Uljanin Sergiej Aleksiejewicz

Siergiej Aleksiejewicz Uljanin urodził się 1 (13).09.1871 r. w Moskwie, Rosjanin. Jego prace lotnicze, które prowadził w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku miały niewątpliwie wpływ na pionierskie prace Polaków na terenie Królestwa Polskiego.
Pułkownik, aeronauta i lotnik wojskowy. W 1895 r. ukończył oficerską klasę Szkolnego Parku Aeronautycznego w Petersburgu, w 1910 r. Szkołę Pilotów H. Farmana we Francji. Do 1895 r. służył w artylerii twierdzy warszawskiej, w latach 1898- 1905 w Parku Aeronautycznym w Warszawie, od 1905 r. był dowódcą Oddziału Aeronautycznego twierdzy warszawskiej. Od 1911 r. dowodził oddziałem lotniczym Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej w Petersburgu, po jej przekształceniu w gatczyńską Wojskową Szkołę Lotniczą był pierwszym jej dowódcą. Od 1916 r. był zastępcą naczelnika Głównego Zarządu Wojennej Floty Powietrznej (UWWF), od 1917 r. był naczelnikiem UWWF Republiki Rosyjskiej. W kwietniu 1918 r. odkomenderowany do Anglii do likwidacji spraw komisji zamówień wojskowych i z zadaniem organizacji lotniczej misji zagranicznej. Do Rosji już nie powrócił, zmarł 13.10.1921 r. w Londynie.
W czasie służby w Warszawie wielokrotnie wykonywał loty balonem wolnym. Tak np. 1- 2.11.1896 r. wraz z księciem Oboleńskim dokonał przelotu Warszawa- Brzozów w Galicji (balonem Strieła). Tam podjął ich Adam Ostoja Ostaszewski, z którego gościny we Wzdowie skorzystali, zapoznając się również z pracami lotniczymi Ostaszewskiego. Od 1911 r. dowodził oddziałem lotniczym Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej w Petersburgu, po jej przekształceniu wgatczyńską Wojskową Szkołę Lotniczą był pierwszym jej dowódcą.
W 1897- 1898 r. podjął w Warszawie eksperymenty z latawcami systemu Hargrave. Początkowo wykorzystywano je do badań meteorologicznych, ale Uljanin szybko uznał, że mogą być przydatne nie tylko do wynoszenia w powietrze przyrządów badawczych, ale również kosza z obserwatorem, do zwiadu fotograficznego i sygnalizacji powietrznej. Prace nad rozwojem latawców załogowych prowadził do ok. 1905 r.
Podejmując w końcu XIX wieku Siergiej A. Uljanin swe eksperymenty z latawcami, brał również pod uwagę możliwość prowadzenia z ich użyciem zwiadu fotograficznego. Ok. 1900 r. przedstawił władzom wojskowym projekt użycia do tego celu aparatów fotograficznych z migawką uruchamianą mechanizmem czasowym lub prądem elektrycznym. Opracował wówczas również urządzenie do podnoszenia aparatu fotograficznego w górę. Za jego pomocą i aparatu Uljanin wykonywał dobre fotografie perspektywiczne miejscowości.
Aparat fotograficzny skonstruowany na przełomie XIX i XX w. przez Uljanina był przeznaczony do pracy z latawców i aerostatów, połączony był z barografem i zegarem, zaopatrzony w obiektyw Karla Zeissa "Tessar". Uljanin stworzył oryginalny aparat umożliwiający automatyczne wykonywanie fotografii z zadanej wysokości i w z góry określanym czasie. Na kliszy formatu 13x18 cm, oprócz obrazu, zapisywana była wysokość i czas fotografowania. Później Uljanin jeszcze trzykrotnie udoskonalał swój aparat. Jeden z nich, patentowany w 1909 r., zyskał miano teleaparatu Uljanina. W 1898 r. inż. Richard J. Tile opracował wieloobiektywowy aparat, tzw. panoramograf. Złożony był z 6 ustawionych pod kątem 30° obiektywów i jednego ułożonego poziomo w centrum. Foto grafie wykonywane tym aparatem umożliwiały sporządzanie planów miast. Aparaty fotograficzne Uljanina i Tile’a stanowiły podstawowe wyposażenie oddziałów aeronautycznych i lotniczych. W 1912 r. płk Władimir Filipowicz Potte opracował nowy aparat, półautomatyczny, wykonujący fotografie na błonie- stosowany był w armii rosyjskiej i w lotnictwie wielu krajów do lat 1930- tych. W czasie I wojny światowej aparaty fotograficzne systemu Uljanina powszechnie używane były w lotnictwie rosyjskim. 1.04.1917 r. oddziały lotnicze dysponowały 198 półautomatycznymi aparatami typu W.F. Potte’a dającymi możliwość wykonywania serii 50 fotografii formatu 13x18 cm, 77- typu Uljanina i 114 aparatami innych systemów.
W 1908 r. Uljanin podjął w Warszawie prace projektowe samolotu. Opracował wówczas dwusilnikowy dwupłat w układzie "kaczka". Jego budowa została rozpoczęta w 1910 r. jednak losy tej konstrukcji nie są w pełni znane. W 1911 r. zbudował w firmie PTA (Петербургское Tоварищество Aвиации) w Petersburgu inny samolot PTA nr 1, opracowując modyfikację samolotu Farman-IV, charakteryzującą się łatwością montażu i demontażu.
Z początkiem XX wieku Uljanin podejmował również w Rosji pionierskie próby zdalnego kierowania modelami latającymi przy użyciu fal radiowych, eksperymentował także z kierowaniem pojazdów falami świetlnymi i dźwiękowymi, studia z tego zakresu kontynuował na emigracji- w Wielkiej Brytanii. W czasie I wojny światowej zbudował również lotniczy celownik kolimatorowy.
Konstrukcje:
Uljanin latawiec obserwacyjny, 1897- 1905, załogowy latawiec obserwacyjny.
Uljanin latawiec zwiadu fotograficznego, ok. 1900, bezzałogowy latawiec zwiadu fotograficznego.
PTA nr 1, 1911, samolot pionierski, szkolny, rozpoznawczy.
Uljanin samolot, 1913, samolot pionierski.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.[2] Januszewski S. "Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917". Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 1998.