Heinkel Не-219 "Uhu", 1942

Samolot myśliwski nocny. Niemcy.
Zdobyczny samolot Heinkel Не-219A-5/R2 ”Uhu” w barwach RAF. (Źródło: archiwum).

Samolot Heinkel He-219 wywodzi się z prywatnego projektu firmy Ernst Heinkel Flugzeugwerke A.G., oznaczonego Projekt 1060. Był to samolot klasy Kampfzerstörer, czyli wielozadanio­wy dwusilnikowy samolot zdolny do dzia­łania jako myśliwiec dalekiego zasięgu, sa­molot rozpoznawczy czy szybki samolot bombowo- torpedowy. Prace projektowe rozpoczęty się latem 1940 r. Projekt oparto na rewolucyjnych wówczas założe­niach. Miał to być samolot wyposażony w ciśnieniową kabinę, zdalnie sterowane sta­nowiska defensywnego uzbrojenia strze­leckiego oraz trójkołowe podwozie z prze­dnim kołem. Początkowo Luftwaffe było nastawione scep­tycznie do tego projektu. Jednak w lutym 1941 r. podję­to decyzję o prowadzeniu dalszych prac rozwo­jowych. Projekt 1060 otrzy­mał oznaczenie typu Heinkel He-219. Miał to być samolot roz­poznawczy albo dzienny lub nocny samolot bombowy dalekiego zasięgu. Napęd stanowić miały 2 sil­niki Daimler-Benz DB 613. Wersja rozpoznawcza miała posiadać zasięg 3000 km. Prędkość max na wy­sokości 9000 m nie mniejsza niż 680 km/h. W marcu 1941 r. złożono zamówienie na budowę pro­totypu.

21.06.1941 r. Tech­nisches Amt polecił ograniczyć pracę do prototypu wersji rozpoznawczej. Ciśnienio­wa kabina miała zapewnić pułap operacyj­ny 9000 m. Trójkołowe podwozie z kołem przednim miało zostać zastąpione klasycz­nym z kółkiem ogonowym. Masa własna miała być obniżona z 14 137 kg do 12 203 kg, rozpiętość miała być zmniejszona z 21,0 m do 18,5 m. Prędkość max- 730 km/h na wysokości 9000 m. W październiku 1941 r. zrezygnowano z prac nad wersją dalekiego rozpo­znania. na korzyść dwumiejscowego samo­lotu niszczycielskiego oraz nocnego i wyso­kościowego myśliwca. Jako jednostkę napędową przewidzia­no silniki DB 603 o mocy max 1287 kW (1750 KM) każdy.

W styczniu 1942 r. prace zostały skoncentrowane na wersji nocnego samolotu myśliwskiego, który miał być następcą samolotów Messerschmitt Bf-110, Junkers Ju-88C, Dornier Do-17 i Dornier Do-217. Biuro konstrukcyjne zobowiąza­ne zostało do dalszego obniżenia masy startowej samolotu do 11 510 kg i rozpiętości do 17,5 m. Miał on zostać wyposażony w urządzenie radiolokacyjne FuG 212 Lichtenstein C-1. Uzbrojenie ofensywne złożone być miało z 2 działek MG 151 kal. 15 mm w przykadłubowej części skrzydeł oraz z 2 działek MG 151 kal. 20 mm lub 1 działka MK 103 kal. 30 mm w dolnej części kadłuba. Uzbrojenie obronne, obsługiwane przez obserwatora, obejmować miało dwa zdalnie sterowane stanowiska strzeleckie pod i na kadłubie wyposażone w 2 karabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm każde. Przewidywano tez moż­liwość zabierania ładunku 2000 kg bomb. Jako nocny myśliwiec przewi­dziana była wersja Не-219A, natomiast ja­ko samolot wysokościowy dzienny He-219B. Jej napęd stanowić miały silniki DB 614, rozpiętość miała wzrosnąć do 28,5 m. Załoga miała zajmować miej­sce w trzyosobowej kabinie ciśnieniowej.

Ponieważ zdalnie ste­rowane stanowiska broni strzeleckiej okazały się niedopracowane, podjęto decyzję o wyeliminowaniu zdalnie stero­wanego uzbrojenia obronnego i ogranicze­niu się do pojedynczego karabinu maszyno­wego MG 131 kal. 13 mm, obsługiwa­nego przez drugiego członka załogi. Umoż­liwiło to wzmocnienie uzbrojenia ofensywnego do 2 działek MG 151 kal. 20 mm po jednym w nasadzie każdego płata oraz 4 działek kal. od 15 do 30 mm w podkadłubowej gondoli. 1.09.1942 r. zwiększono zamówie­nie do 12 prototypów He-219 oraz 173 sa­molotów wariantu Не-219A. Produkcja tych samolotów miała być podjęta przez zakłady w Budzyniu pod Kraśnikiem i w Mielcu na terytorium Generalnej Guberni.

Pierwszy prototyp He-219 V1 został oblatany 15.11.1942 r. Ogólne właściwości pilotażowe nowej konstrukcji były zadowalające. Początkowo uzbrojenie składało się z 2 działek MG 151 kal. 20 mm umieszczo­nych w nasadzie skrzydeł oraz z 1 ka­rabinu maszynowego MG 131 kal. 13 mm na ruchomej podstawie zainstalowanej w tylnej kabinie. Samolot osiągał prędkość 615 km/h. W lutym 1943 r. otrzymał baterię złożoną z 4 działek MK 108 kal. 30 mm, umie­szczonych w podkadłubowej gondoli. Kolejne prototypy: drugi V2, trzeci V3 i czwarty V4 wyposażone zo­stały w gondole z 4 działkami MG 151 kal. 20 mm. Wszystkie te prototypy napędzane by­ły również silnikami DB 603A. He-219 V4, oblatany w marcu 1943 r., otrzymał radar pokła­dowy FuG 212 Lichtenstein C-1. He-219 V5 wyposażono eksperymentalnie w 6 dzia­łek MG 151 kal. 15 mm. W maju 1943 roku He-219 V5 przezbrojony został w 4 działka MK 103 kal. 30 mm. Równocześnie z próbami prototypów rozpoczęła się produkcja wersji przedseryjnej Не-219A-0. W zależności od uzbrojenia samoloty te zaliczano do wariantu He-219A-0/R1 z 2 działkami MK 108 kal. 30 mm oraz 2 działkami MG 151 kal. 20 mm albo do wariantu He-219A-0/R2 z 4 działkami MK 103 kal. 30 mm. W początkach czerwca 1943 r. pierwsze maszyny He-219A-O trafiły do I./NJG 1. Sa­moloty Не 219A-0 produkowane były w zakładach Flughafen Wien-Schwechat, natomiast ich pro­dukcja w zakła­dach Flugzeugwerk- Mielec w Mielcu opóźniała się w powodu braku wykwalifikowa­nego personelu oraz niedostat­ków w zaopa­trzeniu w mate­riały.

W ramach programu prób w prototypie He-219 V2 zamon­towane zostały silniki DB 603G o mocy starto­wej 1397 kW (1900 KM) i mocy max 1147 kW (1560 KM). Jednak do napędu wersji Не-219A-1 wybrano silniki DB 603E, wyposażone w instalację GM-1. Wersja ta, miała obok zadań nocnego myśliwca, wy­pełniać również zadania szybkiego bom­bowca. Przed zakończeniem prób z jej pro­totypami podjęto decyzję o rozpoczęciu pro­dukcji wersji Не-219A-2 i dalsze prace nad wersją A-l zostały zakończone. Не-219A-2 miał być zmodyfikowanym samolotem myśliw­skim nocnym. Prototypem tej wersji była maszyna He-219A-0/R3, napędzana silni­kami DB 603A i uzbrojona w 4 działka MK 103 kal. 30 mm oraz w 2 działka MG 151 kal. 20 mm. Samolot ten, oblata­no w końcu lipca 1943 r. Zakłady Flughafen Wien-Schwechat wy­produkowały ok. 40 egz. He-219A-2/R1 uzbrojonych w 2 działka MK 103 kal. 30 mm umieszczone w podkadłubowej gon­doli oraz w 2 działka MG 151 kal. 20 mm w nasadzie skrzydeł. Nieliczne egzem­plarze posiadały dodatkowe 2 działka MK 108 kal. 30 mm w kadłubie jako system "Schräge Musik". Wariant He-219A-2/R2 mógł przenosić odrzucany w locie dodatko­wy zbiornik paliwa o pojemności 900 dm3. W skład wyposażenia radiolokacyjnego wchodził radar Lichtenstem C-1, a od koń­ca 1943 r. Lichtenstein SN-2.

Na przełomie lat 1943 / 1944 powstały projekty wersji Не-219A-3 i He-219A-4. Pierwsza z nich miała być szybkim, trzymiejscowym samolotem myśliwsko- bombowym napędzanym silnikami DB 603G, natomiast druga wysokościowym samolo­tem rozpoznawczo- bombowym wyposażo­nym w silniki Jumo 222 oraz skrzydła o większej rozpiętości. Dalszych prac nie prowadzono.

Na początku 1944 r. rozpoczęto produkcję wersji Не-219A-5. Pierwszym prototy­pem tej wersji był He-219A-016 (V16). Samolot posiadał zmienioną osłonę ka­biny, zlikwidowane zostało miejsce do za­montowania karabinu maszynowego MG 131 kal. 13 mm, który miał służyć do obrony własnej samolotu. Pierwszy seryj­ny He-219A-5 opuścił zakłady w Schwechat w marcu 1944 r., natomiast pierw­szy samolot tej wersji ukończony został zakładach Heinkel w Marienehe w miesiąc później. Wczesnoseryjne Не-219A-5 napędza­ne były silnikami DB 603A, natomiast późniejsze otrzymały silniki DB 603E. Wersja ta posiadała następujące zestawy wyposaże­nia:
- He-219A-5/R1- z uzbrojeniem złożonym z 2 działek MG 151 kal. 20 mm umieszczonych w nasadzie skrzydeł, 2 działek MK 108 kal. 30 mm w gondoli podkadłubowej oraz 2 działek MK 108 w kadłubie jako "Schräge Musik",
- He-219A-5/R2- z 2 działkami MG 151 kal. 20 mm umieszczonymi w nasadzie skrzydeł, 2 takimi samymi działkami w podkadłubowej gondoli oraz 2 działkami MK 108 kal. 30 mm w kadłubie ("Schräge Musik"),
- He-219A-5/R3 - z 2 działkami MG 151 kal. 20 mm w nasadzie skrzy­deł, 2 działkami MK 103 kal. 30 mm w podkadłubowej gondoli oraz z 2 działkami MK 108 kal. 30 mm jako "Schräge Musik" w kadłubie,
- He-219A-5/R4- zastosowany w eg­zemplarzu He-219 V34, uzbrojony w 2 działka MG 151 kal. 20 mm w nasadzie skrzydeł, 2 działka tego samego typu w gondoli podkadłubowej i dwa działka MK 108 kal. 30 mm jako "Schräge Musik" w ka­dłubie, jako dodatkowe wyposażenie za­montowano powiększoną kabinę mieszczą­cą trzech członków załogi, z których jeden obsługiwał ruchomy, umieszczony w tylnej części osłony kabiny, karabin maszynowy MG 131 kal. 13 mm.

Z uwagi na coraz liczniej pojawiające się nad Niemcami samoloty De Havilland DH-98 "Mosquito" po­wstała wersja Не-219A-6 przeznaczonego do ich zwalczania. Był to samolot bazujący na płatowcu Не-219A-2, pozbawiony jednakże opancerzenia i części zbędnego wyposaże­nia w celu maksymalnego odciążenia. Uzbrojenie zredukowane zostało do 4 działek MG 151 kal. 20 mm. Napęd stano­wiły silniki DB 603L będące wersją silni­ków DB 603E wyposażoną w dwustopnio­wą turbosprężarkę oraz instalacje MW 50 (wtrysk metanolu z wodą) i GM-1 (wtrysk podtlenku azotu). Silnik DB 603L osiągał moc startową 1544 kW (2100 KM) i moc max 1287 kW (1750 KM). Samolot ten posiadał prędkość maksymalną 650 km/h.

Ostatnim produkowanym seryjnie warian­tem He-219 była wersja A-7. Prototypa­mi tej wersji były samoloty V25, V26 i V27 Jej płatowiec oparto na wersji A-5. Podstawowymi zmianami było zwiększe­nie masy opancerzenia, zainstalowanie dwu­osobowej ciśnieniowej kabiny oraz nowa awionika. Pilot chroniony był pancernymi osłonami od przodu oraz wiatrochronem z pancernego szkła, obaj członkowie załogi zaj­mowali miejsca w fotelach wyrzucanych. Wyposażenie radiowe składało się z rada­rów FuG 220 Lichtenstein SN-2 oraz FuG 218 Neptun, odbiorników radiowych FuG 10P, FuG 16ZY, urządzenia identyfikacyjne­go swój- obcy FuG 25a, radiowysokościomierza FuG 101 a oraz odbiornika sygnałów radionawigacyjnych pomagających podczas lą­dowania bez widoczności ziemi FuG 12F. Wszystkie warianty He-219A-7 po­siadały 2 kadłubowe działka MK 108 in­stalowane jako "Schräge Musik". Stałe, strzelające do przodu uzbrojenie strzeleckie uzależnione było od wariantu wyposażenia:
- He-219A-7/R1- posiadał 2 działka MK 108 kal. 30 mm w nasadzie skrzydeł oraz 2 działka MK 103 kal. 30 mm i 2 działka MG 151 kal. 20 mm w podkadłubowej gondoli,
- He-219A-7/R2- działka MK 103 w pod­kadłubowej gondoli zastąpione zostały działkami MK 108,
- He-219A-7/R3- posia­dał 2 działka MG 151 kal. 20 mm w nasadzie skrzydeł oraz 2 działka tego sa­mego typu i 2 działka MK 108 kal. 30 mm w podkadłubowej gondoli,
- He-219A-7/R4- uzbrojony był w 2 działka MG 151 kal. 20 mm w nasadzie skrzydeł oraz 2 działka te­go samego typu w gondoli podkadłubowej,
- He-219A-7/R5- przeznaczony miał być do zwalczania samolotów DH-98 "Mosquito". Jego uzbrojenie strzeleckie było identyczne z He-219/R3, natomiast nowością było zastosowanie silników Junkers Jumo 213E z instalacją MW 50 dysponujących mocą ma­ksymalną 1397 kW (1900 KM),
- He-219A-7/R6- najszyb­szy wariant samolotu, zbudowany w jednym egzemplarzu. Wyposażo­ny w silniki Jumo 222 o mocy 1838 kW (2500 KM) i osiągający prędkość max do 700 km/h.

W lipcu 1944 r. powstał prototyp wersji He-219B-1. Miał być to noc­ny myśliwiec wysokościowy z silnikami Ju­mo 222A o dłuższym kadłubie i powiększo­nej rozpiętości skrzydeł. Pro­totyp tej wersji wyposażono jednak w silniki DB 603Aa. Samolot otrzymał również no­we, wytrzymalsze podwozie oraz uzbroje­nie złożone z 4 działek MG 151 ka­l. 20 mm strzelających do przodu i dwóch działek MK 108 kal. 30 mm w kadłubie ("Schräge Musik"). Kolejną wersją rozwo­jową miał być He-219B-2 przeznaczony do zwalczania samolotów DH-98 "Mosquito", napędzany silnika­mi Jumo 222E/F, wyposażony w dodatkowe zbiorniki paliwa oraz uzbrojenie zredukowane do 2 działek MK 108 w przykadłubo­wej części skrzydeł i dwa działka tego sa­mego typu w kadłubie jako "Schräge Musik", zrezygnowano całkowicie z podkadłu­bowej gondoli mieszczącej uzbrojenie strzeleckie. Prototyp wariantu Не-219B-3 zni­szczony został przed wykonaniem pierwsze­go lotu. Miał zostać wyposażony w silniki Jumo 222, jego uzbrojenie składać się miało z 4 strzelających do przodu działek MG 151 kal. 20 mm oraz 2 działek kal. 30 mm MK 108 ("Schräge Musik").

Wersja Не-219C-1 posiadała skrzydła i usterzenie wersji В oraz zmodyfikowany kadłub. Ciśnieniowa kabina mieściła trzech członków załogi, czwarty, który był strzelcem pokładowym, zajmował miejsce w umieszczonej w ogonie samolotu wieżyczce wyposażonej w 4 ka­rabiny maszynowe MG 131 kal. 13 mm. Napęd stanowiły silniki Jumo 222. W nasadzie skrzydeł umieszczone były 2 dział­ka MG 151 kal. 20 mm, w nosie kadłu­ba 2 działka MK 108 kal. 30 mm, do­datkowo 2 działka tego samego typu znajdowały się w kadłubie za kabiną jako "Schräge Musik". Не-219C-2 miał być sa­molotem myśliwsko- bombowym. Jego ka­dłub odpowiadał wersji C-1, natomiast skrzydła otrzymały nowy, zmieniony kształt. Uzbrojenie strzeleckie złożone było z 2 działek MK 103 kal. 30 mm w kadłubie. Pod kadłubem można było podwieszać bomby o łącznej masie 1500 kg.

Równocześnie z He-219 prowadzone były studia nad wielozadaniowym samolo­tem Heinkel He-319 (oznaczonym początkowo Pro­jekt 1065). Jesienią 1942 r. zebrano już materiały do budowy pierwszego prototypu. Jednakże na­lot przeprowadzony w listopadzie 1942 r. na zakłady w Marienehe pokrzyżował te plany i cały wysiłek konstruktorów skupio­ny został na He-219 oraz planowanym ja­ko jego następca Heinkel He 419, którego proto­typ oblatany został w 1944 r. Inną konstrukcją opartą o samolot He-219 był strategiczny, wysokościowy samolot myśliwski i rozpoznawczy Hütter Hü-211 opracowany przez znanego twórcę szybowców wyczynowych dr Wolfganga Hüttera. W 1944 r. rozpoczęto budowę dwóch prototypów, które zostały zniszczone jeszcze w fazie wstępnego montażu w wyniku alianckich nalotów. W listopadzie 1944 roku prace nad dalszym rozwojem Hü-211 zostały przerwane.

Ogółem wyprodukowanych zostało 268 samolotów He-219 wszystkich we­rsji.

W czerwcu 1943 r. pierwsze samoloty Не-219A-0 zostały dostarczone do I./NJG 1. Nocą z 11 / 12.06.1943 r. RAF przeprowadził duży nalot na Dusseldorf. Z 783 samolotów brytyjskich, w wyniku działania nocnych myśliwców Lu­ftwaffe zestrzelonych zostało 38 bombow­ców. W odpieraniu tego nalotu brat udział również Не-219A-0 pilotowany przez dowódcę I./NJG 1 majora Wernera Streiba, którego operatorem radaru był plu­tonowy Fischer. Streib zestrzelił wówczas pięć sa­molotów brytyjskich. Między 12.06 a 27.09.1943 r. zwy­cięstwa powietrzne na He-219 osiągnęli na­stępujący piloci: ppłk. Streib - 5, kapitan Frank - 7 i por Schön -1. Aktywność He-219 znajdujących się na wyposaże­niu NJG 1 spadła w ostatnim kwartale 1943 r. prawie do zera. Z siedmiu posiada­nych przez tę jednostkę maszyn sprawna by­ła najwyżej jedna. Między 22.01. a 1.05.1944 r. He-219 z I./NJG 1 zestrzeliły 19 samolotów brytyjskich. Prawdziwym asem okazał się kapitan Modrow, który strą­cił 6 samolotów. W nocy 6.05.1944 r. porucznik Werner Baake kierowany przez radar pokłado­wy, który obsługiwał plutonowy Rolf Bettaque, zestrzelił samolot "Mosquito" RAF-u. Do końca maja 1944 r. pilotom z I./NJG 1 udało się zestrzelić dalsze 34 samoloty RAF, w tym trzy typu "Mosquito". Aby zmniejszyć straty, Brytyjczycy rozpo­częli wysyłanie nad Niemcy myśliwskich wersji samolotów DH-98 "Mosquito". W no­cy z 3 / 4.06.1944 r. załoga z 219 dywizjonu nocnych myśliwców RAF zestrzeliła jeden myśliwiec He-219 "Uhu" z I./NJG 1. Łącznie do dnia 3 .11.1944 roku I./NJG 1 zestrzelił, operu­jąc na samolotach He-219, 133 maszy­ny RAF w tym 11 ”Mosquito". Najsku­teczniejszym pilotem dywizjonu był kapi­tan Ernst Wilhelm Modrow, który zestrze­lił nie mniej niż 25 samolotów.

Po 8.05.1945 r. w ręce Aliantów dostały się 54 egz. He-219. Trzy samoloty przetransportowano do Stanów Zjednoczonych, a cztery do Wiel­kiej Brytanii. Dwie maszyny, które zdobyła Armia Ra­dziecka przekazane zostały następnie przez Rosjan lotnictwu czechosłowackie­mu.

W Polsce.

Zakłady Flugzeugwerk Mielec (FWM), czyli przedwojenna polska wytwórnia Państwowe Zakłady Lotnicze Wytwórnia Płatowców nr 2 w Mielcu, wyprodukowały 80 kadłubów do samolotów Heinkel He-219.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy średniopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydło po­siadało jeden dźwigar i wyposażone zosta­ło w klapy Fowlera.
Kadłub w swojej prze­dniej części mieścił kabinę załogi. Pilot i obserwator zajmowali miejsca siedząc pleca­mi do siebie.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie:
- He-219A-7/R2- 2 dział­ka MG 151 kal. 20 mm w przykadłubowej czę­ści skrzydeł, 2 działka MG 151 kal. 20 mm w pod­kadłubowej gondoli, 2 działka MK 108 ka­l. 30 mm umieszczone w kadłubie i zaklinowa­ne pod kątem 65° do przodu w górę.
Patrz również- historia rozwoju konstrukcji.

Napęd- 2 silniki:
- He-219A-7/R2- Daimler-Benz DB 603E o mocy startowej 1324 kW (1800 KM) i mocy max  1118 kW (1520 KM) każdy.
Patrz również- historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne He-219A-7/R2 (wg [2]):
Rozpiętość- 18,5 m, długość- 16,34 m, wysokość- 4,1 m.
Masa własna- 8345 kg, masa startowa-15 100 kg.
Prędkość max- 585 km/h, prędkość przelotowa- 510 km/h, wznoszenie- 600 m/min, pułap praktyczny- 9800 m, zasięg- do 2000 km.

Galeria

  • Samolot myśliwski nocny Heinkel Не-219 ”Uhu” w służbie Luftwaffe. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Glass Andrzej, Kubalańca Jerzy "Polskie konstrukcje lotnicze". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[2] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 2. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 1997.
blog comments powered by Disqus