Żytkiewicz Flying Machine, 1915

Projekt śmigłowca pionierskiego. Polska / USA.
Układ i rozwiązania konstrukcyjne elementów wiropłata/cyclogira. Rzut z przodu z oznaczonym położeniem łopat wirników w trak¬cie obrotu. (Źródło: Januszewski S. ”Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918”).

W dniu 12.07.1915 r. Adolf Żytkiewicz zgłosił w USA do opatento­wania maszynę latającą (Flying Machine). Patent nr 1.219.616 wydano mu 20.03.1917 r. Przedmiotem rozwiązania wynalazczego był śmi­głowiec dwuwirnikowy charakterystyczny rozwiązaniem kadłuba, wirników nośnych, spadochronu, usterzenia.

Dwuwirnikowy wiropłat (bliski idei cyclogira) osa­dzony jest na czterokołowym, dwuosiowym podwoziu wyposażonym w odpowiednie amortyzatory oraz w me­chanizm kierowania podwoziem na ziemi. Konstrukcja kadłuba złożona jest z równolegle ułożonych podłużnych prętów, łączonych poprzeczkami, z którymi połączono podwozie i na których osadzono silnik i stanowisko pilota. Z przodu wznosi się pionowo trójkątna rama (w układzie V), zaopatrzona u góry w rozchodzące się na zewnątrz przedłużenia, na których montowane jest urządzenie spa­dochronowe. Podobna rama zamontowana jest w tylnej części dolnej partii kadłuba, przy czym obie usztywnione są z nią zastrzałami. Za przednią osią podwozia, na ramie konstrukcji nośnej, usytuowany jest silnik napędowy.

Każdy z dwu wirników nośnych złożony jest z dwu łopat o dużej powierzchni, które montowane są obroto­wo po przeciwnych stronach osi łączącej zewnętrzne kra­wędzie pionowych, trójkątnych wysięgników, o których wspomniano wyżej. Wystarczy tutaj omówić konstrukcję i układ jednego z nich. Na dłuższych, przeciwległych bo­kach prostokątnej ramy, biegnących przez całą długość kadłuba, osadzono dwie łopaty. Krótsze boki prostokąta to belki złożone z drewnianych listew, pomiędzy którymi, w środku i na krańcach umieszczono kostki, przez które przebiegają: ułożyskowania osi obrotu łopat wirnika oraz osi zamocowania poszczególnych łopat. Płaszczyzna każ­dej z łopat wsparta jest na prostokątnej ramie, wzmocnio­nej pośrodku poprzeczką, a jej oś stanowi belka przebiega­jąca środkiem, na długości prostokąta. Łopaty kryte są płótnem i usztywnione, po przekątnych, linkami. Na osiach łopat osadzone są koła łańcuchowe, połączone przekładniami z układem transmisji napędu z silnika (przez sprzęgła). Na wy­sięgniku z tyłu aparatu latającego, na osi prostopadłej do osi kadłuba, umiesz­czono mniejszy wirnik podobnego typu, o napędzie zespolonym z silnika przez transmisję wałków, łańcucha i przekładni zębatych. Dzięki sprzęgłu moż­na ten wirnik uruchamiać bądź zatrzymywać, a przegubowe zawieszenie jego osi umożliwia wychylanie wirnika na boki, a tym samym sterowanie kierun­kiem lotu. Sterowanie wysokością odbywa się drogą zmian prędkości obroto­wej wirników nośnych. Podkreślmy przy tym, że łopaty wirników nośnych i wirnika napędowo-sterującego (w tyle aparatu) są nachylone wobec siebie zawsze pod określonym kątem; nie można ich sprowadzić do jednej płasz­czyzny. Statek powietrzny wyposażono w spadochron umożliwiający sprowa­dzenie całego aparatu na ziemię. Pokrycie spadochronu nawinięte jest na dwu wałkach, z których każdy łączy się z przegubowym wysięgnikiem przeciwnie usytuowanych ram niosących wirniki nośne. Wałki te, gdy spadochron jest złożony, spoczywają na długości kadłuba, w jego osi. Rozwierając przegubowe wysięgniki i oddalając wałki od siebie automatycznie rozwija się pokrycie spadochronu. Jest to urządzenie typu markizy umożliwiające rozciągnięcie cza­szy spadochronu ponad całym aparatem latającym, w prawo i lewo od osi ka­dłuba. Odpowiednio obracając korbą, można wysięgniki ponownie składać, a tym samym zmieniać powierzchnię spadochronu aż do jego całkowitego złożenia.

Adolf Żytkiewicz wiele uwagi poświęcił rozwiązaniu systemu sterowania urządzeniami nośno- napędowymi i sterowymi oraz spa­dochronu. Wprowadzał przy tym indywidualne dźwignie sterowe dla każdego z tych urządzeń, co komplikowało układ tym bardziej, że i poszczególne urzą­dzenia nośno- napędowe pracować miały na napędzie zespolonym z centralnie umieszczonego silnika. Pociągało to konieczność rozbudowy układu trans­misji napędu i dalszą komplikację układu wiropłata, bliskiego idei cyclogira, którego wadą był przyjęty model wirników, nader niedoskonały aerodynamicznie.

Galeria

  • Układ i rozwiązania konstrukcyjne elementów wiropłata. 2- rzut aparatu z góry, 3- przekrój podłużny aparatu, bez kół podwozia z jednej strony. (Źródło: Januszewski S. ”Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918”).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.
blog comments powered by Disqus