PS-1 / PS-2, 1957

Projekt samolotu transportowego pionowego startu. Polska.
Projekt samolotu transportowego pionowego startu PS-2. (Źródło: rys. Krzysztof Luto).

Śmigłowcowe Biuro Konstrukcyjne, kierowane przez mgr. inż. Bronisława Żurakowskiego, istniejące w Instytucie Lotnictwa, rozpoczęło w 1957 (wg [2]- 1956) r. prace nad samolotami pionowego startu. Był to nowy kierunek specjalizacji, jakiemu w przyszłości miało się biuro poświęcić. Do prac nad tym zagadnieniem przystąpiła, wydzielona grupa, kierowana przez mgr. inż. Jana Koźniewskiego. Po badaniach i rozważaniach teoretycznych dokonano wyboru układu konstrukcyjnego, który polegał na zastosowaniu przekręcanego o 90° skrzydła wraz z silnikami, które w położeniu pionowym napędzałyby śmigła, spełniające wówczas rolę wirników nośnych. Po przeniesieniu biura do Ośrodka Konstrukcji Lotniczych przy WSK Okęcie prace były nadal prowadzone.

W 1957 r. grupa mgr. inż. Koźniewskiego opracowała projekty samolotów pionowego startu PS-1 i PS-2. PS-1 stanowił rysunkową dokumentację układu koncepcyjnego. Założenia dla projektu PS-1 były następujące: masa użyteczna 2000 kg (czyli 20 osób), prędkość 500 do 600 km/h, zasięg 600 km i napęd turbośmigłowy. Inż. J. Koźniewski od początku odrzucał napęd odrzutowy, właściwszy dla konstrukcji bojowych, a nie transportowych. i gooziny. Dane techniczne PS-1 byty następujące: rozpiętość skrzydeł- 18 m, długość- 15,8 m, powierzchnia skrzydeł- 65 m2, masa całkowita- 9500 kg. Pionowzlot miał posiadać dwa trójłopatowe wirniki o średnicy 7,7 m.

Projekt PS-2 był opracowaniem ofertowym samolotu pasażersko- transportowego pionowego startu, napędzanego dwoma projektowanymi silnikami turbinowymi ”Tur” o mocy 736 kW (1000 KM) każdy. Prace nad nim rozpoczęły się w 1958 r. Zwiększono średnicę wirników do 8 m. Zwiększono rozpiętość skrzydeł, które wyposażono w sloty. Pionowzlot miał cztery silniki, chociaż tylko dwa wirniki. W trakcie opracowania projektu PS-2 zmieniono nieco jego sylwetkę, ścinając tył kadłuba, aby zastosować rampę załadowczą.

W ślad za projektem rozpoczęto budowę modelu latającego samolotu PS-2. W biurze silnikowym OKL, kierowanym przez doc. inż. W. Narkiewicza, wydzielona grupa prof. inż. Jana Oderfelda opracowywała projekt silnika turbinowego ”Tur”, przeznaczonego do samolotu PS-2. Prace nad projektem konstrukcyjnym i dokumentacją warsztatową były zaawansowane w 50%, gdy w 1961 r. podjęto decyzję o wstrzymaniu i zaniechaniu dalszych prac w tym kierunku. W tej sytuacji zrezygnowano również z opracowania silnika ”Tur”.

Opracowano również projekt doświadczalnego samolotu pionowego startu PS-3 oraz samolotu transportowego dla wojska- PS-4. W 1961 r. jednak podjęto decyzję o wstrzymaniu i zaniechaniu dalszych nad programem VTOL.

Warto podkreślić, że Polacy uczestniczyli też aktywnie w projektowaniu i budowie w USA (Vertol 76 (VZ-2)- inżynierowie: Wiesław Stępniewskiego, Zbysław Ciołkosz i Tadeusz Tarczyński) i Kanadzie przemiennopłatów w identycznym układzie jak krajowe projekty PS-2 i PS-3.

Konstrukcja:
Grzbietopłat pionowego startu i lądowania (VTOL) o układzie tilt- wing (z przestawianym skrzydłem). Załoga- 2 osoby, pasażerów- 21.
Przestawiane skrzydła z pozycji pionowej do samolotowej i odwrotnie, wykonywać miały odpowiednio zaprogramowane hydrauliczne siłowniki. W celu oddalenia zagrożenia oderwaniem się strug na skrzydle przy starcie i podchodzeniu do lądowania- przewidziano samoczynnie otwierające się sloty na całej rozpiętości skrzydła. Pracujące w strumieniach zaśmigłowych lotki, podczas startu, zawisu i lądowania działały jako organy sterowania kierunkiem. W locie samolotowym pracowały w sposób klasyczny.
Kabiny zakryte.
Sterowność podłużną zapewniało dwułopatowe poziome śmigło ogonowe, które włączało się albo wyłączało samoczynnie przy położeniu skrzydła wynoszącym 30° od poziomu.
Podwozie główne typu rowerowego, chowane w locie. Na końcach skrzydeł, wprowadzono dodatkowe, zaopatrzone w kółka wciągane boczne stójki.

Napęd- 4 turbinowe silniki o mocy startowej 882 kW (1200 KM) każdy. Dwa, trójpłatowe o dużej średnicy, śmigła napędzane parami silników w pojedynczych gondolach. Kierunki obrotu śmigieł były przeciwne. Wprowadzono łopaty metalowe o prostokątnym obrysie. W celu uniknięcia oderwania podczas zawisu, zastosowano stałe sloty szczelinowe na odcinku od 20% do 50% ich promienia.
Podczas zawisu, w pierwszych stadiach startu i ostatnich lądowania, sterowanie poprzeczne realizowane było przez różnicową zmianę ogólnego skoku śmigieł.

Dane techniczne PS-1, projektowane (wg [4]):
Rozpiętość- 18,0 m, średnica wirników- 7,7 m, powierzchnia nośna- 65,0 m2.
Masa własna- 5500 kg, masa użyteczna- 4000 kg, masa całkowita- 9500 kg.
Prędkość max- 580 km/h, prędkość przelotowa- 525 km/h, pułap zawisu- 3100 m, zasięg- 720 km.

Dane techniczne PS-2, projektowane (wg [4]):
Rozpiętość- 18,85 (wg [2]- 18,82) m, średnica wirników- 8,0 m, długość- 16,2 m, wysokość- 5,0 m, powierzchnia nośna- 54,0 m2.
Masa własna- 6500 (wg [2]- 6250) kg, udźwig- (wg [2]- 2770) kg, masa całkowita- 9500 kg.
Prędkość max- 580 km/h, prędkość przelotowa- 520 (wg [2]- 525)  km/h, pułap praktyczny- ok. 10 000 m, pułap zawisu- (wg [2]- 3100) m, zasięg max- 720 km.

Galeria

  • Projekt samolotu transportowego pionowego startu PS-2. (Źródło: ”Projekty pionowzlotów inż. J. Koźniewskiego”. Polska Technika Lotnicza Materiały Historyczne nr 33 (6/2007).
  • PS-2, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: ”Projekty pionowzlotów inż. J. Koźniewskiego”. Polska Technika Lotnicza Materiały Historyczne nr 33 (6/2007).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[2] Koźniewski J. ”Prace nad samolotami pionowego startu i lądowania (VTOL) w Polsce”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[3] Witkowski J. ”Polski wkład w technikę śmigłowcową”. ”Lotnictwo stulecie przemiany”. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2003.
[4] „Projekty pionowzlotów inż. J. Koźniewskiego”. Polska Technika Lotnicza Materiały Historyczne nr 33 (6/2007).
blog comments powered by Disqus