Warsztaty Szybowcowe Antoniego Kocjana

Reklama prasowa Warsztatów Szybowcowych. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 10/1934).

W 1931 r. w Warsztatach Sekcji Lotniczej KMSPW na Okęciu w Warszawie powstały pierwsze egzemplarze szybowców "Czajka" inż. Antoniego Kocjana oraz szybowiec SG-21 ”Lwów” inż. Szczepana Grzeszczyka. W lecie 1932 r. warsztaty szybowcowe wyodrębniły się od Warsztatów Sekcji Lotniczej, przyjmując nazwę Warsztaty Szybowcowe w Warszawie i stając się spółką kierowaną przez inż. Antoniego Kocjana i inż. Jerzego Wędrychowskiego. Na wiosnę 1933 r. warsztaty przeniosły się na lotnisko mokotowskie. Powierzchnia budynków była rzędu 400 m2. Warsztaty były wyposażone w kilka obrabiarek do drewna.

Warsztaty zatrudniały około 25 pracowników. W kierowaniu warsztatem pomagał Bolesław Kocjan. Warsztaty produkowały szybowce: "Czajka" (od 1931 r.), "Wrona" (od 1932 r.), "Komar" (od 1933 r.), SG-3 (od 1933 r.), "Sroka" (od 1934 r.), Sokół (od 1935 r.), "Mewa" (od 1936 r.), "Orlik" (od 1937 r.) i motoszybowiec "Bąk" (od 1937 r.). W warsztatach tych powstawały prototypy szybowca SG-7 (1937 r.). W największych seriach, po 100 egz., były budowane "Czajki" i "Wrony". W ciągu swego istnienia warsztaty wyprodukowały ok. 360 szybowców. Maksymalna produkcja wynosiła 6 szybowców miesięcznie (74 rocznie).

W latach 1934- 1935 studenci Sekcji Lotniczej Politechniki Warszawskiej zbudowali w Warsztatach Szybowcowych doświadczalny motoszybowiec AMA konstrukcji Rościsława Aleksandrowicza, Henryka Malinowskiego i Andrzeja Anczutina.

Przed wybuchem II wojny światowej w Warsztatach Szybowcowych po­wstały projekty rozwojowe szybowców: "Komar 2", "Sokół 2" i motoszybowca "Bąka 3" (w bu­dowie). W projektach na lata 1940-1941 znajdowały się szybowce: rekordowy i akrobacyjny.

We wrześniu 1939 r. Warsztaty nie zostały zbombardowane, i nie były ewakuowane. Inż. A. Kocjan przebywał w początku września z grupą RWD w Młocinach, ewakuował się do Lublina, gdzie został ranny podczas bombardowania i powrócił do Warszawy. Warsztaty uległy spaleniu podczas obrony Warszawy w 1939 r.

Wiosną 1942 r. pod barakiem warsztatów znajdującym się bliżej ul. Wawelskiej (służącym przed wojną za halę montażową) wykonano piwnicę, w której umieszczono największą w Warszawie tajną drukarnię Armii Krajowej. Drukarnia ta nosiła nazwę Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze Nr 4. Drukowała ona Biuletyn Informacyjny i inne czasopisma konspiracyjne. Tu drukowano pierwsze tajne wydanie książki Dywizjon 303 Arkadego Fidlera. Antoni Kocjan był w 1940 r. aresztowany i wywieziony do Oświę­cimia, skąd jednak udało się go wyciągnąć. Następnie był kierownikiem Referatu Motorowego (Lotniczo- Pancernego) Biura Studiów Przemysłowo- Gospodarczych II Oddziału Informacyjno- Wywiadowczego Komendy Głównej AK, zaj­mując się m. in. wykryciem i rozszyfrowaniem tajnych broni niemieckich V-1 (Fieseler Fi-103) i V-2 (A4).

Po wykry­ciu przez Gestapo drukarni TZWZ-4 w czerwcu 1944 r. Kocjan został aresztowany, a po wybuchu Powstania- rozstrzelany w sierpniu 1944 r. na Pawiaku.

Na miejscu warsztatów stanął na początku lat 1950- tych gmach Głównego Urzędu Statystycznego.

Konstrukcje:
Kocjan "Czajka", 1931, szybowiec szkolno-przejściowy.
Kocjan "Wrona", 1932, szybowiec szkolny.
Kocjan "Komar", 1933, szybowiec treningowo-wyczynowy.
SG-3, 1933, szybowiec wyczynowy.
Kocjan "Sroka", 1934, szybowiec treningowy.
Kocjan "Sokół", 1935, szybowiec akrobacyjny.
AMA, 1935, motoszybowiec doświadczalny.
Kocjan "Mewa", 1936, szybowiec wyczynowy.
Kocjan "Orlik" ("Orlik Olimpijski"), 1937, szybowiec wyczynowy.
SG-7, 1937, szybowiec wyczynowy.
Kocjan "Bąk", 1937, motoszybowiec wyczynowy.
Kocjan szybowiec rekordowy, 1939 (1940- 1941), projekt szybowca rekordowego.
Kocjan szybowiec akrobacyjny, 1939 (1940- 1941), projekt szybowca akrobacyjnego.

Galeria

  • WS- Warsztaty Szybowcowe A. Kocjana i HWS- Harcerskie Warsztaty Szybowcowe w Warszawie. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).
  • Ruiny Warsztatów Szybowcowych spalonych we wrześniu 1939 r. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).
  • Prototyp szybowca ”Sroka” na ternie Warsztatów Szybowcowych Antoniego Kocjana. (Źródło: ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Kowalski T. J., Malinowski T. ”Mała encyklopedia lotników polskich”. Tomik 1. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.

blog comments powered by Disqus