Wołowski-Piotrowski samolot samostateczny, 1910-1911
W 1910 r. Jan Wołowski podjął pracę w Rosyjsko-Bałtyckich Zakładach Budowy Taboru Kolejowego (RBWZ) w Rydze, gdzie organizował Wydział Budowy Płatowców. Fascynowała go w tym okresie problematyka urządzeń zapewniających bezpieczeństwo lotu, a uwagę zwracał ku stabilizatorom automatycznej równowagi poprzecznej samolotu. W 1910 r. opracował stabilizator utrzymujący stateczność samolotu w locie. 24.07.1910 r. jego rozwiązanie zyskało w Rosji tajne świadectwo ochrony nr 44 545. Brak opisu pozwala jedynie domniemywać, uwzględniając inne zainteresowania Wołowskiego, że przekazywanie impulsów wskaźnika na usterzenie mogło być realizowane za pośrednictwem energii elektrycznej.
Wkrótce wynalazca nawiązał współpracę z Grzegorzem Piotrowskim, co zaowocowało kolejnym projektem stabilizatora. Wołowski i Piotrowski bezowocnie próbowali opatentować go w Rosji, otrzymując 12.11.1910 r. świadectwo ochrony nr 45 733. Nie ulega wątpliwości, że autorem jego rozwiązania był Wołowski, a stanowiło ono rozwinięcie wcześniejszego projektu, najpewniej opartego na zasadzie wahadła. Wkład Piotrowskiego w opracowanie tego rozwiązania związany był niewątpliwie z jego własnymi pracami projektowymi samolotu samostatecznego, który zrealizował wiosną 1911 r., zamawiając u Karla E. Akstmana, właściciela stolarni w Sewastopolu, model samolotu Blériot-XI z płatem montowanym przegubowo względem osi podłużnej aparatu (mogły się swobodnie przechylać pod działaniem strumieni powietrza). Na tym samolocie prowadzono też eksperymenty z wykonanym przez Wołowskiego stabilizatorem.
Samolot, o którym mowa, wyróżniał się również systemem podwozia, wzorowanym na samolocie Blériot, ale pozbawionym gumowych amortyzatorów, zbędnych, bowiem Piotrowski za radą Akstmana, wykonał je z giętkiego drewna. Piotrowski opatrzył to podwozie również nartami do startu po śniegu, które to eksperymenty należały do pierwszych podejmowanych w Rosji.
Samolot ten prezentowany był w 1911 r. na Wystawie Lotniczej w Charkowie. Piotrowski przedstawił go również na łamach prasy lotniczej, podkreślając przy tym, że pozostając w służbie wojskowej nie ma czasu by kontynuować próby, zarówno z podwoziem nowego typu, jak płatem i systemem jego sterowania. Wspomniany artykuł miał w jego intencji dokumentować stan prac rosyjskich, w tym własnych, w zakresie problematyki stateczności samolotu wlocie, a także poszukiwań podwozia, które skutecznie amortyzowałoby płatowiec w kontakcie z ziemią. W tym czasie Piotrowski nadzieje na zwiększenie bezpieczeństwa lotu na samolocie bardziej wiązał już z doskonaleniem sztuki pilotażu aniżeli stosowaniem wymyślnych urządzeń mechanicznych, czemu dał zresztą wyraz w jednej ze swych publikacji. To też sprawiło, że kontynuacji nie znalazły również eksperymenty ze stabilizatorem pomysłu Jana Wołowskiego.
Radzieccy historycy lotnictwa podają, że w 1911 r. zakłady lotnicze RBWZ w Rydze podjęły budowę samolotu konstrukcji Wołowskiego, którą zarzucono z uwagi na komplikacje techniczne rozwiązania. Prawdopodobnie zamierzał zaprezentować ten samo lot na Wystawie Lotniczej w Petersburgu organizowanej wiosną 1911 r. Projekt tego samolotu nie jest nam znany i nie wiemy czy konstruktor wdrażał tutaj rozwiązania swego stabilizatora.
Kpt. inż. Jan Wołowski opracował w 1922 r. w Wojskowej Centrali Badań Lotniczych kolejny projekt samolotu automatycznie statecznego.
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.[2] Januszewski S. "Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917". Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 1998.
[3] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.