroniąca tył kadłuba.
Usterzenie w układzie krzyżowym, usterzenie poziome nieco wyniesione ponad oś kadłuba. Usterzenie pionowe zawiera statecznik pionowy i ster kierunku. Oba usterzenia o obrysach trapezowych. Konstrukcja statecznika skorupowa, jednodźwigarowa z laminatu epoksydowo- szklanego. Stery o konstrukcji przekładkowej, bezszczelinowe. Usterzenie poziome dwudzielne przystosowane do szybkiego demontażu. Jest łączone ze sobą oraz ze statecznikiem pionowym przy pomocy dźwigara rurowego, który jest zamocowany do prawej połówki statecznika poziomego.
Podwozie jednokołowe, chowane mechanicznie (ręcznie), usytuowane w środku kadłuba. Koło podwozia wyposażone jest w hamulec sterowany za pomocą dźwigni umieszczonej na drążku sterowym. Uzupełnieniem podwozia jest płoza pod statecznikiem pionowym. Dla ułatwienia manewrowania przy transporcie na ziemi i hangarowaniu, szybowiec wyposażono w nakładane obrotowe kółko ogonowe.
Wyposażenie: typowe przyrządy pilotażowo- nawigacyjne: busola magnetyczna, prędkościomierz, wysokościomierz, zakrętomierz, zegar, 2 wariometry klasyczne, 1 wariometr elektroniczny (wariometr elektroniczny i jeden z wariometrów klasycznych- oba zminiaturyzowane- wchodzą w skład optymalizatora przelotu pozwalając na odczyty różnych wartości wznoszenia), radiostacja UHF.
Dane techniczne LAK-12 (wg [5]):
Rozpiętość- 20,42 m, długość- 7,23 m, wysokość- 1,7 m, powierzchnia nośna- 14,63 m2, wydłużenie- 28,5.
Masa własna- 360 (wg [3]- 340) kg, masa balastu wodnego max- 190 (wg [3]- 250) kg, masa startowa max- 650 kg.
Prędkość dopuszczalna w spokojnym powietrzu- (wg [3]- 250) km/h, prędkość minimalna z klapami- (wg [3]- 65 km/h, doskonałość max przy prędkości 113 km/h- (wg [3]- 48), doskonałość bez balastu przy prędkości 115 km/h- 45,5, doskonałość z balastem przy prędkości 115 km/h- 46,5, opadanie minimalne bez balastu- 0,5 m/s przy prędkości 75 km/h, opadanie minimalne z balastem- 0,6 m/s przy prędkości 92 km/h.
Galeria
Źródło:
[1] Liwiński J. ”Rejestr polskich statków powietrznych 2006”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2006.
[2] Szybowcowa Kadra Narodowa.
[3] A.G."LAK-12 Lietuva". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 4-5/1986.
[4] Kęstutis "Lietuviškų sklandytuvų gamintojai siekia populiarumo pasaulyje". Gyvenimas | Laikraštis Prienų rajono ir Birštono krašto žmonėms.
[5] Biedermann Joanna "LAK-12 w Lisich Kątach". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 3/1997.