Działowski Stanisław
DKD

Stanisław Działowski. (Źródło: via Konrad Zienkiewicz).

Stanisław Działowski urodził się 11.04.1900 r. w Mielcu. Ukończył sześć klas szkoły powszechnej i dwie klasy gimnazjalne. W latach 1914- 1915 był na prak­tyce ślusarskiej (wg [6]- podjął naukę w szkole budowy samolotów) w Wied­niu, której nie dokończył. 3.03.1916 r. wstąpił do lotnictwa w armii austro- węgierskiej w Wied­niu, skąd został odkomen­derowany do szkoły budo­wy samolotów na Węg­rzech (w Mauer i Szeged), gdzie prze­bywał aż do zakończenia I wojny światowej. Służył jako mechanik lotniczy.

Po zakończeniu wojny powrócił do Mielca. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zgłosił się 11.11.1918 r. w Krakowie do Wojska Polskiego. Przyjęty został w stopniu kaprala. Skierowano go jako mechanika w montowni samo­lotów w  Parku Szkoły Pilotów, z którą we wrześniu 1920 r. (niektóre źródła podają błędne daty- 1919 lub 1921 r.) przeniesiony został do Bydgoszczy. Tam został szefem montażu samo­lotów w Szkole Pilotów.

Na tym stanowisku pracował aż do 1926 r. 1 kwietnia te­goż roku wstąpił do szko­ły pilotów jako uczeń- pilot, po czym (1.10.1926 r.) przydzielony zostaje jako pilot do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, pełniąc równocześnie funkcję pilota w eskadrze treningowej głównego portu. W maju 1927 r. przechodzi na własną prośbą do 2 Pułku Lotniczego w Krakowie, gdzie pracuje w charakterze pilota oblatywacza i kon­struktora parku lotnicze­go. Pracował również jako kontroler Parku i instruktor. Brał udział w zawodach lotniczych.

W 1928 r. wraz z bra­tem Mieczysławem Działowskim zakła­da na terenie parku firmę lotniczą Bracia Działowscy z myślą o produk­cji samolotów dla wojska.

Z uwagi na stan zdrowia w 1936 (wg [6]- 1935) r. zwolniony został z wojska i przeniesiony na emeryturę w stopniu starsze­go sierżanta pilota. Dwa lata prowadził włas­ną firmę wytwarzającą części do szybowców. Pracował potem jako pracownik cywil­ny w 2 Pułku Lotniczym. Później pracował w szkole LOPP w Stanisławowie. W 1938 r., wraz ze swym bra­tem, rozpoczął pracę w PZL Warszawa, Mokotów (WP-1) jako mistrz montażu głównego. W 1939 r. przeniesiony zostaje do pracy w PZL WP-2 w Mielcu, skąd tuż przed samą wojną prze­nosi się do Fabryki Motocykli SHL w Kielcach.

W dwudziestoleciu międzywojennym nale­żał do niezwykle uzdolnionych konstruktorów sa­molotów. Zdany jedynie na własne siły, pracując po amatorsku, zbudował wraz ze swoim bratem Mieczysławem pięć udanych prototypów samolotów sportowych, szybowiec i oryginalny samochód- samolot (nie dokończony z braku funduszów) tzw "Aeromobil".

W  1925 r. zbudowali szybowiec "Byd­goszczanka", który starto­wał w II Ogólnokrajowym Konkursie Szybowców w Gdyni na Oksywiu, gdzie za bardzo oryginalną kon­strukcję został wyróżnio­ny dyplomem. Wkrótce po rozbiciu szybowca "Bydgoszczanka" na II Konkursie Szybowców, przystąpili do budowy samolotu. Niewątpliwie na te decyzje wpłynął przykład braci Gabriel. Stanisław Działowski, który był konstruktorem samolotu, miał za sobą 9 lat pracy przy obsłudze samolotów i remontach, w tym 5 lat- jako szef montowni Parku Lotniczego Szkoły Pilotów w Bydgoszczy. Budowę samolotu umożliwił bydgoski szewc Jan Krüger, entuzjasta lotnictwa, który zakupił od braci Gabriel silnik Haacke. Stąd samolot otrzymał oznaczenie DKD-I, od nazwisk wykonawców oraz fundatora silnika. W 1926 r. bracia odbyli na nim pierwszy polski przelot międzymia­stowy z Bydgoszczy do Warszawy w czasie 2 h 45'. Kolejne konstrukcje samolotowe braci Działowskich to: DKD-II, DKD-III (brał udział w 1927 r. w Krajowym Konkursie Awionetek i zajął trzecie miejsce na KKA w 1928 r.), dwa DKD-IV (z silnikiem Anza­ni i z silnikiem Siemens- Halske, maszyna z tym pierwszym silnikiem zadęła pierwsze miejsce w II Krajowym Konkur­sie Awionetek w 1928 r., z drugim- piąte miejsce, obaj konstruktorzy- uczestni­cy konkursu, również jako piloci otrzymali za 1 i 3 miejsce ich maszyn nagro­dę 13 tys. zł), DKD-V (budowana na Challen­ge w 1932 r., rozbiła się w czasie przymusowego lądowania, a pilot S. Działowski doznał ciężkich obrażeń), DKD-VI, DKD-VII, DKD-VIII (dwa ostatnie nie zrealizowane całkowicie) i "Aeromobil" (taksówka powietrz­na, nieukoń­czony).

Przed wybuchem wojny zaniechał samodzielnych prac konstruktorskich, zniechęcony stałymi trudnościami finansowymi i słabym stanem zdrowia po katastrofie.

We wrześniu 1939 r. z najstarszym synem Stanisławem we Lwowie zgłosił się ochotniczo do 6. Pułku Lotniczego. Po rosyjskiej agresji na Polskę 17.09.1939 r. znalazł się w Rumunii. Przedostał się do Francji. Podobnie jak wielu lotników zgłosił się do reaktywowanego lotnictwa polskiego. We Francji pracował w montowni samolotów Lioré-et-Olivier LeO 451. W marcu 1940 r. został instruktorem pilotażu w 108 Batalionie Lotniczym w Montpellier.

Po upadku Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii. 27.06.1940 r. został przyjęty do RAF i po przeszkoleniu latał w 2 Jednostce Współpracy z Obroną Przeciwlotniczą (ang. AACU - Anti- Aircraft Cooperation Unit). (Wg [4]- latał ja­ko pilot myśliwski w je­dnym z dywizjonów). 15.10.1941 r. został ranny w locie bojowym i skierowany do szpitala wojskowego w East Kilbrick w Szkocji (wg [4] i [6]- ze­strzelony nad Niemcami k. Hamburga, ciężko ranny dostał się do nie­woli. W drodze wymiany jeńców wiosną 1941 r. wrócił do Anglii). 17.03.1941 r. został zwolniony z RAF- u, z uwagi na stan zdrowia. Trafił do szpitala i na dalsze leczenie do sanatorium. Zmarł 19.03.1942 r. w sanatorium RAF w Perth. Pochowany na tamtejszym cmentarzu Wellhill.

Jako pilot wylatał na 20 typach samolotów ok. 800 h, wykonał także 12 skoków spadochronowych. Posiadał następujące od­znaki i odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi, Me­dal X- lecia, Polową Od­znakę Pilota, Złotą Hono­rową Odznakę LOPP-u i odznakę spadochronową.

Konstrukcje:
Działowski "Bydgoszczanka", 1925, szybowiec.
DKD-I, 1926, amatorski samolot sportowy.
DKD-III, 1927, samolot sportowy.
DKD-IV (DKD-V), 1928, samolot sportowy.
DKD-V, 1930, samolot sportowy.
DKD-VI, ok. 1930, projekt samolotu.
DKD-VII, 1930, projekt samolotu szkolno-turystycznego.
DKD-VIII, 1930, samolot szkolno-turystyczny.
DKD-IX, projekt samolotu.
DKD-X ”Aeromobil”, 1939, samolot łącznikowy i obserwacyjny, sanitarny, dyspozycyjny.

Galeria

  • Samolot DKD-IV i jego konstruktor st. sierż. pil. Stanisław Działowski. (Źródło: forum.odkrywca.pl).
  • Bracia Działowscy przy budowie samolotu DKD IV. Widoczni m.in.: Stanisław Działowski (pierwszy z prawej) i jego brat Mieczysław. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-G-1691).
  • Stanisław Działowski przy samolocie własnej konstrukcji DKD-IV. Lot Południowo - Zachodniej Polski, 1929 r. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-S-1262-2).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[4] (j.r.k.) "Stanisław Działowski (1900-1942)". Skrzydlata Polska nr 5/1963.
[5] Cumft O., Kujawa H. K. "Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946". Wydawnictwo MON. Warszawa 1989.
[6] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
blog comments powered by Disqus