Szponder-Żmudziński "Twister", 2012
("Dragonfly")

Wiatrakowiec amatorski. Polska.
Wiatrakowiec ” Twister” zbudowany przez Marka Szponder i Marka Żmudzińskiego. (Źródło: Wieław Jarzyna).

Na przełomie lat 2009/2010 konstruktorzy- amatorzy Marek Szponder i Marek Żmudziński opracowali projekt wiatrakowca "Twister" (pierwotna nazwa- "Dragonfly") w oparciu o wcześniejsze doświadczenia związane z budową motolotni, samolotów ultralekkich oraz napędów lotniczych na bazie silników samochodowych. Do jego budowy wykorzystane zostały podzespoły z wiatrakowca PolishCopter CBJ-22, który został kupiony przez konstruktorów.

W założeniach miał to być wiatrakowiec wysokoprofilowy, tzn. taki, którego środek ciężkości CG jest umiejscowiony powyżej linii ciągu śmigła. Miała to być konstrukcja dwumiejscowa z klasycznym napędem pchającym, z miejscami umieszczonymi jedno za drugim (w układzie tandem) i zamkniętą kabiną, posiadającą drzwi wejściowe z dwóch stron w celu ułatwienia wsiadania i wysiadania. Poza zaletami eksploatacyjnymi miałoby to mieć istotne znaczenie przy ewentualnej konieczności awaryjnego opuszczenia kabiny. Projekt zakładał zdwojony układ stateczników i sterów, oparty na dwóch aluminiowych belkach nośnych. Umieszczenie stateczników pionowych i sterów kierunku z boku, poza cieniem aerodynamicznym kabiny miało zapewnić właściwą stateczność kierunkową i sterowność wiatrakowca przy zredukowanej mocy napędu lub w przypadku jego awarii.

Założenia konstrukcyjne:
- masa startowa wiatrakowca do 450 kg (zwiększona później do 560 kg),
- jako napęd zastosowanie adoptowanego silnika samochodowego Subaru EA82 o mocy ok. 85 kW
- zastosowanie śmigła trójłopatowego, nastawnego na ziemi o średnicy 176 cm, produkcji Aero Lugansk,
- zastosowanie kompletnego wirnika nośnego (łopaty + łącznik) firmy RAF Kanada,
- zastosowanie kompletnej głowicy wirnika firmy RAF Kanada.

W oparciu o powyższe założenia zimą 2010 r. została rozpoczęta budowa w zakładzie Marka Szpondera w Otrębusach. Budowa prowadzona była pod nadzorem Urzędu Lotnictwa Cywilnego. W styczniu 2012 r. budowa wiatrakowca została doprowadzona do etapu umożliwiającego wykonanie pełnego zakresu prób naziemnych i pierwszych prób w locie. W tym samym roku wiatrakowiec został oblatany. Pierwszy lot wykonał pilot doświadczalny Wiesław Jarzyna.

W toku prób ustalono konieczność dokonania pewnych zmian konstrukcyjnych:
- zwiększenie mocy silnika. W tym celu zastosowano silnik Subaru EJ 22 o mocy max. 100 kW,
- poprawę sprawności układu prerotacji wirnika nośnego. Zrezygnowanie z napędu hydraulicznego i zastosowanie układu z wałem giętkim, powszechnie stosowanym w innych wiatrakowcach,
- zwiększenie stateczności kierunkowej wiatrakowca. Dobudowanie dodatkowych stateczników bocznych. Powiększono powierzchnie sterów kierunku i zamontowano na nich klapkę trymującą,
- zwiększenie skuteczności hamulca wirnika nośnego. Zastosowano układ dźwigniowy aktywujący hamulec na ziemi przy maksymalnym oddaniu drążka sterowego do przodu.

W wyniku wprowadzonych zmian wiatrakowiec dysponował odpowiednim zapasem mocy we wszystkich konfiguracjach lotu. Układ prerotacji umożliwiał wstępne rozkręcenie wirnika nośnego do ponad 250 obr/min, co radykalnie skracało rozbieg. Stateczność kierunkowa wiatrakowca była prawidłowa. Hamulec wirnika nośnego umożliwiał bezpieczne kołowanie z zatrzymanym wirnikiem, czego nie zapewniał oryginalny hamulec RAF.

Wiatrakowiec "Twister" został zarejestrowany w ASC (Aero Sports Connection Inc.) w dniu 9.12.2012 r. na znakach A21MMS. W dniu 11.04.2013 r. uzyskał zgodę ULC na stały pobyt i eksploatację obcego statku powietrznego w Rzeczpospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące i został wpisany do ewidencji Wydziału Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych.

Marek Szponder planował zbudować dwa egzemplarze na własny użytek- jednym latać w Otrębusach, gdzie mieszkał na stałe, drugiego używać w Jezierzanach k/Jarosławca, gdzie również posiadał dom. Później planował również uruchomienie produkcji seryjnej. Plany te nie zostały jednak zrealizowane.

W dniu 23.07.2014 r., kilka minut po starcie z łąki w Jezierzanach, podczas wykonywania lotu wzdłuż morskiej linii brzegowej, doszło do zderzenia wiatrakowca "Twister" z powierzchnią wody. W wyniku zdarzenia pilot poniósł śmierć, natomiast wiatrakowiec uległ całkowitemu zniszczeniu.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy wiatrakowiec o konstrukcji mieszanej.
Wirnik nośny i głowica firmy RAF Kanada (głowica zmodyfikowana przez budowniczych). Układ prerotacji wirnika nośnego, początkowo hydrauliczny, później zastosowano układ z wałem giętkim.
Podstawową strukturę nośną wiatrakowca stanowi spawana rama z profili ze stali niskostopowej S355, na której zabudowano zamkniętą kabinę laminatową z drzwiami rozmieszczonymi po obu jej stronach. Kabina zakryta z siedzeniami w układzie tandem.
Układ stateczników i sterów zdwojony, oparty na dwóch aluminiowych belkach nośnych.
Podwozie stałe, trójkołowe z kołem przednim, z dużym rozstawem kół podwozia głównego. Element nośny podwozia głównego stanowiła goleń kompozytowo -rowingowa.

Silnik- samochodowy, początkowo Subaru EA82 o mocy ok. 85 kW (115 KM), wymieniony później na Subaru EJ 22 o mocy max 100 kW (136 KM). Śmigło trójłopatowe, pchające: początkowo nastawne na ziemi Aero Lugansk AERO G1750/100 o średnicy 176 cm, później- KievProp o średnicy 190 cm.

Dane techniczne "Twister" (wg [1]):
Średnica wirnika- 9,06 m, powierzchnia tarczy wirnika nośnego- 64,4 m2.
Masa własna- 330 kg, ładowność- 230 kg, max masa startowa- 560 kg.

Dane techniczne "Twister" (wg [3]):
Średnica wirnika- 9,07 m.
Masa własna- 335 kg.
Prędkość max- 170 km/h.

Galeria

  • Wiatrakowiec ” Twister” po zakończeniu budowy. (Źródło: Козярчук Л. Л. ”Історія розвитку легкого автожира у світлинах (1933- 2015)”).
  • Wiatrakowiec ” Twister” w locie. (Źródło: Козярчук Л. Л. ”Історія розвитку легкого автожира у світлинах (1933- 2015)”).

Źródło:

[1] Козярчук Л. Л. "Історія розвитку легкого автожира у світлинах (1933—2015) : фотоальбом". "Вежа Друк". Луцьк, 2015.
[2] "Jezierzany Wiatrakowce zawładną nadmorskim niebem". Obserwator Lokalny.
[3] "Raport Końcowy. Wypadek, zdarzenie nr: 1160/14, statek powietrzny: wiatrakowiec Twister, A21MMS, 23 lipca 2014 r., Jarosławiec, gm. Postomino, pow. Sławieński". Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Warszawa 2015.
[4] Mikołaj Lech - informacje.
blog comments powered by Disqus