Lebied L-7, 1914
Na początku 1914 r. Witold Jarkowski rozpoczął w firmie Towarzystwo Akcyjne Żeglugi Powietrznej W. A. Lebiediew prace projektowe nad kopią bardzo udanego samolotu brytyjskiego Sopwith "Tabloid". Budowę „Rosyjskich Sopwith’ów” (tak początkowo nazywano ten samolot) rozpoczęto w maju 1914 r. Jarkowski rozpoczął prace od budowy trzech samolotów doświadczalnych. Oznaczono je później jako Lebied L-7. Niestety, brak informacji, kto współpracował z Jarkowskim przy opracowaniu tego samolotu.
Samoloty budowano bardzo szybko i w lipcu 1914 r., czyli w chwili mobilizacji armii rosyjskiej, dwie maszyny były już niemal gotowe. Na jednej zainstalowano silnik Gnôme, na drugiej Clerget- rotacyjne, o mocy 59 kW (80 KM). Niestety, Clerget okazał się niesprawny i pełny cykl fabrycznych prób w locie prowadzono na samolocie z silnikiem Gnôme. We wrześniu 1914 r. ukończono montaż trzeciego L-7. Nie udało się pozyskać dla niego silnika. W. A. Lebiediew zaproponował władzom wojskowym zakup trzech L-7, jako szybkie samoloty rozpoznawcze.
Samoloty zostały zakupione przez armię. Ich montaż zakończono 11.10.1914 r. Pierwsze wojskowe próby L-7 w locie przeprowadzono 18.10.1914 r. Samolot został oceniony bardzo wysoko. Prędkość lotu przekroczyła zakładane 140 km/h i przewyższała prędkość wszystkich innych samolotów pozostających na wyposażeniu armii rosyjskiej. W końcu miesiąca dostarczono samoloty zamawiającemu. Dwa L-7 otrzymały silniki rotacyjne Gnôme, trzeci- Clerget, wszystkie o mocy 59 kW. Dwa samoloty wysłano na front, jeden do 21 oddziału korpuśnego, drugi do oddziału lotniczego twierdzy grodzieńskiej. Szczególnie udaną była eksploatacja L-7 z silnikiem Gnôme w 21 oddziale. W porównaniu z używanymi w Oddziale samolotami typu Morane-Saulnier L był szybszy i zwrotniejszy.
Niestety, udany samolot L-7 na przełomie lat 1914/1915 podzielił los innych jednomiejscowych samolotów rosyjskich, w tym i nader perspektywicznych konstrukcji Igora Sikorskiego: Sikorski S-12 i RBWZ S-16. Nie bacząc na ich znakomite charakterystyki lotno- techniczne, zrezygnowało z zakupu L-7. Dowództwo sił lotniczych Rosji zrezygnowało z przyjmowania na uzbrojenie samolotów jednomiejscowych. Uważano, że zadania bojowe można realizować wyłącznie na samolotach dwumiejscowych. Lotnictwo rosyjskie straciło w ten sposób szansę użycia w walce pełnowartościowych samolotów myśliwskich. Wkrótce samoloty L-7 zupełnie wycofano z eksploatacji.
Witold Jarkowski wcześniej już założył możliwość budowy dwumiejscowego wariantu „Rosyjskiego Sopwitha” i późną jesienią 1914 r. przystąpił do opracowania jego projektu. Utrzymał układ samolotu L-7, ale przedłużył kadłub, a pośrodku skrzyni płatów wprowadził dodatkowe stójki. Odpowiednio wzrosły wymiary samolotu i jego masa. Otrzymał nazwę Lebied L-7bis (wg [2]- posiadał nazwę Lebied L-8). Zbudowano 2 egzemplarze, do których silniki Gnôme „Monosoupape” o mocy 74 kW (100 KM) miało dostarczyć Ministerstwo Wojny.
Jednak dostawa silników opóźniała się. Francuzi długo odmawiali przysłania do Rosji silników Gnôme „Monosoupape”- nie starczało ich po prostu im samym. W ich miejsce dostarczyli słabe i kapryśne silniki Clerget. Jarkowski odmówił ich montażu na L-7bis. Wymagane Gnôme „Monosoupape” udało się zdobyć dopiero w marcu 1915 r. Zainstalowano je na samolotach. Jeden z tych samolotów przekazało do Sewastopolskiej Szkoły Lotniczej, gdzie długo służył jako samolot szkolny. Drugi egzemplarz eksploatowano w oddziale lotniczym twierdzy grodzieńskiej. W trakcie eksploatacji okazało się, że silniki Gnôme „Monosoupape” są jednak za słabe.
Wiosną 1915 r. Witold Jarkowski opracował kolejną wersję samolotu o rozpiętości 11 m. Proponował i inne zmiany w konstrukcji, ale projekt ten nie zyskał wsparcia. Samolot Sopwith nie był w tym czasie konstrukcją szerzej znaną i ani piloci, ani dowództwo lotnictwa rosyjskiego nie byli zainteresowani wprowadzaniem tego właśnie samolotu na wyposażenie sił lotniczych. We wrześniu 1915 r. Jarkowski przedstawił koncepcję adaptacji dalszych samolotów firmy Sopwith do rosyjskich warunków technicznych, technologicznych, eksploatacyjnych i podjęcia ich produkcji w Rosji. Również i ona nie spotkała się z zainteresowaniem. Dowództwo lotnictwa rosyjskiego postawiło w tym czasie na kopiowanie niemieckich samolotów Albatros (Lebied "Rosyjski Albatros") i konstrukcji francuskich. Z chwilą odejścia Jarkowskiego od Lebiediewa wszystkie prace nad Sopwith'ami w Rosji upadły.
W Polsce.
Projekt rosyjskiej kopii samolotu „Tabloid”- Lebied L-7 został opracowany przez Polaka Witolda Jarkowskiego. Był on początkowo kierownik biura konstrukcyjnego Towarzystwa Akcyjnego Żeglugi Powietrznej W. A. Lebiediewa, a później jego dyrektorem.
Konstrukcja.
Jednomiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty drewniane. Konstrukcja dźwigarów drewniana (jesion, sosna), wzmacniana rozporami stalowymi (rury) i cięgnami stalowymi. Pokrycie z lakierowanego płótna.
Kadłub o konstrukcji drewnianej, podstawowe elementy konstrukcyjne części przedniej wykonano z jesionu, części zaś ogonowej z sosny. Pokrycie z lakierowanego płótna. Kabina odkryta.
Podwozie klasyczne stałe. Wyposażony w dwie płozy przeciwkapotażowe.
Usterzenie w układzie klasycznym. Pokrycie z lakierowanego płótna.
Sinik:
- L-7- rotacyjny Gnôme o mocy 59 kW (80 KM) lub Clerget o mocy 59 kW (80 KM),
- L-7bis- rotacyjny Gnôme „Monosoupape” o mocy 74 kW (100 KM).
Dane techniczne L-7 (wg [1]):
Rozpiętość- 7,75 (wg [2]- 7,65) m, długość- 6,4 (wg [2]- 6,95) m, wysokość- 2,5 (wg [2]- 3,15) m, powierzchnia nośna- 20,0 (wg [2]- 16,8) m2.
Masa własna- 380 (wg [2]- 450) kg, udźwig- 175 kg, masa całkowita- (wg [2]- 710) kg.
Prędkość max- 120- 140 (wg [2]- 135) km/h, prędkość przelotowa- (wg [2]- 105) km/h, wznoszenie- (wg [2]- 109) m/min., czas wznoszenia na 3000 m- 5’, pułap- (wg [2]- 3200) m, czas lotu- 3 h (wg [2]- 1 h 30’).
Dane techniczne L-7bis (wg [1]):
Rozpiętość- 9,42 m, długość- 7,1 m, wysokość- 2,5 m, powierzchnia nośna- 27,8 m2.
Masa własna- 420 kg, udźwig- 250 kg.
Prędkość max- 110 km/h, czas wznoszenia na 3000 m- 5’, czas lotu- 3 h.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. ”Witold Jarkowski. Inżynier aeronauta- pionier lotnictwa”. Politechnika Wrocławska. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2006.[2] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.