Żytkiewicz Flying Machine, 1915
W dniu 12.07.1915 r. Adolf Żytkiewicz zgłosił w USA do opatentowania maszynę latającą (Flying Machine). Patent nr 1.219.616 wydano mu 20.03.1917 r. Przedmiotem rozwiązania wynalazczego był śmigłowiec dwuwirnikowy charakterystyczny rozwiązaniem kadłuba, wirników nośnych, spadochronu, usterzenia.
Dwuwirnikowy wiropłat (bliski idei cyclogira) osadzony jest na czterokołowym, dwuosiowym podwoziu wyposażonym w odpowiednie amortyzatory oraz w mechanizm kierowania podwoziem na ziemi. Konstrukcja kadłuba złożona jest z równolegle ułożonych podłużnych prętów, łączonych poprzeczkami, z którymi połączono podwozie i na których osadzono silnik i stanowisko pilota. Z przodu wznosi się pionowo trójkątna rama (w układzie V), zaopatrzona u góry w rozchodzące się na zewnątrz przedłużenia, na których montowane jest urządzenie spadochronowe. Podobna rama zamontowana jest w tylnej części dolnej partii kadłuba, przy czym obie usztywnione są z nią zastrzałami. Za przednią osią podwozia, na ramie konstrukcji nośnej, usytuowany jest silnik napędowy.
Każdy z dwu wirników nośnych złożony jest z dwu łopat o dużej powierzchni, które montowane są obrotowo po przeciwnych stronach osi łączącej zewnętrzne krawędzie pionowych, trójkątnych wysięgników, o których wspomniano wyżej. Wystarczy tutaj omówić konstrukcję i układ jednego z nich. Na dłuższych, przeciwległych bokach prostokątnej ramy, biegnących przez całą długość kadłuba, osadzono dwie łopaty. Krótsze boki prostokąta to belki złożone z drewnianych listew, pomiędzy którymi, w środku i na krańcach umieszczono kostki, przez które przebiegają: ułożyskowania osi obrotu łopat wirnika oraz osi zamocowania poszczególnych łopat. Płaszczyzna każdej z łopat wsparta jest na prostokątnej ramie, wzmocnionej pośrodku poprzeczką, a jej oś stanowi belka przebiegająca środkiem, na długości prostokąta. Łopaty kryte są płótnem i usztywnione, po przekątnych, linkami. Na osiach łopat osadzone są koła łańcuchowe, połączone przekładniami z układem transmisji napędu z silnika (przez sprzęgła). Na wysięgniku z tyłu aparatu latającego, na osi prostopadłej do osi kadłuba, umieszczono mniejszy wirnik podobnego typu, o napędzie zespolonym z silnika przez transmisję wałków, łańcucha i przekładni zębatych. Dzięki sprzęgłu można ten wirnik uruchamiać bądź zatrzymywać, a przegubowe zawieszenie jego osi umożliwia wychylanie wirnika na boki, a tym samym sterowanie kierunkiem lotu. Sterowanie wysokością odbywa się drogą zmian prędkości obrotowej wirników nośnych. Podkreślmy przy tym, że łopaty wirników nośnych i wirnika napędowo-sterującego (w tyle aparatu) są nachylone wobec siebie zawsze pod określonym kątem; nie można ich sprowadzić do jednej płaszczyzny. Statek powietrzny wyposażono w spadochron umożliwiający sprowadzenie całego aparatu na ziemię. Pokrycie spadochronu nawinięte jest na dwu wałkach, z których każdy łączy się z przegubowym wysięgnikiem przeciwnie usytuowanych ram niosących wirniki nośne. Wałki te, gdy spadochron jest złożony, spoczywają na długości kadłuba, w jego osi. Rozwierając przegubowe wysięgniki i oddalając wałki od siebie automatycznie rozwija się pokrycie spadochronu. Jest to urządzenie typu markizy umożliwiające rozciągnięcie czaszy spadochronu ponad całym aparatem latającym, w prawo i lewo od osi kadłuba. Odpowiednio obracając korbą, można wysięgniki ponownie składać, a tym samym zmieniać powierzchnię spadochronu aż do jego całkowitego złożenia.
Adolf Żytkiewicz wiele uwagi poświęcił rozwiązaniu systemu sterowania urządzeniami nośno- napędowymi i sterowymi oraz spadochronu. Wprowadzał przy tym indywidualne dźwignie sterowe dla każdego z tych urządzeń, co komplikowało układ tym bardziej, że i poszczególne urządzenia nośno- napędowe pracować miały na napędzie zespolonym z centralnie umieszczonego silnika. Pociągało to konieczność rozbudowy układu transmisji napędu i dalszą komplikację układu wiropłata, bliskiego idei cyclogira, którego wadą był przyjęty model wirników, nader niedoskonały aerodynamicznie.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.[2] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.