Część I- Historia rozwoju konstrukcji.

ZASTOSOWANIE

Stany Zjednoczone- pierwsze egzemplarz seryjny F-35A o numerze AF-06 przeznaczony szkolenia i wy­pracowania procedur został dostarczony dla United States Air Force (USAF) w maju 2011 r. Maszynę przydzielono do 461th FS [Flight Test Squadron). Do 2022 r. USAF miało otrzymać 502 samoloty seryjne. United States Marine Corps (USMC) odebrała swojego pierw­szego F-35B (BF-06) dla VMFAT-501 (Marine Fighter Attack Training Squadron) w styczniu 2012 r., a United States Navy pokładowego F-35C (CF-06) dla VFA-101 (Fighter Squadron) - w kwietniu 2013 r.

W 2012 r. siły zbrojne USA odebrały 27 seryjnych myśliwców (11 F-35A, 16 F-35B), w 2013 r.- 32 samoloty (14 F-35A, 13 F-35B, 5 F-35C), a w 2014 r.- 33 samoloty (21 F-35A, 4 F-35B, 8 F-35C).

USAF w październiku 2015 r. posiadały F-35A w jednostkach testowych WPS (Weapons Squadron), TES (Test and Evaluation Squadron), FLTS (Flight Test Squadron) oraz szkolno -bojowych FS (Fighter Squadron). Testy operacyj­ne prowadzone są w Edwards i Nellis, gdzie piloci doskonalą taktykę działania F-35, a trening nowego personelu latającego i naziemnego w bazach Eglin i Luke. Dodatkowo, prowadzone jest szkolenie pilo­tów australijskich, norweskich i włoskich.

US Navy miała otrzymać łącznie 260 pokładowych F-35C. Pró­by maszyn i szkolenie pilotów marynarki prowadzone są w VX-23 (Air Test and Evaluation Squadron).

Pierwszą formacją sil zbrojnych USA, której samoloty "Lightining II" uzyskają gotowość operacyjną będzie USMC. Stacjonujący w bazie Yuma dywizjon VMFA-121 (Marine Fighter Attack Squadron) wstęp­ną gotowość operacyjną osiągnie do grudnia 2015 r., a pełną- w 2017 r. Szkolenie pilotów USMC prowadzą MX-22 (Marine Operational Test and Evaluation Squadron) i VMFAT-501, ta ostat­nia jednostka prowadzi również trening brytyjskich pilotów F-35B. Łącznie dla Marines za­mówionych ma być 420 samolotów, z tego 353 F-35B i 67 F-35C.

Koncern Lockheed Martin za­oferował sojusznikom z NATO samoloty Lockheed Martin F-35 "Lightning II" jako naturalnego następcę używanych Lockheed Martin F-16 "Fighting Falcon". Ustalono, że koszt zaku­pu samolotów miał zostać zmniejszony o wkład, jak dane państwo wniosło w fazę rozwoju programu JSF. W ten sposób chciano zmniejszyć akcelerację kosztów rozwoju i przyszłej produkcji F-35. Od początku programu JSF głównym zagranicznym partnerem była Wielka Brytania, która jest partnerem tzw. pierwszego poziomu (Tier 1) z udziałem na poziomie 5% kosztów całkowi­tych projektu JSF. Partnerami drugiego poziomu (Tier 2) zostały Holandia i Włochy (udział 2- 2,5%), a partnerami trzeciego poziomu (Tier 3)- Au­stralia, Kanada, Dania, Norwegia i Turcja (udział poni­żej 1%). Do programu dołączyły także- jako partnerzy SCP (Security Cooperative Partner) otrzymu­jący wybrane informacje na temat samolotu- Izrael i Singapur.

Australia-  od lipca 2002 r. jest part­nerem trzeciego poziomu i początkowo deklaro­wała zakup do 100 F-35A dla zastąpienia Boeing F/A-18 "Hornet" w RAAF, w ramach zainicjowanego cztery lata wcześ­niej programu New Air Combat Capability (Project AIR 6000). Maszyny miały wejść na wyposażenie trzech dywizjonów latających na F/A-18, dwóch posiada­jących General Dynamics F-111 i jednostki treningu operacyjnego. Jednak wcześniejsze wycofanie tych ostatnich maszyn wymu­siło zamówienie przez Australię partii Boeing F/A-18E/F "Super Hornet" i zmniejszenie ilości planowanych F-35 do 72 egz. W 2009 r. poinformowano o planowanym zamówieniu pierwszej partii 14 F-35A, jednak w 2013 r. zamówiono jedynie dwie maszyny. Zostały one dostarczone do końca 2014 r. do bazy Luke Air Force Base (USA). Australijski przemysł lotniczy uczestniczy w produkcji komponentów do wszystkich serii F-35.

Dania- uzyskała status partnera trzeciego stopnia. Początkowe zamówienie szaco­wane w 2004 r. na 48 maszyn nie zostało ostatecz­nie zaakceptowane przez stronę duńską. W marcu 2013 r. rozpoczęto procedurę pozyskania 30 no­wych myśliwców, następców F-16AM/BM, ale do poto­wy 2015 r. wiążąca decyzja w tym zakresie nie zo­stała podjęta.

Holandia- przystąpiła do programu w 2002 r. jako partner stowa­rzyszony drugiego poziomu, ponosząc 2% kosztów I mając wpływ na określenie wymagań dla wersji CTOL i ograniczony udział w programie. W 2008 r. rząd holenderski zaakceptował projekt za­kupu 85 F-35A. Dwa samoloty seryjne o numerach zamó­wiono w latach 2009- 2010, zostały one dostarczone do testów w bazie Eglin do czerwca 2013 r. W tym samym roku potwierdzono sfi­nansowanie zakupu kolejnych 35 samolotów. Siedem pierwszych samolotów ma powstać w zakładach w Forth Worth, pozosta­łe zostaną zmontowane we włoskim FACO/MRC&U (Final Assembly & Check Out / Maintenance, Repair, Overhaul & Upgrade). Pierwszą jednostką łatającą na F-35A był 323. Tactical Training Evaluation and Standarisation Squadron (dywizjon szkolny i tre­ningu operacyjnego) sformowany w Edwards AFB.

Izrael- od 2003 r. jako partner SDP inwestował w rozwój samolotu i wstępnie wyraził chęć zakupu ok. 100 myśliwców F-35A. W 2008 r. plany te ograniczono do 75 samo­lotów F-35I "Adir" odpowiadających wariantowi CTOL, a pierwsze samoloty miały być przekazane Izraelowi w 2014 r. W 2010 r. ministerstwo obrony Izraela podpisało z Lockheed Martin porozu­mienia o nabyciu pierwszych 20 samolotów. Firmy izraelskie uzyska­ły zgodę na zamontowanie w F-35I własnych systemów elektronicznych, w tym radiostacji, urządzeń wymiany da­nych i systemu walki elektronicznej oraz serwisowanie ma­szyn. Samoloty będą także zintegrowane z pociskami powietrze- powietrze i bombami kierowanymi opraco­wanymi w Izraelu, a lokalny przemysł oprócz offsetu otrzymał zamówienie na produkcję skrzydeł i elemen­tów kadłuba maszyny. Zamówienie na 9 egz. złożono w listopadzie 2014 r.,

Japonia- zdecydowała w grudniu 2011 r. o zakupie F-35A w ramach programu F-X, który zakładał nabycie 42 myśliwców nowej generacji. Lockheed Martin zgodził się na ulokowanie w Ja­ponii linii finalnego montażu maszyn i offset o wartości około 20% kontraktu. F-35A zastąpią myśliwce McDonnell Douglas/Mitsubishi F-4EJ Kai "Phantom II". Pierwsze 4 samoloty zamówiono w marcu 2013 r., a następne 4- we wrześniu 2014 r. Sugeruje się także, że Japonia może zamówić myśliwce F-35B dla niszczycieli śmigłowcowych typów Hyūga i Izumo.

Kanada- w lipcu 1997 r. podjęła decyzję o dołączeniu do programu JSF. Maksymalna liczba zakupionych myśliwców miała wynosić 72 egz., choć w niektó­rych opracowaniach podawano nawet 85 egz. W 2010 r. ogłoszono o planowanym bezprzetargowym wyborze F-35A jako podstawowego przyszłego samolotu RCAF, redukując zamówienie do 65 egz. Z uwagi na kontrowersje związane z możliwoś­ciami bojowymi samolotu i jego ceną do października 2015 r. nie podjęto decyzji o zamówieniu pierw­szych CF-35 "Lightning II".

Korea- planowała zakup 60 samolotów F-35A po tym, jak produkt Lockheed Martin zwyciężył w konkursie FX-III na myśliwiec nowej generacji dla Repubiic of Korea Air Force. Z uwagi na wyższy niż początkowo sugerowano koszt nabycia i eksploatacji myśliwców zredukowano zamówienie do 40 egz. Samoloty mają być dostarczane w latach 2018- 2025.

Norwegia- od 1997 r. jest partne­rem stowarzyszonym programu JSF trze­ciego stopnia, ponosząc 2% kosztów. W 2008 r. rząd Norwegii podjął decyzję o wyborze F-35 jako następcy F-16, pomimo wielu kontrowersji związanych z możliwościami bojowymi i ciągle wzrastającą ceną jednostkową. Zamówienie na 2 pierwsze samoloty sfinalizowano we wrześniu 2013 r. Pierwszy norweski F-35A został przekazany we wrześniu 2014 r., kolejny odebrano w październiku 2015 r. Norwegia zamierza zakupić 52 samoloty, które miały być dostarczone w latach 2016- 2024.

Singapur- jako partner SDP otrzymał wybrane informacje odnośnie możliwości przyszłego F-35 "Lightning II".

Turcja- dołączyła do programu JSF w 1999 r., a trzy lata później zawarto porozu­mienie o włączeniu tego kraju jako partnera trzeciego poziomu. Deklarowano wówczas zakup 116 egz., zastę­pujących maszyny F-4E-2020 "Terminator", RF-4ETM "Isik" i najstarsze F-16A w ramach programu F-X. W 2006 r. ustalo­no, że montaż końcowy myśliwców będzie odbywał się w zakładach Turkish Aerospae Industries. W 2012 r. planowano sfinanso­wanie pierwszych dwóch F-35A, ale rok później podję­to decyzję o wstrzymaniu zamówienia do czasu poro­zumienia się w kwestiach integracji samolotu z lokal­nym uzbrojeniem oraz kwestii produkcji maszyn w Turcji.

Wielka Brytania- od początku programu JSF była głównym zagranicznym partnerem. Brytyjskie koncerny, w tym BAE Systems i Rolls- Royce uczestniczą w produkcji płatowca i silnika. Brytyjczycy przystąpili do stadium demon­stracji koncepcji JSF w listopadzie 1995 r., co dało wpływ na kształt przyszłego samolotu. Brytyjczycy są partnerem tzw. pierwszego poziomu (Tier 1) z udziałem na poziomie 5% kosztów całkowi­tych projektu JSF. Udział w programie był jednym z powodów rozstrzygnięcia w styczniu 2001 r. zainicjowanego pięć lat wcześniej projektu Futu­re Carrier Borne Aircraft na korzyść JSF. W 2001 r. rząd brytyjski anonsował zakup łącznie 138 nowych samolotów dla zastąpienia samolotów "Harrier" w RAF i Royal Navy. Decyzja o nabyciu pierwszej partii F-35B zapad­ła w 2006 r., jednak w 2010 r. rząd brytyjski uznał, że zamiast wersji krótkiego startu i pionowego lądowania dla nowych lotniskow­ców typu Queen Elizabeth zakupi samoloty w wersji F-35C. W 2011 r. decy­zję cofnięto, a następnie zamówiono dwa samoloty w konfiguracji testowe i jeden treningowy w wersji F-35B. Maszyny w końcu 2015 r. miały być przekazane do No. 17 (Reserve) Test and Evaluation Squadron w amerykań­skiej bazie Edwards, którego zadaniem jest szkolenie i wypracowanie procedur operacji lotniczych. Czwarty brytyjski F-35B miał być dostarczony do Edwards do końca 2016 r. W lutym 2014 r. przekazano środki na 14 ma­szyn seryjnych.

Włochy- w 1996 r. swoje potrze­by określiły na 30 egz. w wersji STOVL dla planowanego lekkiego lotniskowca, a w dalszej przyszłości do 150 samolotów konwencjo­nalnego startu i lądowania CTOL dla zastąpienia samolotów Panavia "Tornado" IDS i Alenia Aermacchi Embraer AMX. Włosi przystąpili do programu JSF w grudniu 1998 r. Umowa z Lockheed Martin precyzowała zbudowanie linii mon­tażu samolotów dla własnych sił zbrojnych i Holandii. Zakłady te, umożliwiające również serwisowanie ma­szyn dla regionu Europy i Bliskiego Wschodu, powsta­ły w ramach FACO / MRO&U w Cameri. Ostatecznie planowano wprowadzić do służby 131 samolotów, w tym 109 egz. F-35A dla Aeronautica Militare i 22 egz. F-35B dla Marina Militare. W 2012 r. ilość zmniejszono do 90 egz., z tego 60 F-35A dla AMI, a pozostałe maszyny w wersji STOVL- po 15 dla sił powietrznych i marynarki wojennej. Trzy pierwsze samoloty zamówiono w 2011 r., umowę na następną trójkę podpisano w 2012 r., a na ko­lejne dwa w 2013 r.

W Polsce.

Współpraca w programie produkcji JSF firmy Lockheed Martin proponowana była także Polsce. Ok. 2000 r. konsorcjum to zaoferowało polskiemu rządowi możliwość włączenia się do prac nad JSF, jeżeli zakupimy samoloty Lockheed Martin F-16 ”Fighting Falcon”. Krążyła wówczas nieoficjalna informacja, jakoby Polska zdecydowała się na zakup około 60 używanych samolotów F-16A/B, by po modernizacji MLU wypełniły one, częściowo, lukę sprzętową w oczekiwaniu na pojawienie się możliwości zakupu przez Polskę samolotów JSF. Głoszący te idee zakładali, ze w tym czasie w Polsce nastąpi znaczący wzrost gospodarczy i, co za tym idzie, wzrost budżetu MON. Pozwoliłoby to na wyasygnowanie środków umożliwiających zakup nowoczesnego samolotu bojowego, czyli JSF.

W dniu 15.11.2005 r. koncern Lockheed-Martin zaprezentował polskim mediom w Forth Worth w Teksasie zmontowany kadłub pierwszego polskiego samolotu Lockheed Martin F-16C Block 52+ ”Fighting Falcon”. Menedżerowie koncernu Lockheed Martin podkreślali przy tym, że F-16 jest naturalnym łącznikiem z programem JSF i chętnie by widzieli udział Polski w programie Lockheed Martin F-35.