Poczobut-Odlanicki Marcin

Marcin Poczobut-Odlanicki. (Źródło: archiwum).

Marcin Poczobut-Odlanicki herbu Pogonia urodził się w 30.10.1728 r. w Słomiance (pow. grodzieński), jako syn Kazimierza, krajczego gro­dzieńskiego, i Heleny z Hle­bowiczów. Polski matematyk, astronom, poeta, jezuita, dziekan kapituły smoleńskiej w 1789 r.

Nauki pobierał w Polsce (od 1738 r. w kolegium jezuitów w Grodnie, tam też wstąpił do ich nowicjatu w 1745 r.), Pradze (lata 1754- 1756: gre­ka, matematyka i astronomia), Berlinie (1760 r.), Mar­sylii (lata 1761- 1762, gdzie współpracował z astronomem E. Pezenas), Awinionie (1763 r.) i we Włoszech (praw­dopodobnie Rzym). W latach 1751- 1753 nauczał w szkołach zakonnych w Połocku i Wilnie. W 1756 r. powrócił do Wilna, gdzie nauczał greckiego i matematyki, studiując równocześnie teologię. W 1760 r. wyjechał ponownie za granicę, aby kontynu­ować swą edukację. W 1764 r. przez Florencję, Wenecję i Wiedeń powrócił do Polski. Wkrótce otrzymał tytuł profesora matematyki i astronomii, a w latach 1780- 1799 był rektorem Szkoły Głównej Litewskiej.

W latach 1770- 1772 przebudował obser­watorium astronomiczne w Wilnie. Pod jego kierow­nictwem (od 1764 r.) obserwatorium stało się znane w Europie. Prowadził regularne obserwacje astronomiczne, z których najważniejsze (m.in. 60 wyznaczeń pozycji Merkurego) wykorzystał francuski astronom Jérôme Lefrançais de Lalande do obliczenia orbit i stworzenia tablic ruchu planet. Na zlecenie Komisji Edukacji Narodo­wej reformator Szkoły Głównej Litewskiej i systemu szkolnego na Litwie. Współredaktor Gazety Wileń­skiej.

W roku 1777 w wydanym przez siebie dziele Cahiers des observations astronomiques faites à l’observatoire royal de Vilna en 1773... ogłosił o odkryciu nowej konstelacji, którą nazwał na cześć króla Stanisława Augusta Poniatowskiego- Ciołkiem Poniatowskiego. Poczobutt-Odlanicki zajmował się także pomiarem szerokości i długości geograficznej miast na podstawie zaćmień Słońca i Księżyca.

Starsza historiografia lotnicza Polski przypisywała mu pro­jekt balonu, który w świetle nowszych ustaleń opracowany został jednak w 1795 r. przez Stanisława Trembeckiego.

Przed powrotem do jezuitów białoruskich przekazał (1807 r.) kierownictwo obserwatorium Jano­wi Śniadeckiemu. Następnie wyjechał do Dyneburga, gdzie odnowił śluby zakonne. Tam też zmarł 20.02.1810 r.

Był kawalerem Orderu Orła Białego (1793 r.) i Orderu Świętego Stanisława (1785 r.), został odznaczony złotym medalem "Merentibus" w 1775 r. Tytuł astronoma królewskiego otrzymał w 1766 r. Członek Królewskiej Akademii Nauk w Londynie, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, korespondent Francuskiej Akademii Królewskiej.

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Urania - Polski Portal Astronomiczny.
blog comments powered by Disqus