Bukaty Appareil volant, 1870

Był to balon zaopatrzony w śmigło (jego łopaty ukształtowane są z dwu małych balonów) oraz parę skrzydeł, których ruch okresowo- zmienny dostarczać ma odpowiedniej siły nośnej i napędowej aerostatu (w oparciu o silnik parowy) oraz umożliwiać także sterowanie lotem. Statek powietrzny posiada też trójkątny, płytowy ster kierunku. Aerostat, którego siła wyporu równoważy ciężary, porusza się w atmosferze wyłącznie dzięki akcji zespołu napędowo- śmigłowego, płaszczyzn nośno- napędowych i sterowych zarazem.
W okresie wojny francusko- pruskiej realizacją próbowano zainteresować władze wojskowe Republiki Francuskiej. Oferta skierowana pod adresem Ministerstwa Oświecenia Publicznego, przy którym funkcjonował Komitet powołany do oceny wynalazków mogących służyć obronie kraju, nie znalazła odpowiedzi, na co wynalazca skarżył się w liście skierowanym 13.10.1870 r. do prasy paryskiej. Kolejną złożył 21.10.1870 r. Dyrektorowi Generalnemu Poczt. Opatrzył ją obszernym memoriałem prezentującym istotę projektu, a na prośbę adresata uzupełnił planem balonu i Notą objaśniającą zawierającą zestawienie rozmiarów i ciężarów części składowych aerostatu: średnica balonu- 15,62 m, śmigła- małe balony o pojemności 6 m3 każdy, pracujące na ramieniu długości 4 m, para skrzydeł o wymiarach 16 x 6 m każde, o łącznej powierzchni 192 m2 oraz ciężarze ok. 55 kg, ster kierunku o rozmiarach 4 x 4 x 5,69 m przy powierzchni 8 m2; prędkość lotu określił na 72 km/h. Jest możliwym- pisał w memoriale- zbudowanie balonów o udźwigu 5000 kg. 20 podobnych mogłoby nieść milion racji żywnościowych nie licząc, że można by ciskać takiż sam tonaż bomb na głowy oblegających . Komisja Aeronautyczna stwierdziła jednak, że nie może ocenić projektu z uwagi na brak obliczeń przemawiających za jego wartością techniczną. Gdy Bukaty zaproponował weryfikację koncepcji w drodze eksperymentu, to Dyrektor Poczt w piśmie z 11.11.1870 r. stwierdził: ...moja administracja nie ma ani czasu, ani niezbędnych funduszy, by realizować próby, zawsze długie i kosztowne .
Wynalazca odwołał się do opinii publicznej, m.in. w odezwie skierowanej do Klubu Szkoły Medycznej. Wreszcie, w końcu 1870 r., jego projekt trafił do Komisji Studiów Środków Obrony Ministerstwa Robót Publicznych. Oceniała go Komisja pod przewodnictwem inż. A. Carnot- wybitnego specjalisty w zakresie aeronautyki. Zwróciła uwagę, że z uwagi na opory, wydajność śmigieł uformowanych z balonów będzie minimalna.
Odrzucając praktyczną użyteczność propozycji, rzetelnie ją analizowała, próbując wydobyć z memoriału Bukatego wszystkie idee godne zainteresowania i to nawet mimo ich niejasności. Oceniając pomysł skrzydeł, Carnot podkreślał, że ...ubycie płaszczyzny pochylonej do poziomu i związanej z balonem, tworzy bez wątpienia prosty i efektowny środek zmiany ruchu prostopadłego w postępowy wzdłuż linii mniej lub bardziej pochylonej do horyzontu, jednym słowem pozwalający aerostatowi lawirować w pionie i zbaczać na boki w szerokich granicach generalnego kierunku wiejącego wiatru .
Określano ideę mianem czarującej, ale też nie nowej (analogiczne próby podejmował ok. 1850 r. Pétin a później Mennier nie osiągając użytecznych praktycznie wyników). Komisja zwróciła w końcu uwagę, że Bukaty pominął milczeniem zagadnienie materiałów konstrukcyjnych, ich wytrzymałości i ciężarów. To, jak i oparte na błędnych założeniach wartości oporów płaszczyzn poruszających się w powietrzu, układu śmigieł, prędkości lotu etc. sprawiło, że w ocenie Komisji przedstawiony jej projekt nie rokował nadziei praktycznego rozwiązania problemu żeglugi powietrznej.
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.