Witkowski "Bączek", 2012

Amatorski ultralekki samolot sportowy. Polska.
Ultralekki samolot sportowy ”Bączek” podczas startu, 14.10.2012 r. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
Ultralekki samolot sportowy "Bączek" był kontynuacją prac podjętych przy projektowaniu i budowie dwumiejscowego ULM- a Witkowski "Truteń" przez Studenckie Koło Naukowe Lotników Politechniki Rzeszowskiej. Ten pierwszy ULM został zbudowany jeszcze podczas studiów lotniczych, jakie odbywali członkowie zespołu w latach 1980- tych, ale oblatany został już po ukończeniu przez nich nauki. Podobnie "Bączek", został wstępnie rozrysowany i policzony na przełomie lat 1989/1990, ale ze względu na naturalny proces rozpadu zespołu konstruktorów w wyniku opuszczenia murów uczelni, projekt na wiele lat został odłożony na półkę. Próby przekazania pomysłu młodszym pokoleniom studentów nie udały się i dlatego Ryszard Witkowski wraz z Tadeuszem Marciszem powrócili do projektu po kilkunastu latach.

Pierwszym i najważniejszym założeniem było zaprojekto­wanie układu, który będzie możliwy do wykonania w warunkach domo­wych, z ogólnodostępnych materiałów i z wykorzystaniem silnika od samochodu Trabant, jako dość taniego i łatwo adoptowalnego na napęd lotniczy ze śmigłem o stałym skoku. Doświadczenia z pop­rzednim ULM-em dwumiejscowym ("Truteń") wskazywały, że w/w napęd jest niezdolny do zapewnienia mu odpowiedniej mocy. Silnik ten jednak byłby wystarczający dla układu jednomiejscowego, z pasażerem o masie do 90 kg. Ze względu na fakt, że ULM- y w większości krajów służą do rekreacyjnego lata­nia ludziom o mniejszych kwalifikacjach lotniczych, przyjęto zalecenie, a nawet wymaganie, aby prędkość lądowania nie przekraczała 45 km/h w warunkach ograniczonego lądowiska, często niezbyt równego.

Tych kilka wymogów oraz założenie duralowo- dakronowej konstrukcji układu pozwoliło na wstępne oszacowanie niektórych parametrów poprzez wyliczenia lub przyjęcie ich z przepisów budowy BCAR cz. S.

Dokonano również wyboru układu wg poniższego schematu:

Schemat samolotu Bączek


Optymalny układ. Stosunkowo dobra aerodynamika. Śmigło pracuje w strumieniu nie zakłóconym. Łatwość zachowania odległości śmigła od ziemi i kąta natarcia przy lądowaniu. Niezbyt duża wysokość układu. Usterzenie pionowe po obu stronach kadłuba, co zmniejsza jego skracanie. Układ podwozia z kołem przednim jest korzystny ze względu na większe bez­pieczeństwo, mniejszą wrażliwość na kapotaż oraz ogólną toleran­cją w sterowaniu, co jest szczególnie ważne dla osób o mniejszym doświadczeniu pilotażowym.

Dodatkowo, układ jest niemal identyczny jak w samolocie "Truteń", co umożliwiało wykorzystanie doświadczeń z budowy poprzednika.

Przyjęto masę własną pustego samolotu 115 kg, gdyż zarówno BCAR cz. S jak i amerykańskie przepisy dla układów o tej masie umożliwiały budowę ultralajta o bardzo liberalnych wymogach pilotażowych i operacyjnych. Obecnie (styczeń 2020 r.), satysfakcją konstruktora jest fakt, że i w Polsce ta kategoria została dopuszczona do lotów bez specjalnych wymogów formalnych, co potwierdza słuszność wybranej koncepcji.

W fazie projektowania nie dokonano istotnych zmian w założeniach, tak więc pełny projekt i rysunki wykonawcze (autor Ryszard Witkowski) zostały zakończone ok. 2004 r., a rok później konstruktor wraz z kolegą- Tadeuszem Marciszem rozpoczęli wykonywanie poszczególnych elementów i montaż podzespołów, głównie w domu państwa Marciszów w Godziszce koło Bielska- Białej. Istotną zmianą w trakcie budowy było nabycie silnika Hirth 3202, który przy niewielkim wzroście masy oferował dużą moc ok. 38 kW (52 KM). Nie miało to jednak znaczącego wpływu na wyważenie ani obciążenia, gdyż silnik jest umieszczony na rurze głównej kadłuba i łatwo regulować jego środkiem ciężkości przez przesunięcie podłużne punktów mocowania, a obciążenia i wytrzymałość (program OKMES) były wyliczone z zapasem.

Budowę ukończono w 2009 r., ale konstruktor i jednocześnie właściciel z powodów zdrowotnych i rodzinnych odłożył próby funkcjonalne i w locie. Te miały miejsce jesienią 2012 r. "Bączek" od razu wykazał bardzo dobre własności lotne z parametrami lepszymi od założonych z silnikiem Trabant. Gorzej było z komfortem lotu, gdyż układ nie posiadał owiewki i wiatrochronu, co w zasadzie ograniczało loty do ładnej pogody. Te elementy zostały dodane w 2017 r., jednakże w następnym 2018 r. zmarł Tadeusz Marcisz- główny wykonawca Bączka.

Kolejne loty, już z dodanymi elementami owiewki i wiatrochronu, wykazały podniesienie prędkości przelotowej do ponad 100 km/h, jednakże pogorszyła się stateczność kierunkowa z powodu powstania dodatkowej powierzchni bocznej przed środkiem ciężkości, co wymagało powiększenia usterzenia pionowego.

W 2019 r. ULM "Bączek" był hangarowany w Klubie Sportów Lotniczych "Orzeł" w Konopiskach i został rozpoczęty proces rejestracji w kategorii urządzeń latających do 115 kg.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy górnopłat o konstrukcji duralowo- dakronowej.
Profil płata: CAGI R III, Cięciwa płata- 1.55 m.
Miejsce pilota początkowo odkryte, później zabudowane.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim.

Silnik- Hirth 3202 o mocy ok. 38 kW (52 KM). Śmigło: 2- łopatowe drewniane Piotrowski.

Dane techniczne "Bączek" (wg [1]):
Rozpiętość- 8,4 m, długość- 5,2 m, powierzchnia nośna- 13,02 m2.
Masa całkowita- 200 kg,
Prędkość max- 115 km/h, prędkość przelotowa- 100 km/h, prędkość minimalna: 45 km/h, wznoszenie- 3 m/s

Galeria

  • ULM ”Bączek” w czasie budowy, 25.06.2008 r. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • ULM ”Bączek” w czasie budowy, w widoku z tyłu. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • ULM ”Bączek” w czasie budowy, widok z góry. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • Szczegóły konstrukcji samolotu. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • Ukończony ULM ”Bączek” w widoku z góry. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • ULM ”Bączek” na lądowisku, 14.10.2012 r. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • Start. (Źródło: Ryszard Witkowski via Mikołaj Lech).
  • Samolot ultralekki ”Bączek”, lotnisko Konopiska, 10.08.2019 r. (Źródło: Copyright Mikołaj Lech- www.jetphotos.com).

Źródło:

[1] Informacje uzyskane od Ryszarda Witkowskiego.
[2] Mikołaj Lech - informacje.
blog comments powered by Disqus