Umiński Władysław
Władysław Umiński urodził się 10.11.1865 r. w Przedczu, w województwie bydgoskim. Ojciec- Julian, artysta malarz, przeniósł się wkrótce z rodziną do Częstochowy, a w 1874- do Warszawy, gdzie w rok później umarł. Matka Tekla z domu Bogdańska, nauczycielka, wzięła na siebie ciężar utrzymania i wychowywania czworga dzieci.
Władysław Umiński uczył się w Warszawie, po ukończeniu gimnazjum studiował w Petersburgu, gdzie ukończył wydział przyrodniczy uniwersytetu. Tamże odbył służbę wojskową w armii rosyjskiej, był oficerem inżynierii wojskowej rezerwy. Interesował się żywo geografią, techniką, naukami przyrodniczymi i wynalazkami, a wśród nich nową dziedziną- aeronautyką. Był niespełnionym konstruktorem maszyn. Swoje pierwsze konstrukcje zaprojektował w wieku 12 lat, jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej, w jakiej znajdowali się jego rodzice jego marzenia spełzły na niczym.
Pracę publicystyczną i literacką rozpoczął dość wcześnie. Miał 15 lat gdy zamieścił w Przyjacielu Dzieci nowelkę pt. Z Korsyki. W 1888 r., mając 23 lata, opublikował w Wędrowcu swój pierwszy artykuł na temat kierowania balonem. W następnych artykułach w tym piśmie pisał o próbach balonowych i omawiał teorię balonów z napędem mechanicznym. W tymże roku, przygotowując się do napisania książki pt. Żegluga powietrzna (wydana w 1894 r. nakładem autora, 2 wydanie 1902 r.),
przeprowadzał doświadczenia w laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, gdzie poznał Marię Skłodowską-Curie, w latach 1880- tych budował modele aparatów latających, m.in. szybowców, z którymi eksperymentował.
Jego pierwsza książka Żegluga powietrzna zasługiwała specjalnie na uwagę, była w owym czasie jedyną o lotnictwie w języku polskim. Dał w niej przegląd dotychczasowych prób z maszynami latającymi. W ostatniej części swej pracy zamieścił opis oryginalnej gazowej baterii elektrycznej swego pomysłu, której elektrody miały być wykonane z gąbczastej platyny. Miała ona dostarczać energię zdolną do poruszania silnika sterowca. Była zaprojektowana na zasadzie łączenia znajdującego się w niej tlenu z wodorem czerpanym z wnętrza sterowca. Przychylną ocenę książki dał ówczesny Przegląd Techniczny. Umiński zdawał sobie sprawę, że praktyczna realizacja jego ogniwa elektrycznego dotyczyć może jedynie przyszłości, z nią też łączył realizację praktycznie przydatnego sterowca.
W latach 1895- 1898 (wg [2]- w 1899 r.) założył i prowadził nieformalne Kółko Awiatyczne, tzw. Kółko Lotnicze Umińskiego- Tańskiego, do którego należeli Władysław Kocent-Zieliński, Julian Łukawski i Czesław Tański. W tym czasie wspólnie z Łukawskim przedsięwziął budowę lekkiego silnika benzynowego do samolotu (przeznaczając na to część spadku, jaki otrzymała jego żona Natalia), który zbudowano po paru miesiącach. Działał on zupełnie nieźle, jednakże był za ciężki i nie mógł być wbudowany do płatowca. Po roku zaniechano dalszych prób z nim, na skutek braku pieniędzy.
Władysław Umiński wygłaszał także systematycznie w Warszawie i na prowincji popularne odczyty propagandowe o lotnictwie. Przed pierwszą wojną światową jego artykuły ukazywały się w takich pismach, jak Wieczory Rodzinne, Tygodnik Mód i Powieści, Kurier Codzienny, Kurier Warszawski, Prawda, Czytelnia dla Wszystkich, Miesiąc Ilustrowany. Należał poza tym do zakonspirowanego kółka oświatowego.Praca oświatowa i literacka, z których tę ostatnią traktował zawodowo, oderwała go praktycznie od lotnictwa. Nie przestał się nim jednak interesować i snuć różnych rozważań teoretycznych na ten temat, czemu dawał nieustannie wyraz w swych licznych powieściach podróżniczych i fantastyczno- naukowych. On też pierwszy, zamiast maszyna latająca, wprowadził do języka polskiego wyraz samolot, utworzony na zasadzie analogii do istniejącego już rzeczownika samopał. Neologizm był tak trafny że przyjął się nie tylko w polskim, ale i w rosyjskim języku.
Był wyjątkowo płodnym pisarzem, a książki jego zyskały dużą popularność, zwłaszcza wśród młodzieży. Zyskał przydomek polskiego Verne’a. Napisał ok. 30 książek o tematyce lotniczej, z których wiele miało kilka wydań, a niektóre tłumaczono również na języki obce. Najbardziej popularne to m. in.: Balonem do bieguna (1893 r.), Przędziwo (1895 r.), w której w noweli Z Warszawy do Konstantynopola (po raz pierwszy użył słowa samolot w odniesieniu do szybowca) przewidział trafnie rozwój sportu szybowcowego i dość dokładnie opisał szybowiec, Samolotem naokoło świata (1911 r.), Zwycięzcy oceanu, Podróż bez pieniędzy (1893 r.), W głębinach oceanu (1920 r.); Flibustierowie (1901 r.), Na drugą planetę (1913 r.), Krwawy chleb (1909 r.), W podobłocznych krainach, Zaziemskie światy (1956 r.).
W latach 1897- 1904 prowadził w warszawskim Kurierze Codziennym stały dział W pracowni uczonego, na łamach Tygodnika Ilustrowanego prowadził stały dział Co przynosi nauka i technika, w którym znajdował również miejsce dla problematyki lotniczej. Redagował czasopismo Czytelnia dla Wszystkich i Wieczory Rodzinne. W latach 1912- 1914 wydawał pismo Miesiąc Ilustrowany.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego, oprócz pracy literackiej, czynnie popularyzował lotnictwo, współpracował z LOPP- em, pisał artykuły do prasy i wygłaszał odczyty. Napisał trzy broszury: Samolot na usługach człowieka, O sporcie lotniczym i Rozrywki lotnicze. Przez pewien czas był także redaktorem dodatku młodzieżowego w czasopiśmie Lot Polski. Stale borykał się z trudnościami finansowymi. Swym piórem i bujną fantazją, przewidującą na ogół trafnie przyszły rozwój lotnictwa, zasłużył się wielce w popularyzacji lotnictwa w Polsce.
W czasie okupacji przebywał w kraju, w Milanówku pod Warszawą. Napisał w tym okresie na nowo Balonem do bieguna, Zaziemskie światy (opis lotu międzyplanetarnego) i Szaleństwo świata. Po wyzwoleniu, stale czynny pisarsko, aż do śmierci, pracował nad fantazją Świat za lat tysiąc, której nie dokończył.
Na 65- lecie pracy pisarskiej Prezydium Rady Ministrów PRL przyznało mu nagrodę pieniężną.
Zmarł 31.12.1954 r. w Warszawie, w wieku 89 lat. Dla uczczenia jego pamięci, w Przedczu, gdzie się urodził, ufundowano w 1958 r. tablicę pamiątkową. Jego imieniem nazwano ulicę w Warszawie.
Konstrukcje:
Umiński sterowiec, 1893, projekt sterowca pionierskiego.
Galeria
Źródło:
[1] Konieczny J. R., Malinowski T. "Mała encyklopedia lotników polskich. Tomik I". Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.[2] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.