Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172, 1961

W maju 1960 r. zespołowi Michaiła Leontjewicza Mila polecono opracowanie dwóch nowych śmigłowców: Mil Mi-2 dla zastąpienia Mil Mi-1 oraz Mil Mi-8 dla zastąpienia Mil Mi-4. Ich cechą charakterystyczną miało być użycie silników turbinowych, mniejszych i lżejszych niż silniki tłokowe o tej samej mocy (pierwszym w ZSRR śmigłowcem z napędem turbinowym był Mil Mi-6,dla lżejszych śmigłowców nie było na razie silników turbinowych odpowiedniej mocy). Początkowy zamysł był taki, aby na Mi-1 I Mi-4 po prostu zamienić silnik tłokowy na turbinowy, nie ruszając pozostałej konstrukcji. W obu przypadkach okazało się to jednak niemożliwe.
Początkowy wariant Mi-8, wykonany w wersji pasażerskiej i oznaczony W-8 (izdielije 80) miał jeden silnik turbinowy AI-24W konstrukcji Aleksandra Iwczenki (modyfikacja silnika od samolotu Antonow An-24). Wirnik główny i ogonowy, układ przenoszenia mocy oraz tylna część kadłuba śmigłowca zostały przejęte bez zmian z Mi-4. Pierwszy z dwóch zbudowanych prototypów jednosilnikowego W-8 wystartował 24.06.1961 r., a w dwa tygodnie później został zademonstrowany publicznie podczas pokazów na lotnisku Tuszyno w Moskwie (w NATO otrzymał nazwę Hip-A).
Pół roku wcześniej, w styczniu 1961 r. siły powietrzne rozpatrywały projekt wojskowej, transportowo- desantowej wersji W-8. Zamawiający zażądali od konstruktorów zwiększenia ładowności śmigłowca, czyli tym samym założenia mocniejszego zespołu napędowego i nowej przekładni. Równocześnie nalegali na dwusilnikowy układ śmigłowca, zapewniający większe
bezpieczeństwo w przypadku awarii. Analizy możliwych rozwiązań pokazały, ze nie da się wykonać tego zadania za pomocą modyfikacji któregoś z istniejących silników, dlatego zamówiono nowy silnik turbinowy w zespole Siergieja Izotowa (wtedy nosił on nazwę OKB-117, stąd i nazwa silnika TW2-117). S. Izotow opracował także nową przekładnię główną dla śmigłowca. Silnik TW2- 117 miał zbliżone do zachodnich odpowiedników jednostkowe zużycie paliwa, ale był od nich cięższy. Tym niemniej był i tak nieporównanie lżejszy od silnika tłokowego ASz-82W ze śmigłowca Mi-4: przy tej samej mocy maksymalnej 1250 kW masy silników wynosiły odpowiednio 1070 kg i 335 kg.
2.08.1962 r. nowy wariant W-8A (w NATO Hip-B) po raz pierwszy oderwał się od ziemi, a 17.09.1962 r. wykonał pierwszy lot. W trakcie prób tej wersji śmigłowca wprowadzano kolejne ulepszenia, m, in. w układzie sterowania, by wreszcie 9.10.1963 r. rozpocząć próby zakładowe śmigłowca z nowym pięciołopatowym wirnikiem nośnym. Ten wariant został ostatecznie przedstawiony do prób państwowych, które zakończyły się 3.11.1964 r. Pod koniec 1965 r. w zakładzie Kazańska Fabryka Śmigłowców (wcześniej Zakład Nr 387) w Kazaniu powstały pierwsze śmigłowce seryjne, nazwane Mil Mi-8. Później produkcję uruchomiono także w Zakładzie Lotniczym w Ułan-Ude (wcześniej Zakład nr 99). Trzeci z latających prototypów ukończono latem 1963 r. Śmigłowiec ukompletowano w wariancie transportowo- szturmowym i oznaczono jako W-8AT.
Mi-8 pobił kilka światowych rekordów lotniczych, m. in. zasięgu w locie po trasie zamkniętej 2464 km oraz średniej prędkości 203 km/h na trasie o długości 2000 km.
Śmigłowiec Mil Mi-8 produkowany był w bardzo wielu wersjach i wariantach:
- Mi-8P (prototyp W-8AP, w NATO Hip-C)- podstawowa wersja pasażerska, przeznaczona do przewozu 28 ludzi. W późniejszym okresie pojawiły się również bardziej komfortowe warianty dla 20, 24 i 26 pasażerów. Może być użytkowana w wariancie sanitarnym dla 12 rannych (chorych) lub w wariancie dźwigowym. Na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem można również podwieszać gumowy zbiornik na ok. 2000 l wody służącej do gaszenia pożarów. Większość Mi-8P została wyprodukowana w Kazaniu. Produkcja śmigłowców trwała do 1993 r. W przypadku późnoseryjnych maszyn prawdopodobnie stosowano mocniejsze jednostki napędowe TW2-117AT o mocy startowej 1250 kW,
- Mi-8AP-2 / Mi-8AP-4- produkowane w Ułan Ude śmigłowce Mi-8P, w zależności od wyposażenia wnętrza oznaczane jako Mi-8AP-2 lub Mi-8AP-4. W obu przypadkach do ich napędu wykorzystywane były silniki TW2-117AG,
- Mi-8S (Salon)- kilka komfortowo urządzonych cywilnych wersji Mi-8P z kanapą i stołem. Prototypu tej wersji nosił oznaczenie W-8AP. Jego budowa została ukończona w maju 1964 r., produkcja seryjna od 1969 r. Mi-8S były oferowane w wariantach 7, 9 i 11 miejscowym. Istniała również możliwość zamówienia wariantu 6- miejscowego o wydłużonym zasięgu. Napęd większości stanowiły silniki TW2-117F o mocy startowej 1250 kW,
- Mi-8PA- wariant Mi-8P z silnikami TW2-117F, powstał w 1980 r. na zamówienie Japonii. Maszyna przeznaczona była m.in. do prowadzenia prac dźwigowych,
- Mi-8T (prototyp W-8AT, w NATO Hip-C)- podstawowa wersja transportowa. Użytkowana przede wszystkim przez wojsko, zabiera 24 żołnierzy z uzbrojeniem, może przewozić ładunki o masie do 4000 kg wewnątrz ładowni lub 3000 kg na zaczepie zewnętrznym. Może być użytkowana w wariancie sanitarnym dla 12 rannych (chorych) lub w wariancie dźwigowym. Z zewnątrz podstawowe wersje Mi-8 odróżnić można po oknach w ładowni: pasażerski Mi-8P ma okna prostokątne, zaś transportowy Mi-8T-okrągłe. Produkcja w zakładzie w Kazaniu trwała do 16.01.1986 r., w Ułan Ude śmigłowce w tym wariancie produkowano jeszcze przynajmniej w 1999 r.,
- Mi-8TS- wariant tropikalny śmigłowca transportowego Mi-8T budowany dla Syrii,
- Mi-8TS- prawdopodobnie pewną liczbę Mi-8T należących do różnych rodzajów sił zbrojnych ZSRR przebudowano do standardu dyspozycyjnego i oznaczono jako Mi-8TS. Oznaczenie identyczne jak wariant tropikalny śmigłowca transportowego Mi-8T ,
- Mi-8LL- wersja doświadczalna, wykorzystywana do testowania nowych rozwiązań aerodynamicznych mających ograniczyć zużycie paliwa i poprawić osiągi śmigłowca,
- Mi-8LL- pojedynczy śmigłowiec Mi-8 wykorzystywany do badań nad laserowymi systemami wskazywania celów, powtórne użycie tego samego oznaczenia,
- Mi-8PS – wojskowy odpowiednik Mi-8S, komfortowo urządzony śmigłowiec dyspozycyjny dla 7 - 11 osób. Wiele egzemplarzy użytkowanych było w wojsku jako śmigłowce dyspozycyjne dla dowódców różnych szczebli. W zależności od liczby zabieranych pasażerów warianty te znane były jako Mi-8PS-7, Mi-8PS-9, Mi-8PS-11,
- Mi-8APS- produkowane w Ułan Ude śmigłowce Mi-8PS / S były oznaczane jako Mi-8APS. Do ich napędu wykorzystywane były silniki TW2-117AG. Jedna z tych maszyn była wykorzystywana jako osobisty śmigłowiec prezydentów Federacji Rosyjskiej, Borysa Jelcyna, a następnie Władimira Putina,
- Mi-8TP- wersja transportowo- pasażerska Mi-8T produkowana w zakładzie w Ułan-Ude. Jest to wariant śmigłowca transportowego Mi-8AT z silnikami TW2-117AG, mający dodatkową radiostację R- 832 (dwie mieczowe anteny pod przodem kadłuba i na belce ogonowej), a także R-111 z prętową opuszczaną anteną pod kadłubem. Śmigłowce w tej wersji otrzymały możliwość instalacji klasycznych foteli pasażerskich w miejsce składanych siedzisk montowanych po bokach kabiny transportowej. Mi-8TP produkowano również w Kazaniu, jednak oznaczano je prawdopodobnie jako Mi-8T,
- Mi-8TW (powszechnie stosowana była zwykła nazwa Mi-8T)- opracowana w 1968 r. uzbrojona wersja Mi-8T mogąca na czterech węzłach na belkach przenosić bomby, działka lub wyrzutnie UB-16-57UD, każda z 16 rakietami niekierowanymi S-5 kal. 57 mm. W kabinie załogi zainstalowano celownik,
- Mi-8TW (wg innych źródeł nosił oznaczenie Mi-8TB, w NATO Hip-E)- w 1974 roku rozpoczęto produkcję kolejnego wariantu uzbrojonego, który otrzymał identyczne oznaczenie Mi-8TW. W przeciwieństwie do wcześniejszego wariantu, dysponował nie czterema, a sześcioma punktami podwieszeń. Ponadto, dostosowano go do użycia zasobników UB-32 mieszczących 32 npr S-5 każdy. Dostosowano do przenoszenia 4 kierowanych pocisków przeciwpancernych 9M17P Falanga". W przedzie kadłuba umieszczono stanowisko z karabinem maszynowym A-12,7 kal. 12,7 mm, obsługiwanym przez technika pokładowego,
- Mi-8TBK (wg innych źródeł nosił oznaczenie Mi-8TB lub Mi-8TWK, w NATO Hip-F)- eksportowa wersja Mi-8TW (wg niektórych źródeł- wersja ta została opracowana w NRD). Otrzymała zamiast czterech rakiet 9M17P sześć mniejszych, naprowadzanych przewodowo 9M14M "Malutka". Śmigłowiec ten był użytkowany przez lotnictwo NRD (39 egz.,) oraz Nikaragui,
- Mi-8TZ- wersja dostosowana do transportu paliwa na wysunięte pozycje, opracowana w 1977 r.,
- Mi-8T(K)- Mi-8T służący jako śmigłowiec rozpoznawczy i kierowania ogniem, mogąca przenosić skośne kamery,
- Mi-8SKA- śmigłowiec rozpoznawczy i kierowania ogniem, wersja zbliżona do Mi-8T(K),
- Mi-8MB- śmigłowiec ewakuacji medycznej, przystosowany do ewakuacji ofiar broni jądrowej. Wersja opracowana w 1973 r.,
- Mi-8PS – wersja przeznaczona do zadań poszukiwawczo- ratowniczych (SAR) nad akwenami wodnymi. Śmigłowiec wyposażony został m.in. w wyciągarkę o dużym udźwigu. Wersja oznaczona jako Mi-8PS, podobnie jak jeden z dyspozycyjnych wersji śmigłowca,
- Mi-8SP- dwa Mi-8T zostały również przebudowane do specjalizowanego wariantu poszukiwawczo- ratowniczego dedykowanego dla radzieckiego programu kosmicznego. Śmigłowce te miały za zadanie odnajdować i ewakuować załogi modułów radzieckich statków kosmicznych powracających na ziemię,
- Mi-8SPA- zmodernizowana wersja śmigłowców Mi-8SP,
- Mi-8KP- specjalistyczny wariant śmigłowca dowodzenia opracowany na potrzeby radzieckiego programu kosmicznego, wyposażony w aparaturę łączności Sajgak. Jego zadaniem było koordynowanie operacji poszukiwania i odzyskiwania załóg lądowników radzieckich statków kosmicznych we współdziałaniu z Mi-8SP czy Mi-8SPA. Prób śmigłowca rozpoczęto pod koniec lat 1970- tych,
- Mi-8K- wersja rozpoznania fotograficznego i kierowania ogniem, charakteryzuje się dużym oknem w tylnych wrotach, przez które wysuwany jest obiektyw dużego lotniczego aparatu fotograficznego. Co najmniej jeden śmigłowiec znajdował się w składzie 113. samodzielnej eskadrze śmigłowców w Sperenbergu z Zachodniej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej bazującej w NRD,
- Mi-8R- śmigłowiec rozpoznania taktycznego, opracowany w latach 1970- tych,
- Mi-8TARK (Mi-8TG)- śmigłowiec rozpoznania taktycznego, opracowany w latach 1970- tych. Znany również pod oznaczeniem Mi-8TG (nie mylić z wersją z silnikami przystosowanymi do pracy na ciekłym metanie, o tym samym oznaczeniu). Poszczególne egzemplarze tej wersji mogły prawdopodobnie różnić się między sobą wyposażeniem. Jedna ze stosowanych konfiguracji sprzętu rozpoznawczego przewidywała wykorzystanie kamery lotniczej do zdjęć skośnych AFA-42/100. Inna ze stosowanych konfiguracji wyposażenia przewidywała zastosowanie kamery dalekiego zasięgu AP-87P, systemem pomiaru ekspozycji SU-6 oraz systemów obróbki DEFA EAS-70 i analizy zdjęć PDN-4,
- Mi-8AW (Mi-8WSM)- wersja do stawiania pól minowych, powstawała w połowie lat 1970- tych. W tym celu wewnątrz ładowni montowane jest urządzenie WMR-2, mieszczące dwa rzędy po20 kaset, każda kaseta zawiera pięć min przeciwpancernych (łącznie 200 min). Miny układane są w terenie za pomocą podajnika wysuniętego przez tylne drzwi ładowni, taśma podajnika jest napędzana przez dwa silniki elektryczne. Układanie min jest możliwe z wysokości do 50 m. Wcześniejszym modelem śmigłowcowego urządzenia do układania min jest WMR-1 (64 miny), zbudowane oryginalnie dla śmigłowca Mi-4, ale później dostosowane także do Mi-8,
- Mi-8AD- wersja do stawiania min przeciwpiechotnych,
- Mi-8BT- wersja do zwalczania min morskich, powstała w 1974 r. W kabinie zamontowana została wyciągarka i prowadnice dla trału,
- Mi-8AT- rozwinięcie cywilnego Mi-8P z silnikami TV2-117AG o mocy 1250 kW i lepszą awioniką. Produkowane w Ułan-Ude, pierwsze śmigłowce powstały w latach 1980- tych. Maszyny były przeznaczone na rynek cywilny,
- Mi-8TECz-24- mobilny warsztat naprawczo-serwisowy dla śmigłowców Mil Mi-24. W założeniu śmigłowce te miały być wykorzystywane do doprowadzenia do stanu lotnego niesprawnych maszyn znajdujących się na wysuniętych lądowiskach]. Nie wszedł jednak do produkcji,
- Mi-8TL- przynajmniej jeden Mi-8T został przebudowany na latające laboratorium do badania przyczyn wypadków lotniczych. Śmigłowiec nosił oznaczenie Mi-8TL, identyczne jak wersja przeciwpożarowa,
- Mi-8TL – wersja przeciwpożarowa,
- Mi-8ATS- wersja rolnicza służąca do przeprowadzania oprysków,
- Mi-8MT- latający dźwig, w miejscu tylnych wrót kabina operatora dźwigu. Uwaga, identyczne oznaczenie nosi jedna z wersji Mi-17,
- Mi-8 VIP- luksusowa wersja pasażerska dla 7- 9 pasażerów produkowana w Kazaniu,
- Mi-8TM- rozwinięcie cywilnego Mi-8P, posiadał lepszą awionikę, radar pogodowy Kontur zamontowany w nosie śmigłowca i silniki TW2-117AG. Wyprodukowano przynajmniej 2 egz. w Ułan-Ude,
- Mi-8TG- wersja Mi-8T z silnikami TV2-117TG, przystosowanymi do pracy na ciekłym metanie (LPG) oraz zwykłym paliwie lotniczym, a także na dowolnej ich mieszance. Wykonał pierwszy lot w 1987 r., jako pierwszy na świecie śmigłowiec z takim napędem. Wszystkie dane Mi-8TG odpowiadają standardowemu śmigłowcowi Mi-8T, jedynie masa ładunku przewożonego na zadaną odległość jest o 100- 150 kg mniejsza, z powodu większej masy paliwa. Z zewnątrz Mi- 8TG można odróżnić od Mi-8T po bocznych zbiornikach paliwa o znacznie większej średnicy,
- Mi-8WKP (Mi-8WZPU, w kodzie NATO Hip-D)- nieuzbrojona wersja dowodzenia (powietrzne stanowisko dowodzenia), powstały w pierwszej połowie lat 1970- tych. Śmigłowiec ten najłatwiej odróżnić od innych po podłużnych skrzynkach mieszczących akumulatory, zawieszonych po obu stronach kadłuba na standardowych wysięgnikach na uzbrojenie. Nad tylną częścią kadłuba założono symetrycznie dwie anteny ramowe, inna nowa antena jest pod belką ogonową,
- Mi-9 "Iwołga" (Mi-8IW, w kodzie NATO Hip-G)- rozwinięcie Mi-8WKP, opracowana ok. 1977 r. Produkcja seryjna rozpoczęła się w 1978 r. w zakładach w Ułan Ude. Śmigłowiec otrzymał aparaturę dowodzenia Iwołga, od której wziął swoją nazwę. Stanowisko dowodzenia urządzone w kabinie ładunkowej śmigłowca otrzymało radiostacje: KF R-826 (dwie długie płytowe anteny wzdłuż spodu kadłuba), UKF R-802 (masztowa antena pod przodem kadłuba), przekaźnik radiolinii R-405 (antena typu kij hokejowy z lewej strony tyłu kadłuba oraz druga pod belką ogonową), R-856 i R-832 (anteny na belce ogonowej) oraz przekaźnik R-111 (antena rozkładana w locie, normalnie jest złożona wzdłuż spodu kadłuba),
- Mi-8PD- powietrzne stanowisko dowodzenia . Wersja opracowana i używana w Polsce,
- Mi-8SMW (w kodzie NATO Hip-J)- wersja służąca do walki elektronicznej i patrolowania granic. Przeznaczony do zakłócania łączności radiowej wojsk lądowych przeciwnika na szczeblu taktycznym i operacyjno-taktycznym. Do tego celu ma zainstalowaną stację zakłóceniową R-949 oraz podwieszone cztery zasobniki z jednorazowymi nadajnikami zakłóceń. Stacja WRE Smalta-W (R-949) obezwładnia środki łączności pracujące w zakresie fal metrowych i dekametrowych. Lecąc na wysokości 1000 m Mi-8SMW był w stanie zakłócać środki łączności pracujące w odległości 100 km. Stacja R-949 ma cztery nadajniki z antenami umieszczonymi po dwie po bokach kadłuba, obsługuje ją jeden operator. Jednorazowe nadajniki zakłóceń przenoszone są w zasobnikach po osiem sztuk (czyli łącznie na śmigłowcu Mi-8SMW są 32 nadajniki) i zrzucane są w pobliże miejsca pracy środków łączności przeciwnika. Czas pracy nadajnika wynosi 1 godzinę, a zasięg od 400 m do 1200 m (w zależności od częstotliwości). Opracowana na początku lat 1970- tych, śmigłowiec wszedł do produkcji seryjnej prawdopodobnie w 1977 r. w Ułan Ude,
- Mi-8PP- wersja służąca do aktywnej walki elektronicznej i prowadzenia rozpoznania radiotechnicznego, wykorzystująca system Polie. Wyróżnikiem tego wariantu były duże prostopadłościenne osłony anten aparatury elektronicznej lub wedle innych źródeł osłony akumulatorów zajmujące miejsce drugiego i trzeciego okna na każdej burcie kadłuba. Na wysięgnikach na wysokości tylnych wrót ładunkowych zamocowano na każdej burcie dużą materacową strukturę utrzymującą trzy pary anten emiterów systemu zagłuszania. Pod kadłubem zamontowano sześć ulokowanych obok siebie chłodnic. Produkcję Mi-8PP prowadzono w Ułan Ude,
- Mi-8PPA (w kodzie NATO Hip-K)- wersja służąca do aktywnej walki elektronicznej i prowadzenia rozpoznania radiotechnicznego, wyposażoną w system WRE Akacja. Wg innych źródeł- wyposażeniem zakłóceniowym Mi-8PPA były stacje SPS-63, SPS- 66 oraz SPS-68,
- Mi-8 "Makafar"- śmigłowiec przeznaczony był do badań geofizycznych prowadzonych na terenie Jakucji. Elementy systemu Makafar-11 były przenoszone przez dwa zmodyfikowane do tego celu Mi-8T na węzłach podwieszeń,
- Mi-8RF- śmigłowiec przeznaczony do badan radiometrycznych.
Powstały również inne wersje doświadczalne: przebudowany z Mi-8TW, służył jako latające laboratorium do badań emisji elektromagnetycznej, na śmigłowcach Mi-8T testowano również możliwość zastosowania systemu sterowania fly-by-wire oraz bocznego drążka sterowego, zamiast klasycznego umieszczonego centralnie. Kolejne egzemplarze Mi-8T służyły również do testów systemów przeciwminowych (miny lądowe) oraz monitoringu ekologicznego.
W 1964 r. konstruktorzy pracujący w OKB Mila rozpoczęli prace nad zmodyfikowanym wariantem Mi-8. Miał on dysponować większą ładownością oraz poprawionymi osiągami na dużych wysokościach i przy wysokich temperaturach. Śmigłowiec oznaczony początkowo jako Mi-8M otrzymać miał m.in. silniki o większej mocy. Projektowany początkowo jako maszyna pasażerska miał również otrzymać zwiększoną do 40 liczbę miejsc pasażerskich. Prace projektowe zostały formalnie zatwierdzone w listopadzie 1967 r. decyzjami KC KPZR oraz Rady Ministrów ZSRR. Podstawą modernizacji miał być nowy zespół napędowy złożony z dwóch turbowałowych silników TW3-117 o mocy startowej 1417 kW każdy. Nowe jednostki napędowe współpracować miały z przekładnią główną WR-14 zapożyczoną ze śmigłowca ZOP Mil Mi-14. Silniki te wykorzystano również do napędu śmigłowca szturmowego Mi-24. W 1971 r. zatwierdzono rozpoczęcie kolejnego etapu prac rozwojowych nad Mi-8M, jednak w 1975 r. skupiono się na kolejnej wersji śmigłowca, oznaczonej Mi-8MT (wg [20]- początkowo stosowane było oznaczenie Mi-18, które zostało zmienione na Mi-8MT po przyjęciu go na uzbrojenie. W późniejszym okresie biuro konstrukcyjne i zakład w Kazaniu opracowały śmigłowiec z wydłużonym kadłubem, również oznaczony Mi- 18). Konstrukcja płatowca nie zmieniła się istotnie. Z zewnątrz Mi-8MT najprościej odróżnić od Mi-8T po znacznie krótszych gondolach silnikowych i śmigle ogonowym przeniesionym na lewą stronę statecznika pionowego. Nie zmieniła się natomiast ilość zabieranych żołnierzy, która w dalszym ciągu wynosiła 24.
Pierwszy prototyp Mi-8TM został ukończony pod koniec 1975 r. Prób zakładowe, a następnie państwowe, wykazały wyraźną poprawę osiągów śmigłowca. Wyraźnemu zwiększeniu uległ np. pułap zawisu, wzrosła również max masa startowa. Po zakończeniu prób Mi-8MT trafił do produkcji seryjnej, która została rozpoczęta w 1977 r. Produkcję podjęły zakłady w Kazaniu (pod zakładowym oznaczeniem izdielije 80MT) i Ułan- Ude. W Kazaniu Mi-8MT stopniowo wyparł (wg [23]- w 1986 r.) z produkcji Mi-8, a w Ułan- Ude oba śmigłowce były produkowane równolegle.
Pierwsze Mi-8MT trafiły do uzbrojenia Armii Radzieckiej w 1977 r., najpierw do służb poszukująco- ratowniczych. W tym samym roku rozpoczęto modernizację śmigłowców. Na wlotach powietrza do silników zaczęto natomiast stosować filtry przeciwpyłowe PZU. Od 1978 r. śmigłowce zaczęły otrzymywać poprawione silniki TW3-117MT III serii. Podstawą do wprowadzenia dalszych modyfikacji stała się wojna w Afganistanie. Prowadzone tam działania z jednej strony wymagały poprawy ochrony biernej śmigłowca poprzez instalację opancerzenia (tak we wnętrzu jak i na zewnątrz kadłuba), z drugiej wzmocnienia jego siły ognia. Uzbrojenie Mi-8MT stanowić mogły: karabin maszynowy kal. 7,62 mm montowany we włazie w prawoburtowej części wrót ładunkowych, karabin maszynowy, kal. 7,62 mm typu PKT montowany w nosie śmigłowca, karabiny (2 do 4) kal. 7,62 mm montowane (jedna z opcji) na zewnętrznych wysięgnikach na uzbrojenie wyposażonych w belki BD3-57KRWM (w sumie 6 punktów podwieszeń). Na niektórych ze stosowanych w Afganistanie Mi-8MT zastosowanie znaleźć miały również wkm kal. 12,7 mm typu NSW oraz granatniki automatyczne kal. 30 mm AGS-17 Plamia, które montowano w bocznych drzwiach do kabiny lub we włazie we wrotach ładunkowych. Ponadto Mi-8MT mogły przenosić na węzłach podwieszeń szereg typów uzbrojenia takich jak zasobniki UPK-23-250 z działkami GSz-23L, zasobniki B-8W20 dla 20 npr S-8 każdy czy zasobniki strzeleckie GUW-8700.
Rozpowszechnienie się lekkich naramiennych wyrzutni pocisków przeciwlotniczych ziemia- powietrze, w przytłaczającej większości naprowadzanych na podczerwień, doprowadziło do kolejnych modyfikacji. Polegały one na możliwości instalacji rozpraszaczy gazów wylotowych (tzw. EWU) z silników, wyrzutników flar i dipoli ASO-2W-02 i aktywnych urządzeń zakłócających pracujących w podczerwieni typu Ł-166W-11E (SOEP-W1A Lipa).
W 1981 r. postanowiono przedstawić śmigłowiec na salonie lotniczym w Paryżu. Seryjny Mi-8MT na eksport otrzymał oznaczenie Mi-17. Z nazwami tych śmigłowców jest duże zamieszanie. Za wieloma sprawami stoją osobiste ambicje ludzi bądź nawet całych firm. Niekiedy dwa właściwie identyczne śmigłowce noszą różne nazwy, bowiem jeden wyprodukowany został w Kazaniu, a drugi w Ułan-Ude. Ponadto oddzielne nazwy są na eksport i na rynek wewnętrzny, są także oznaczenia wewnętrzne biura konstrukcyjnego i to tworzone według kilku systemów. W kodzie NATO wszystkie transportowe wersje śmigłowca z silnikami TW3-117 otrzymały nazwę Hip-H. Wyjściową wersją jest śmigłowiec oznaczany w Rosji jako Mi-8MT oraz na eksport jako Mi-17 (produkcji zakładu w Kazaniu), napędzany silnikami TW3-117MT.
Wersje rozwojowe śmigłowca Mi-8MT / Mi-17 (dla większej przejrzystości opisane w kolejności alfabetycznej):
- Mi-8AMT (Mi-171, Mi-171B)- nieuzbrojona wojskowa wersja transportowa lub cywilna. Śmigłowiec taki sam jak Mi-8MTW-1. Z niewielkimi zmianami produkowany w Zakładach Lotniczych w Ułan Ude od 1991 r. w różnych wariantach: pasażersko- transportowym, poszukiwania i ratownictwa, przewozów VIP itp. Napędzana, podobnie jak Mi-8MTW-1, silnikami TW3-117WM. Posiada także praktycznie identyczne możliwości transportowe (27 osób na składanych siedziskach lub 26 na fotelach, 12 rannych noszach lub 4000 kg ładunku. Nosi nazwę Mi-8AMT w Rosji oraz Mi-171 na eksport. Istnieje też wersja Mi-171B,
- Mi-8AMTSz "Terminator"- silnie uzbrojony śmigłowiec transportowo- bojowy opracowany w połowie lat 1990- tych w zakładach w Ułan-Ude, konkurencyjny wobec Mi-17MD. Prototyp wyposażono w silniki TW3-117WM. Otrzymał system uzbrojenia przejęty z najnowszych wersji Mi-24. Oprócz tego śmigłowiec pozostał niezmieniony w stosunku do wyjściowej wersji Mi-8AMT. Śmigłowiec wyposażony w boczne wysięgniki z sześcioma węzłami podwieszeń, mógł przenosić m.in. pociski kierowane pociski powietrze- ziemia 9M114 "Szturm-W" oraz 9M120 "Ataka" a także powietrze- powietrze 9M39 Igła-W. Utrzymano także możliwość przenoszenia szerokiej gamy uzbrojenia niekierowanego, tak npr jak i zasobników strzeleckich. Do celowania i naprowadzania rakiet przeciwpancernych służy umieszczony pod przodem kadłuba stabilizowany żyroskopowo celownik optyczny Raduga-Sz. Stanowisko operatora uzbrojenia przeciwpancernego dodano między fotelami pilotów, wysunięte do przodu. W części nosowej ponownie zainstalowano karabin maszynowy PKT. Kolejne karabiny mogły być instalowane natomiast w tylnych wrotach (1) oraz oknach bocznych (do 6). Prototyp otrzymał zestawy opancerzenia chroniące burty przedniej części kadłuba oraz podłogę. Zastosowano tradycyjny zestaw wyrzutników flar i dipoli ASO-2W-02 oraz rozpraszacze gazów wylotowych. Po pewnym czasie zaprezentowano zmodyfikowaną konfigurację śmigłowca, m.in. otrzymał krótsze wysięgniki na uzbrojenie z 4 a nie 6 węzłami podwieszeń. Wersja Mi-8AMTSz weszła na uzbrojenie armii Federacji Rosyjskiej,
- Mi-8MA "Arktyka"- śmigłowiec dostosowany do prowadzenia operacji ratowniczych na obszarach arktycznych,
- Mi-8MA- oznaczenie Mi-8MA zostało wykorzystane (w 1990 r.) powtórnie dla oznaczenia wersji patrolowej przeznaczonej do patrolowania granic i strefy wyłączności ekonomicznej ZSRR,
- Mi-8MB "Bissiektr" (Mi-8MTB)- śmigłowiec ratowniczy powszechnie użytkowany w czasie wojny w Afganistanie. Stanowił on najniższe ogniwo w systemie ewakuacji rannych z pola walki do szpitali na terenie Afganistanu i ZSRR. Żołnierzy dostarczonych do punktów zbiorczych przez Mi-8MB przejmowały następnie samoloty sanitarne An-26 "Spasatiel", Ił-18 "Sanitar" oraz Ił-76 "Skalpel". Śmigłowiec miał odznaczać się m.in. opancerzeniem kabiny pilotów oraz kabiny transportowej,
- Mi-8MD- śmigłowiec poszukująco-ratowniczy, wg innych źródeł- wersja pasażersko- dyspozycyjna,
- Mi-8MN- wersja opracowana na potrzeby radzieckiego programu kosmicznego, przeznaczona do ewakuacji kosmonautów i modułów lądowników,
- Mi-8MO- wersja pasażersko- dyspozycyjna,
- Mi-8MPS (Mi-8MTWMPS)- wersja przeznaczona do lokalizacji modułów lądowników statków kosmicznych, zarówno po ich lądowaniu, jak i w trakcie opadania na spadochronach po wejściu w atmosferę ziemską. Po ich lokalizacji Mi-8MPS ma ewakuować kosmonautów. Śmigłowiec może również ewakuować same moduły lądowników na zewnętrznym podwieszeniu, o ile tylko ich masa nie przekracza 3 ton. Ponadto Mi-8MPS ma za zadanie lokalizować miejsca wypadków katastrof lotniczych i morskich oraz oznaczać je wskazując drogę grupom ratowniczym za pomocą boi radiowych. Mi-8MPS może również dostarczać na miejsce wypadku ratowników oraz ewakuować poszkodowanych. Śmigłowce dostosowano do operacji o zarówno w dzień jak i w nocy w każdych warunkach pogodowych oraz w różnych strefach klimatycznych, tak nad lądem jak i morzem. Śmigłowce wyposażono w nadmuchiwaną tratwę ratunkową, kompleks pilotażowo- nawigacyjny PNKW-8PS optymalizowany do zadań SAR, system radarowy JuR-40.1, termowizyjny system lokalizacji TAPAS oraz wyposażenie medyczne służące udzielaniu pierwszej pomocy i dodatkowe systemy łączności, a także wyciągarkę LPG-300 zamontowaną w pobliżu bocznych drzwi. Mi-8MPS dostosowano także do utrzymania się na powierzchni wody do 30 minut. We wnętrzu kabiny ładunkowej zainstalowano 12 składanych siedzisk, jednak może zostać ona również skonfigurowana w sposób pozwalający przewozić 6 osób na noszach,
- Mi-8MS / Mi-8MSO / Mi-8MSD - wersje pasażersko- dyspozycyjne opracowane dla radzieckich służb, organizacji rządowych oraz dowódców wojskowych różnych szczebli,
- Mi-8MT-1S- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTA- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego, wg innych źródeł- śmigłowiec rozpoznawczy. Wszedł do produkcji oraz służby w jednostkach Armii Czerwonej. Brak bliższych informacji na temat tej wersji śmigłowca,
- Mi-8MTD- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTD "Nawstar"- śmigłowiec przeznaczony do poszukiwania i ewakuacji osób, które przeżyły katastrofy statków powietrznych oraz lokalizacji miejsc wypadków, opracowany w 1979 r.,
- Mi-8MTF- śmigłowiec rozpoznania fotograficznego, wyposażony w aparat fotograficzny do wykonywania zdjęć pionowych,
- Mi-8MTI (Mi-13)- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego, posiadał stację zakłóceniową Ikebana. Jego zewnętrznym wyróżnikiem były dwie duże prostopadłościenne anteny systemów zagłuszających zamontowane na krótkich wysięgnikach po bokach kadłuba oraz kolejna para, znacznie mniejszych, wąskich skrzynkowych anten zamontowanych po obu stronach belki ogonowej,
- Mi-8MTKO- wersja taktycznego rozpoznania na rzecz jednostek naziemnych. Śmigłowiec powstał główne z myślą o wykrywaniu grup partyzantów, jednak przewidywano również możliwość równoczesnego atakowania i niszczenia wykrytych celów. Dostosowany do operacji nocnych, otrzymał stabilizowaną żyroskopowo elektrooptyczną głowicę obserwacyjną firmy NPO Geofizyka (GOES-310, a później GOES-321). Po raz pierwszy zaprezentowany w połowie sierpnia 1999 r. W marcu 2000 r. pierwsze 2 egz. wzięły udział w operacjach w Czeczenii. Pod koniec 2000 r., w rejon Czeczenii trafiły kolejne 4 śmigłowce wyposażone w głowice elektrooptyczne i dostosowane do operacji w nocy. W przeciwieństwie do dwóch pierwszych maszyn zostały one jednak wyposażone nie w jedną, a w dwie głowice elektrooptyczne,
- Mi-8MTL- wersja przeciwpożarowa, dedykowana przede wszystkim do zwalczania pożarów lasów, opracowana w 1983 r.,
- Mi-8MTM- wersja medyczna (śmigłowiec szpitalny),
- Mi-8MTN- wersja opracowana w 1979 r. na potrzeby radzieckiego programu kosmicznego. Przeznaczona do ewakuacji i udzielenia ewentualnej pomocy medycznej powracającym na ziemię radzieckim kosmonautom. Posiadał reflektor poszukiwawczy zamontowany na prawej burcie śmigłowca na wysokości bocznych drzwi do kabiny ładunkowej,
- Mi-8MTP- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTPB- śmigłowiec walki elektronicznej. Przeznaczony do zagłuszania radarów obrony powietrznej oraz radarów naprowadzania rakietowych zestawów przeciwlotniczych i radarów kontroli ognia myśliwców przeciwnika. Śmigłowiec wyposażono również w system samoobrony SOEP-W1A oraz cztery wyrzutniki flar i dipoli ASO-2W,
- Mi-8MTPI- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTPS- śmigłowiec poszukująco-ratowniczy,
- Mi-8MTPSz- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTR- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego, otrzymać miały system Ryczag. Występuje w wariantach Mi-8MTR-1, Mi-8MTR-2,
- Mi-8MTS- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego, wg innych źródeł- śmigłowiec rozpoznania skażeń radioaktywnych, opracowany w 1986 r.,
- Mi-8MTSCh- wersja rolnicza,
- Mi-8MTSh- wersja do stawiania pól minowych,
- Mi-8MTSz- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego, posiadał stację zakłóceniową Szachta. Występował jednak w trzech wariantach, oznaczonych jako Mi-8MTSz-1, Mi-8MTSz-2 i Mi-8MTSz-3, różniących się elementami wyposażenia,
- Mi-8MTT- wersja opracowana na potrzeby radzieckiego programu kosmicznego, przeznaczona do ewakuacji kosmonautów i modułów lądowników (podobnie jak Mi-8MN),
- Mi-8MTT- śmigłowiec rozpoznania skażeń radioaktywnych rozpoznania skażeń radioaktywnych, opracowany w 1986 r. (istniała również wersja o tym samym oznaczeniu, opracowana na potrzeby radzieckiego programu kosmicznego),
- Mi-8MTU- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8MTW- wojskowa wersja transportowo- desantowa, napędzana silnikami wysokościowymi TW3-117WM o mocy startowej 1397 kW i nominalnej 1250 kW. Zasadniczą różnicą między silnikami TW3-117MT i TW3-117WM było jednak to, że te nowe jednostki napędowe zdolne były utrzymać większą moc na dużych wysokościach i przy wysokich temperaturach. W wyniku doświadczeń wyniesionych z wojny w Afganistanie na śmigłowcach instalowano dodatkowe opancerzenie i zabezpieczenia zbiorników paliwa przed eksplozją. Zwiększono wytrzymałość niektórych elementów konstrukcji. Zwiększona została ilość wyrzutników flar i dipoli ASO-2W-02 z 4 do 6. Wyloty spalin zostały zmodyfikowane w celu umożliwienia instalacji rozpraszaczy gazów wylotowych. Produkowana od 1988 r. przez zakład w Kazaniu,
- Mi-8MTW-GA- prototyp Mi-17M po wymianie dotychczasowych jednostek napędowych na nowe silniki TW3-117WM otrzymał oznaczenie Mi-8MTW-GA. Maszyna w takiej konfiguracji prezentowana była na salonie lotniczym ILA w 1994 r.,
- Mi-8MTW-1- wersja cywilna, pochodna Mi-8MTW, napędzana silnikami wysokościowymi TW3-117WM. Otrzymała możliwość operowania z baz położonych na wysokości 4000 m n.p.m., zaś pułap sięgnął 6000 m. Poprawie uległ również zasięg oraz prędkość wznoszenia. Wyposażona w radar pogodowy Kontur zamontowany w nosie. Produkowana od 1988 r. w kilku wariantach przez Zakład w Kazaniu,
- Mi-8MTW-2- wersja wojskowa, używana m.in. do zadań transportowych, CSAR, ewakuacji medycznej itp. Dalszy rozwój Mi-8MTW. Modyfikacje pozwoliły na zwiększenie ilości zabieranych żołnierzy z 24 do 30, objęły również opancerzenie i systemy awioniki. W przypadku Mi-8MTW-2 istnieje możliwość instalacji nosowego km lub radaru pogodowego , lub obu tych elementów wyposażenia równocześnie. Śmigłowce w tym wariancie mogą również dysponować nawet 10 wyrzutnikami flar i dipoli. Zastosowano na nich także system SOEP-W1A. Mi-8MTW-2 utrzymały możliwość instalacji wysięgników do podwieszania uzbrojenia. Jego standardowy zestaw miał składać się z 4 zasobników B-8W20 dla 20 rakiet S-8 każdy, 2 lub 4 zasobników UPK-23-250 lub do 6 bomb o wagomiarze od 50 do 100 kg. Prócz nosowego i mocowanego w tylnym luku karabinów maszynowych istnieje też możliwość instalacji do 8 karabinów strzelających przez okna i boczne drzwi śmigłowca,
- Mi-8MTW-3- wersja użytkowana zarówno przez wojsko, jak i w cywilu. Powielała większość cech charakterystycznych dla Mi-8MTW-2. Zrezygnowano m.in. z możliwości instalacji karabinu maszynowego w nosie śmigłowca, a także zaczęto stosować inne wysięgniki na uzbrojenie, dysponujące 4 punktami podwieszeń. Zwiększono natomiast ilość możliwych kombinacji uzbrojenia podwieszanego. Wersja cywilna dostosowana do wymogów IATA. Produkowana w Kazaniu,
- Mi-8MTW-3G- wersja medyczna opracowana na bazie śmigłowca Mi-8MTW-3,
- Mi-8MTW-4- powstał tylko projekt tej wersji,
- Mi-8MTW-5- patrz Mi-17MD (Mi-8MTW-5, Mi-17-W5),
- Mi-8MTW-7- wersja wyposażona w silnik WK-2500,
- Mi-8MTW-K- latający dźwig na bazie przebudowanego Mi-8MTW-1. Charakterystyczną cechą wersji dźwigowej była przeszklona kabina zamontowana w miejscu zdemontowanych tylnych wrót ładunkowych. Zajmujący ją w trakcie operacji dźwigowych pilot dysponował zestawem urządzeń sterowych,
- Mi-8MTWM- wersja medyczna opracowana na bazie śmigłowca Mi-8MTW-1,
- Mi-8MTY- śmigłowiec walki elektronicznej i rozpoznania radiotechnicznego,
- Mi-8N (lub Mi-8MTO)- wersja Mi-8MT przeznaczona do działań nocnych,
- Mi-8RTR- wersja do prowadzenia rozpoznania radioelektronicznego,
- Mi-8S-1 / Mi-8S-2- wersje pasażersko- dyspozycyjne opracowane dla radzieckich służb, organizacji rządowych oraz dowódców wojskowych różnych szczebli,
- Mi-8TP- wersja pasażersko- dyspozycyjna,
- Mi-19- latające stanowisko dowodzenia. Był on hybrydą łączącą kadłub Mi-9 z kompletnym układem napędowym Mi-8MT. Śmigłowce w tym standardzie, dedykowane do dowodzenia dywizjami zmechanizowanymi i pancernymi weszły do produkcji w 1987 r.,
- Mi-19R- latające stanowisko dowodzenia, wariant Mi-19 przeznaczony dla dowódców jednostek rakietowych,
- Mi-17-1W- wersja eksportowa śmigłowca transportowo-desantowego Mi-8MTW. Charakteryzował się on udźwigiem do 4000 w kabinie i 5000 kg na zewnętrznym podwieszeniu, pułapem w zawisie 3987 m oraz max masą startową 13 000 kg. Śmigłowce w tym standardzie zdolne są do zabrania na pokład do 30 żołnierzy lub 12 osób na noszach lub 17 rannych na miejscach siedzących oraz trzech na noszach. Uzbrojenie: istnieje możliwość instalacji karabinu maszynowego kal. 7,62 mm w nosie oraz kolejnego w tylnym luku. Ponadto również w oknach bocznych również montowane mogą być karabiny maszynowe kal. 7,62 mm. Kolejny karabin maszynowy może zostać również zainstalowany w drzwiach bocznych. Śmigłowce utrzymały możliwość przenoszenia uzbrojenia niekierowanego na wysięgnikach montowanych do burt kadłuba (w sumie 6 węzłów podwieszeń). System samoobrony odpowiada stosowanemu na Mi-8MTW-2,
- Mi-17-1WA- wersja medyczna, opracowana na bazie Mi-17-1W. Jej wyposażenie pozwala na wykonywanie operacji i udzielanie pomocy medycznej na pokładzie, tak w trakcie lotu jak i sna ziemi,
- Mi-17AMT- uzbrojona wersja eksportowa, proponowana przez fabrykę w Ułan Ude dla Malezji,
- Mi-17G- eksportowy śmigłowiec medyczny (szpitalny),
- Mi-17KF "Kittlwake"- śmigłowiec przygotowywany jako oferta do konkursu na śmigłowiec poszukiwawczo- ratowniczy dla sił zbrojnych Kanady. Latem 1996 r. kanadyjska firma Kelowna Flightcraft otrzymana z Kazania 1 egz. Mi-17, który miał być wzorcem tej wersji. W Kanadzie miało być zainstalowane firmy Honeywell, m.in. system przyrządów pokładowych EDZ-765, radiowysokościomierz AA-300, radar pokładowy P-700, zintegrowany system radiowy Primus II, a także dopplerowski system nawigacyjny firmy Marconi i inne. Firma Kelowna miała sprzedawać zestawy modernizacyjne montowane zarówno na śmigłowce produkowane w Kazaniu, jak i na będące juz w użyciu,
- Mi-17LIZA- śmigłowiec doświadczalny (latające laboratorium), brak bliższych danych,
- Mi-17LL- latające laboratoria, między innymi do badania zanieczyszczeń atmosfery,
- Mi-17M- podstawowa eksportowa wersja wojskowa Mi-8MT, mogąca przewozić na dwóch belkach 40 niekierowanych pocisków S-8, sprzęt zakłócający, karabin maszynowy 7,62 mm i wkm 12,7 mm lub granatnik,
- Mi-17M- wersja eksportowa, cywilna i wojskowa. Opracowana na początku lat 1990- tych w Kazaniu. W Dubaju w listopadzie 1993 r. przedstawiono Mi-17M w wersji dwustronnej, lewa burta była cywilna, a prawa wojskowa, z uzbrojeniem, opancerzoną kabiną, wyrzutniami flar i rozpraszaczami ciepła na silnikach. Mi-17M napędzany jest silnikami TW3-117WM. Dzięki wzmocnionym wręgom siłowym kadłuba zabiera do 5000 kg ładunku na zewnętrznym zaczepie. Otrzymał radar pogodowy oraz międzynarodowe systemy nawigacyjne. W takiej postaci maszyna była kilkukrotnie prezentowana na zagranicznych i lokalnych wystawach lotniczych (pod różnymi rejestracjami),
- Mi-17MD- eksportowa wersja Mi-8MTW-5 używana w Rwandzie,
- Mi-17MD (Mi-8MTW-5, Mi-17-W5)- śmigłowiec desantowy, opracowany w Kazaniu we współpracy z Moskowskij Wiertolotnyj Zawod im. M. L. Mila. Prototyp śmigłowca Mi-17MD powstał na bazie przebudowanego demonstratora Mi-8MTW-GA. Prezentowany był w czerwcu 1995 r. na salonie w Paryżu. Główna zmiana to inne urządzenie wnętrza kabiny ładunkowej z miejscami dla 36 żołnierzy desantu, max można rozmieścić do 40 siedzeń. Doskonale znany mocno przeszkolony przód Mi-8 zmodyfikowano zastępując dolne rzędy oszklenia wyprofilowanym nosem, który może pomieścić radary różnych typów- na prototypie zainstalowano radar pogodowy 8A-813 Kontur. W skład systemów awioniki prototypu wchodził m.in. system nawigacji i lądowania Kurs-MP-70 z systemem SD-75 pozwalającym na nawigację z wykorzystaniem VOR/ILS. Ponadto maszyna otrzymała system radionawigacyjny dalekiego zasięgu A-723, odbiornik nawigacji satelitarnej GPS-600, nowy dopplerowski miernik prędkości i dryfu DISS-32-90 oraz systemy łączności. Śmigłowiec wyposażono również w reflektor poszukiwawczy Nitesun SX-16. Wedle deklaracji twórców śmigłowca nabywcy śmigłowca mieli mieć jednak możliwość swobodnego doboru awioniki. Uzbrojenie śmigłowca pozostało identyczne jak w przypadku Mi-8MTW-3. W 1997 r. zaprezentowano zmodyfikowany wariant Mi-17MD, w którym zmieniono sposób dostępu kabiny ładunkowej. Ten wariant śmigłowca ostatecznie miał trafić do produkcji seryjnej. Od połowy 1997 roku w stosunku do opisywanego śmigłowca zaczęto stosować oznaczenie Mi-8MTW-5. Różniący się innym wyposażeniem eksportowy Mi-17-W5 po raz pierwszy zaprezentowano w 2001 r. Część ze śmigłowców, sprzedanych jeszcze przed oficjalnym przyjęciem oznaczeń Mi-8MTW-5 / Mi-17W-5 sprzedano jako Mi-172 lub …Mi-17W-1. Wariant Mi-8MTW-5-1 budowany był na zamówienie Indii,
-Mi-17MD Night- śmigłowiec poszukiwawczo ratowniczy, opracowany w Kazaniu na bazie Mi-17MD. Przystosowano do działań w nocy poprzez montaż systemów obserwacyjnych pracujących na zasadzie wielokrotnego wzmocnienia światła księżyca i gwiazd. Pod przodem kadłuba znajduje się zdalnie poruszana stabilizowana żyroskopowo niewielka kamera telewizyjna do obserwacji przy niskim poziomie oświetlenia. Prezentowany w maju 1996 r. na wystawie ILA w Berlinie. We wrześniu 1996 r., podczas wystawy w w Farnborough prezentowany był z uzbrojeniem: na wysięgniku zawieszona była wyrzutnia z czterema ppk "Malutka-2", a obok cztery rakiety przeciwlotnicze 9M39 "Igła",
- Mi-17N- wersja eksportowa Mi-8N,
- Mi-17P – cywilna wersja dla 28 pasażerów z wentylacją ładowni, izolacją dźwiękową, szatnią itp; okna ładowni prostokątne (nazwa Mi-17P była w informacjach zakładu w Kazaniu stosowana także dla eksportowego śmigłowca walki radioelektronicznej),
- Mi-17P- oznaczenie dla eksportowego śmigłowca walki radioelektronicznej (nie mylić z wersją pasażerską Mi-17P). Wymieniana w oficjalnych materiałach informacyjnych zakładu w Kazaniu. Posiadała trzy stacje zakłóceniowe, nazwane: izdielije 1, izdielije 2 oraz izdielije 3. Stacja 1 pracuje w zakresie F, stacja 2 zakłóca zakres D natomiast stacja 3 pracuje w zakresie B,
- Mi-17PG (Mi-8PG)- oznaczenie dla eksportowego śmigłowca walki radioelektronicznej. Wymieniana w oficjalnych materiałach informacyjnych zakładu w Kazaniu, zaprezentowana w 2001 r. Stacja zakłóceniowa pracuje w zakresach H oraz I i zakłóca do 8 celów,
- Mi-17PI- oznaczenie dla eksportowego śmigłowca walki radioelektronicznej. Wymieniana W oficjalnych materiałach informacyjnych zakładu w Kazaniu. Posiadał jedną stację zakłóceniową, mogącą jednak zakłócać jednocześnie do 8 obiektów. Pracuje ona w zakresie D,
- Mi-17PP (Mi-17TPB, Mi-17P lub Mi-8TPB)- eksportowa wersja śmigłowca walki elektronicznej Mi-8MTPB, przeznaczona dla państw Układu Warszawskiego. Posiadał stację zakłóceniową Bizon. Śmigłowiec Mi-8MTPB użytkowany na Węgrzech nosił nazwę Mi-17P. Z racji ukształtowania anten stacji zakłócającej otrzymał on żargonową nazwę stół ping- pongowy,
- Mi-17S- wersja dyspozycyjna do przewozu VIP. Na bazie Mi-17 zbudowano szereg śmigłowców w standardzie VIP (niekiedy oznaczane jako Mi-17S), przy czym były to zarówno maszyny fabrycznie nowe, jak i śmigłowce przebudowane do wariantu dyspozycyjnego z konfiguracji transportowej,
- Mi-17-W5 – wersja eksportowa Mi-8MTW-5 (wcześniejsze oznaczenie Mi-17MD),
- Mi-17W-6- wersja rozwojowa Mi-8MTW, opracowana w Kazaniu. Po raz pierwszy zaprezentowana w 2001 r. Wyposażona w APU SAFIR-5K/G MI oraz silniki WK-2500,
- Mi-17W-7- odróżnia się od Mi-17W-6 zastosowaniem kompozytowych łopat wirnika głównego oraz udźwigiem zwiększonym o 1000 kg. Wg innych źródeł jest to wersja eksportowa śmigłowca Mi-8MTW-7,
- Mi-17Z-2- czechosłowacka wersja walki elektronicznej, charakteryzująca się czterema dużymi cylindrami zawieszonymi po bokach kadłuba,
- Mi-171 (Mi-171B)- eksportowe oznaczenie śmigłowca Mi-8AMT. Śmigłowiec został dostosowany do operacji w różnych strefach klimatycznych. Standardowo wyposażono go w radiostacje Bałkan-20 oraz Jadro-1, dopplerowski miernik prędkości i kąta znoszenia DISS-32-90, radiowysokościomierz F-037, system nawigacyjny A-732, a także radar 8A-813 z kolorowym wyświetlaczem i inne systemy nawigacyjne i elektroniczne. Powstał również uzbrojony wariant śmigłowca dysponujący wysięgnikami z czterema węzłami podwieszeń,
- Mi-17A- wersja pasażersko opracowana zgodnie z wymaganiami FAR Part 29,
- Mi-171E- eksportowa wersja Mi-8AMT z zachodnią awioniką,
- Mi-171GA- wariant śmigłowca Mi-171A, wyposażony w silniki WK-2500 i systemy nawigacji satelitarnej opracowany dla Gazpromu,
- Mi-171PT- wersja pasażersko- transportowa, produkowana w Ułan-Ude. Odmiana śmigłowca Mi-171, opracowana zgodnie z wymaganiami FAR Part 29,
- Mi-171TP- wersja, która otrzymała prostokątne okna, małe wrota ładunkowe ze schodami oraz boczne drzwi również zintegrowane ze schodami,
- Mi-171Sz- eksportowa wersja Mi-8AMTSz z zachodnią awioniką,
- Mi-172- cywilna wersja pasażerska Mi-8MTW, zaprezentowana po raz pierwszy w 1991 r. Opracowana przez zakład w Kazaniu. Śmigłowce zbudowane wg takiego wzorca trafiły np. do Wietnamu, gdzie miały być wykorzystywane m.in. do obsługi platform wiertniczych etc. Napędzane były silnikami TW3-117WM,charakteryzowały się max masą startową 13 000 kg. Na bazie Mi-172 powstała także wersja VIP, która może być wykończona z nosem charakterystycznym dla Mi-8MTW-5. Oznaczenie Mi-172 nosił również zaprezentowany w 2000 r. przez zakład z Kazania na salonie lotniczym w Farnborough śmigłowiec przebudowany z Mi-8MTW-1. Maszyna ta była kolejną hybrydą łączącą elementy wcześniejszych wersji. Śmigłowiec otrzymał szklany kokpit z wyświetlaczami ciekłokrystalicznymi, stabilizowaną głowicę elektrooptyczną w części nosowej oraz dodatkowe zbiorniki paliwa mocowane na burtach w miejscu standardowo zajmowanym przez punkty mocowania wysięgników na uzbrojenie. Kabina transportowa mogła być dostosowana tak do przewozu pasażerów (do 28 osób w konfiguracji pasażerskiej) jak i ładunków. Również część śmigłowców cywilnych odpowiadających zasadniczo Mi-8MTW-5, zostało dostarczonych pod oznaczeniem Mi-172,
- Mi-172A- wersja śmigłowca Mi-172 zmodyfikowana pod kątem certyfikacji wg przepisów FAR Part 29,
- Mi-172GA- wersja przeznaczona dla firmy Gazprom. Śmigłowce otrzymały silniki TW3-117WMA-SB3 o mocy startowej podwyższonej do 1471 kW. Wyposażono je w systemy nawigacji satelitarnej,
- Mi-172PT- wersja pasażersko- transportowa, produkowana w Kazaniu. Odmiana śmigłowca Mi- 172, opracowana zgodnie z wymaganiami FAR-29. Certyfikat dla MI-172PT był oczekiwany jesienią 1996 r.
- Mil-Daewoo MK-30- w połowie lat 1990- tych OKB Mila nawiązało kontakt z południowokoreańską firmą Daewoo Heavy Industries. Celem współpracy miało być podjęcie produkcji licencyjnej zmodernizowanej wersji Mi-17 pod oznaczeniem MK-30.
Mi-8MT stał się również bazą dla wersji do szkolenia skoczków spadochronowych, która powstała w 1987 r. Kolejne 12 Mi-8MT z kolei poddano w 1990 r. konwersji do wersji meteorologicznej. Jeden z Mi-8MT w 1988 r. dostosowano natomiast do lokalizacji i odzyskiwania doświadczalnych pojazdów bezzałogowych oraz ćwiczebnych i testowych pocisków manewrujących. Kolejny egzemplarz przebudowano zaś na potrzeby testów systemów awioniki (radarów pokładowych). W tym celu w dolnej części nosa śmigłowca zabudowano dużą owiewkę mieszczącą wyposażenie elektroniczne).
W 1977 r. podjęto prace nad głęboką modernizacją Mi-8MT. Zadania podjął się działający przy zakładach w Kazaniu oddział biura konstrukcyjnego Mila. Podstawą tych prac było postanowienie KC KPZR nr 168 wydane pod koniec czerwca 1977 r. Do przebudowy do nowego wariantu oznaczonego jako Mi-18 przeznaczono dwa egzemplarze Mi-8MT. Jednym z głównych zamierzeń modernizacji było zwiększenie objętości kabiny ładunkowej śmigłowca. W przypadku pierwszego prototypu Mi-18 zadecydowano o przedłużeniu kadłuba poprzez wstawienie dwóch dodatkowych sekcji w środkowej części kadłuba. Pozwoliło to na zwiększenie ilości miejsc pasażerskich do 36. Miał mieć możliwość zabrania 29 żołnierzy z pełnym wyposażeniem lub 18 pacjentów na noszach. Modernizacji poddana miała zostać również awionika śmigłowca. Bez zmian pozostawiono natomiast układ napędowy i przeniesienia napędu i podwozie. Pierwszy prototyp Mi-18 rozpoczął próby w locie w 1979 r. Po pewnym czasie prototyp otrzymał standardowe wysięgniki z sześcioma węzłami podwieszeń. Już pierwsze próby wykazały jednak, że tak przebudowany kadłub ma niewystarczającą sztywność i powstają silne jego wibracje.
W wyniku doświadczeń pierwszego roku wojny afgańskiej wojsko zażądało dodatkowego opancerzenia kabiny załogi, a tym samym środek ciężkości śmigłowca musiałby niedopuszczalnie przesunąć się do przodu. Armia zażądała także poprawy osiągów śmigłowców transportowych, zwłaszcza prędkości, tak aby mogły one bardziej skutecznie współdziałać ze śmigłowcami bojowymi Mi-24. W 1981 r. przystąpiono do budowy drugiego prototypu Mi-18. Zamiast dwóch dodatkowych segmentów, wstawiono jeden szerszy w tylnej części kadłuba. Zmodyfikowane zostały obwody tylnej części kadłuba, co nieco zmniejszyło opór śmigłowca w locie. Postanowiono także schować typowe dla Mi-8 wystające na boki zbiorniki z paliwem. W tym celu ścięto spód kadłuba i paliwo umieszczono pod podłogą ładowni, wbudowując zbiorniki integralnie w konstrukcję płatowca. Tym samym poprawiła się sztywność kadłuba i zniknęły jego wibracje. Wszystkie te przedsięwzięcia doprowadziły do poprawy prędkości śmigłowca, a tym samym sensowne stało się założenie na Mi-18 wciąganego podwozia. Inne zmiany wprowadzone w Mi-18 w porównaniu z Mi-8MT to drzwi desantowe po obu stronach ładowni, mocniejsza pomocnicza jednostka napędowa i unowocześnione wyposażenie pokładowe. Większość prac projektowych zostało wykonanych w latach 1981- 1983. Ostatecznie nowy Mi-18 otrzymał zakładowe oznaczenie Izdielije 184.
Oblotu drugiego prototypu Mi-18 dokonano 28.04.1984 r. Testy udowodniły, że nowy śmigłowiec odznaczał się lepszymi osiągami niż dotychczasowe Mi-8MT: prędkość zwiększyła się do 270 km/h, zasięg wzrósł o 10-15% a udźwig zaś jednostkowe zwiększył się z 4000 kg do 5000 kg. W związku z tym zaproponowano wdrożenie Mi-18 do produkcji w Kazaniu, począwszy od 1985 r.. W międzyczasie pierwszy prototyp przebudowano do bliżej nieznanego wariantu specjalnego. Mi-18 ostatecznie nie trafił nigdy do produkcji.
Część II- Mil Mi-8 / Mi-9 / Mi-17 / Mi-171 / Mi-172 (Zastosowanie, W Polsce, Opis konstrukcji)
Galeria
Źródło:
[1] Rochowicz R. ”Powietrzne sanitarki w SZ RP”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2006.[2] Kłosiński P. ”Śmigłowce w Spec Pułku”. Nowa Technika Wojskowa nr 2/1995.
[3] Kłosiński P. ”42 Eskadra Lotnicza- 20 lat służby”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1995.
[4] Gołąbek A. ”13 Pułk Lotnictwa Transportowego.”. Lotnictwo z szachownicą nr 10.
[5] Mikołajczuk M., Michalski P. ”36. Specjalny Pułk Lotnictwa Transportowego”. Lotnictwo z szachownicą nr 21 i 22.
[6] Pogorzelski K. ”Polskie śmigłowce nad Afryką (cz. II)”. Lotnictwo nr 5/2005.
[7] Liwiński J. ”Polscy przewoźnicy”. Lotnictwo nr 8/2004.
[8] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[9] Rochowicz R. ”Lotnicza karetka pogotowia”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2006.
[10] Kłosiński P. ”Śmigłowce nad Warszawą- konieczność czy fanaberia?”. Nowa Technika Wojskowa nr 3/1995.
[11] Butowski P. ”Rosyjskie programy modernizacji samolotów wojskowych”. Nowa Technika Wojskowa nr 1 i 2/1999.
[12] Rochowicz R. ”Komu śmigłowce”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/2007.
[13] (SBW) ”Śmigłowiec dla VIP”. Lotnictwo nr 11/2005.
[14] Rochowicz R. ”Chile kupuje rosyjskie śmigłowce”. Nowa Technika Wojskowa nr 8/2009.
[15] (PA) ”Śmigłowce dla Indii”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2009.
[16] (ŁP) ”Mi-17 dla Tajlandii”. Nowa Technika Wojskowa nr 12/2008.
[17] Bączyk N. ”Ile śmigłowców dla wojska?” Nowa Technika Wojskowa nr 5/2008.
[18] ”Nowe eksponaty Muzeum Lotnictwa Polskiego”. ”Samoloty.pl”
[19] ”Militaria i lotnictwo Jowitka”.
[20] Butowski P. "Lotnictwo wojskowe Rosji". Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1995.
[21] Butowski P. "Lotnictwo wojskowe Rosji". Tom 3. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.
[22] Gajzler M. "Śmigłowiec Mi-8 cz.I - pierwsza generacja". Polska Zbrojna.
[23] Gajzler M. "Śmigłowiec Mi-8/Mi-17 cz.II - druga generacja". Polska Zbrojna.
[24] Grzegorzewski J. "Śmigłowiec Mi-8". Seria "Typy Broni i Uzbrojenia" nr 94. Wydawnictwo MON. Warszawa 1984.