Kocjan Antoni
Antoni Kocjan urodził się 12.08.1902 r. we wsi Skalskie k. Olkusza jako syn Michała i Franciszki z Żurawskich. W 1923 r. ukończył gimnazjum w Olkuszu, po czym rozpoczął studia na wydziale elektrycznym i lotniczym Politechniki Warszawskiej. Własną pracą zarabiał na utrzymanie i opłatę uczelni. Znajdował się w bardzo trudnych warunkach materialnych. W okresie studiów współpracował z Stanisławem Rogalskim, Stanisławem Wigurą i Jerzym Drzewieckim (konstruktorami samolotów RWD) w sekcji lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Z wyróżnieniem ukończył drugi kurs samolotowy Aeroklubu Warszawskiego i otrzymał dyplom pilota (20.10.1929 r.). 16.10..1929 r. wraz z Franciszkiem Żwirką ustanowił międzynarodowy rekord wysokości (4004 m) na samolocie RWD-2. W rozegranych 22.06.1930 r. Zawodach Młodych Pilotów otrzymał II nagrodę (pierwszej nie przyznano). Startował na samolocie Hanriot H-28.
Po uzyskaniu dyplomu inżyniera w 1931 r. rozpoczął pracę w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych w Warszawie. Jeszcze tego roku skonstruował szybowiec "Czajka", który produkowano seryjnie. W drugiej połowie 1932 r. stanął na czele Warsztatów Szybowcowych w Warszawie jako główny konstruktor. Zaprojektował wiele doskonałych szybowców, które rozsławiły polskie szybownictwo. 30 września 1932 r. wraz z Jerzym Drzewieckim zdobył międzynarodowy rekord wysokości w II kat. samolotów turystycznych (6023 m) na samolocie RWD-7. We wrześniu tego roku został zbudowany szybowiec "Wrona" oraz zaprojektowano szybowiec treningowy "Komar", zbudowany w maju 1933 r. Szybowiec ten został skierowany do produkcji seryjnej. W 1933 r. ukończono szybowiec "Wrona bis", w 1934 r. oblatano szybowiec "Sroka", w 1935 r.- akrobacyjny "Sokół" oraz "Komar bis", a w 1936 r. opuściły warsztaty szybowce: "Czajka bis", "Sokół bis" oraz "Mewa" (zaprojektowany wspólnie z inż. Szczepanem Grzeszczykiem).
W 1937 r. oblatano dwa szybowce wyczynowe typu "Orlik", na których dwóch naszych pilotów startowało w I Szybowcowych Mistrzostwach Świata (Wasserkuppe, Niemcy- Bolesław Baranowski zajął 7-miejsce. Tego samego roku podczas V Krajowych Zawodów Szybowcowych w Inowrocławiu sześciu pilotów latało na "Orlikach". Ponadto Michał Offierski przeprowadził loty doświadczalne motoszybowca "Bąk". Z początkiem 1938 r. oblatano szybowiec "Orlik 2". Pod koniec 1938 r. opuścił warsztaty motoszybowiec "Bąk 2", a z początkiem 1939 r. został oblatany szybowiec "Orlik 3 Olimpijski", który wykonano specjalnie na konkurs olimpijski we Włoszech (Sezze Littorio). Wskutek jednak nieprzyjaznej kampanii Włoch i Niemców przeciwko Polsce, pomimo oczywistych wyższych zalet technicznych i pilotażowych Orlika 3- nagrodę przyznano niemieckiemu szybowcowi DFS ”Meise Olimpia”. W 1939 r. opracowano nową wersję szybowca szkolnego "Wrona 2". Mimo wyczerpującej pracy konstruktorskiej i organizatorskiej inż. Kocjan miał czas na latanie w Aeroklubie Warszawskim jako pilot samolotowy, startując w zawodach samolotowych jako pilot lub nawigator.
Do wybuchu II wojny światowej w Warsztatach Szybowcowych powstały projekty rozwojowe szybowców: "Komar 2", "Sokół 2" i motoszybowca "Bąk 3" (w budowie). Również w 1939 r. inż. Antoni Kocjan opracował projekt szybowca do wstępnego szkolenia o uproszczonej konstrukcji, przeznaczony do budowy amatorskiej, który otrzymał nieoficjalną nazwę "Antykacap". Projekt nie został zrealizowany. W projektach na lata 1940-1941 znajdowały się szybowce: rekordowy i akrobacyjny.
W drugiej połowie lat 1930- tych szybowce konstrukcji inż. Kocjana budowano na licencji w Finlandii, Estonii, Bułgarii, Jugosławii i Palestynie. Skonstruował on również ślizgowiec wodny jako studium doświadczalne pływaków do samolotu (chodziło tu o możliwość zastosowania ich do wodnosamolotów o różnym przeznaczeniu). Na szybowcach Kocjana ustanowiono 26 rekordów, w tym jeden międzynarodowy. Michał Offierski na motoszybowcu Bąk ustanowił w lutym 1938 r. dwa rekordy międzynarodowe.
W czasie Wojny Obronnej 1939 inż. Kocjan został kontuzjowany wybuchem bomby lotniczej podczas jednego z nalotów na Lublin. W czasie okupacji został żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, w której wkrótce zasłynął jako niezwykle odważny w działaniu- był autorem niezwykle śmiałych i ryzykownych planów walki z okupantem hitlerowskim. W rezultacie aresztowania (wrzesień 1940 r.) przesiedział 10 miesięcy w Oświęcimiu, skąd wydostali go przyjaciele z Armii Krajowej. Powróciwszy do pracy z jeszcze większym zacięciem przystąpił do działalności konspiracyjnej jako szef referatu przemysłu lotniczego Komendy Głównej AK.
Współpracownicy Kocjana z okresu okupacji hitlerowskiej zgodnie stwierdzają, że był on odważny w granicach niespotykanych. Działał z tak olbrzymim ryzykiem, że trudno sobie dzisiaj uzmysłowić jego genialne pociągnięcia. Na przykład na jego zamówienie hitlerowscy specjaliści wykonywali we własnych warsztatach części oprzyrządowania, które następnie służyły do wytwarzania broni dla Armii Krajowej. Ruchliwość i pomysłowość Kocjana wielokrotnie wprawiały w najwyższe zdumienie władze wojskowe Armii Krajowej. On to np. przyczynił się do zlokalizowania zakonspirowanej hitlerowskiej bazy doświadczalnej broni V-1 w Peenemünde. Z jego inicjatywy z Warszawy wyjechało kilku specjalistów dla rozpracowania pilnie strzeżonego obozu wojskowego. Polscy komandosi w mundurach SS-manów, zaopatrzeni we wszelkie niezbędne dokumenty, wykonali dokładnie zadanie zlecone im przez inż. Antoniego Kocjana. Ostatecznym wynikiem przeprowadzonego rozpoznania i sporządzenia map sytuacyjnych był nalot blisko 600 ciężkich samolotów bombowych lotnictwa RAF na Peenemünde w nocy z 17/18.08.1943 r. Zginęło wówczas wielu wybitnych specjalistów tzw- broni odwetowej, a także kilku wyższych oficerów hitlerowskich. Baza została zniszczona, a użycie broni V-1 opóźnione o ponad pół roku.
Pod koniec 1943 r. Kocjan poprzez otrzymywane meldunki wywiadowcze przyczynił się do wykrycia bazy tajemniczej broni V, tym razem zorganizowanej na terenie Polski- w miejscowości Blizna-Pustków koło Mielca. W rezultacie niezwykłej dzielności ludzi z podziemia i tym razem dostarczono aliantom najważniejsze części (z rysunkami sporządzonymi przez Kocjana) pocisku rakietowego V-2. Części tego pocisku, dostarczone z kolei do Anglii, okazały się największą rewelacją minionej wojny.
Inż. Antoni Kocjan został aresztowany 2.06.1944 r. i nieludzko zmasakrowany przez gestapowców. Milczał do śmierci, nie wydał nikogo i nie zdradził żadnej tajemnicy wojskowej. Hitlerowcy zamordowali go 13.08.1944 r. Według informacji, jakie uzyskała Armia Krajowa, sądzono że Kocjan zostanie załadowany do transportu więźniów. Specjalna grupa dywersyjna AK czekała w Skierniewicach, aby dokonać odbicia go z transportu. Akcję odwołano w wyniku potwierdzenia wiadomości, iż Kocjan nie żyje.
W okresie międzywojennym inż. Antoni Kocjan należał do grupy najwybitniejszych konstruktorów lotniczych. W czasie wojny nie latał bojowo, nie odniósł żadnego zwycięstwa powietrznego, nie nosił stalowego munduru, zadał jednak Niemcom hitlerowskim tak olbrzymie straty, iż nazwano go czlowiekiem, który wygral wojnę. Pomimo niewątpliwych osiągnięć, godnych najwyższego podziwu i uznania, nie otrzymał nawet pośmiertnie należnego mu odznaczenia wojskowego.
Konstrukcje:
Kocjan ślizgowiec, 1928, ślizgacz śmigłowy.
Kocjan "Czajka", 1931, szybowiec szkolno-przejściowy.
Kocjan "Wrona", 1932, szybowiec szkolny.
Kocjan "Komar", 1933, szybowiec treningowo-wyczynowy.
Kocjan "Sroka", 1934, szybowiec treningowy.
Kocjan "Sokół", 1935, szybowiec akrobacyjny.
Kocjan "Mewa", 1936, szybowiec wyczynowy.
Kocjan "Orlik" ("Orlik Olimpijski"), 1937, szybowiec wyczynowy.
Kocjan "Bąk", 1937, motoszybowiec wyczynowy.
Kocjan "Antykacap", 1939, projekt szybowca szkolnego.
Kocjan szybowiec rekordowy, 1939 (1940-1941), projekt szybowca rekordowego.
Kocjan szybowiec akrobacyjny, 1939 (1940-1941), projekt szybowca akrobacyjnego.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Kowalski T. J., Malinowski T. ”Mała encyklopedia lotników polskich”. Tomik 1. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.