Piasecki PA-59 (VZ-8) "Airgeep", 1958

Pionowzlot transportowy- latający jeep. USA.
Latający jeep Piasecki PA-59K (VZ-8P) ”Airgeep I”. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).
W czasie zimnej wojny, w 1957 r. US Army zamówiła w trzech wytwórniach prototypy statków latających mogących spełniać rolę samochodu terenowego ze zdolnością przeskakiwania nad przeszkodami terenowymi lub terenami nieprze­jezdnymi. Warunki wymagały, by prototypy były w stanie unieść ładunek o masie 450 kg na wysokość 3,6 m i utrzymać się na tej wysokości. Mniejszy od helikoptera i latający na niskich wysokościach pojazd miał być niewidzialny dla radarów.

Jednym z wyłonionych zwycięzców w walce o kontrakt, była firma Piasecki Aircraft Corporation (PiAC), założona i kierowana przez Franka Piaseckiego. Opracowano w niej pojazd latający, który otrzymał oznaczenie fabryczne Piasecki PA-59K "Skycar" i wojskowe VZ-8P "Airgeep I". Prototyp był kompaktową konstrukcją opartą o dwa częściowo obudowane wirniki, każdy z trzema śmigłami. Miejsca załogi znajdowały się między wirnikami. Było to rozwiązanie bezpieczniejsze dla postronnych ludzi niż odkryte wirniki helikoptera, choć pasażerowie musieli bezwzględnie pamiętać o zapinaniu się, żeby nie wypaść na rozpędzone wirniki od góry. Jako napęd zastosowano 2 silniki tłokowe Lycoming O-360-A2A o mocy 134,2 kW każdy. Maszyna została oblatana 22.09.1958 r. przez F. Piaseckiego. PA-59K osiągnął prędkość 104 km/h. Prototyp zachowywał się stabilnie, leciał w pozycji przechylonej do przodu, podobnie jak śmigłowiec. Oprócz pilota był w stanie przewozić jednego pasażera, który mógł pełnić rolę strzelca lub drugiego pilota. W stanie gotowym do lotu ważył nieco ponad 1500 kg, wymiarami był nieco większy od typowego samochodu osobowego.

Później silniki tłokowe zostały zastąpione jednym silnikiem turbowałowym Turboméca "Artouste IIB" o mocy  316,9 kW. Zmodernizowany prototyp, który otrzymał oznaczenie VZ-8P-1 "Airgeep I", został oblatany w czerwcu 1959 r.

Z uwagi na zainteresowanie US Navy statkiem latającym, został on zaopatrzony w nadmuchiwane pływaki i pod oznaczeniem PA-59N "Seageep" wykonał pierwszy lot 8.11.1961 r. W czasie prób osiągano wysokość lotu do 100 m. Następnie powrócił do US Army, gdzie otrzymał lżejszy silnik turbośmigłowy Garrett AiResearch TPE331-6 o mocy 410 kW. Otrzymał też nowe oznaczenie- VZ-8P-2 "Airgeep I".

Dnia 15.02.1962 r. swój pierwszy lot wyko­nał pięciomiejscowy, ulepszony PA-59H "Airgeep II", noszący wojskowe oznaczenie VZ-8P (B) "Airgeep II". Napędzany był dwoma silnikami turbowałowym Turboméca "Artouste IIC" o mocy 298,3 kW każdy. Załoga (pilot i drugi pilot / działonowy) otrzymała fotele katapultowane, zamontowano również miejsca dla trzech pasażerów. Dołożono też przymocowany od spodu stelaż z trzema kołami, który umożliwiał pojazdowi jazdę po ziemi. Jeden z silników był w stanie napędzać koła do jazdy po lądzie. Dodatkowo jeśli jeden z silników uległby awarii, wtedy drugi silnik był w stanie napędzać oba wirniki, oczywiście z mniejszą mocą, ale zapewniając możliwość dalszego lotu.

Próby wykazały, że podczas lotu przy ziemi był niewidoczny dla radaru. Był zdolny do lotu z maksymalną prędkością 136 km/h oraz wysokością do 900 m, natomiast w praktyce latał niżej i wolniej, w razie potrzeby mógł też zawisnąć nieruchomo w powietrzu. W czasie prób przelatywał pod drzewami i pod mostami oraz wlatywał do budynków. Dużą zaletą pojazdu "Airgeep", było to, że mógł latać nad każdym podłożem, nie wzbijał wokół siebie tumanów kurzu i piasku, zapewniając pilotowi dobrą widoczność.

Największą wadą natomiast fakt, że pilotowanie wymagało dużych umiejętności, porównywalnych o ile nie większych od pilotażu helikoptera. To w połączeniu z ograniczoną zdolnością do przenoszenia ładunków oraz uzbrojenia, krótkim zasięgiem, a także niszowym charakterem zastosowań zdecydowało o tym, że nigdy nie wdrożono pomysłu na większą skalę. Pomimo wyższości nad pozostałymi dwoma typami (Chrysler VZ-6 i Curtiss-Wright VZ-7), US Army stwierdziła, że postawione zadania lepiej spełniają śmigłowce i prace nad VZ-8 "Airgeep" zakończono.

W Polsce.

W 1962 r., Roland Antoni Kalpas, został zatrudniony w Piasecki Helicopter Corporation, gdzie brał udział w projektowaniu doświadczalnego śmigłowca Piasecki 16H "Pathfinder" oraz rozwoju latającego pojazdu terenowego Piasecki PA-59 (VZ-8) "Airgeep".

Konstrukcja VZ-8P (B) "Airgeep II".
Załoga- 2 osoby (pilot i drugi pilot / strzelec), pasażerów- 3.

Uzbrojenie- przewidywano montaż 1 działa bezodrzutowego.

Napęd:
- VZ-8P- 2 silniki tłokowe Lycoming O-360-A2A o mocy 134,2 kW (180 KM) każdy,
- VZ-8P-1- jeden silnik turbowałowy Turboméca "Artouste IIB" o mocy  316,9 kW (425 KM),
- VZ-8P-2- jeden silnik turbośmigłowy Garrett AiResearch TPE331-6 o mocy 410 kW (550 KM),
- VZ-8P (B)- 2 silniki turbowałowe Turboméca "Artouste IIC" o mocy 298,3 kW (400 KM) każdy (wg innych źródeł o mocy 410 kW / 550 KM każda).

Dane techniczne VZ-8P (B) "Airgeep II" (wg [2]):
Średnica wirnika- 2 x 2,5 m, długość- 7,45 m, szerokość- 2,82 m, wysokość- 1,78 m.
Masa własna- 1184 kg, masa całkowita- 1665 kg, masa całkowita max- 2177 kg.
Prędkość max- 136 km/h, prędkość przelotowa- 112 km/h, pułap- 914 m, zasięg- 56 km.

Galeria

  • Latający jeep Piasecki VZ-8P ”Airgeep I” podczas prób poligonowych. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).
  • Wersja wodna latającego jeepa Piasecki PA-59N ”Seageep” podczas prób. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).
  • Wersja pięciomiejscowa Piasecki VZ-8P (B) ”Airgeep II”. (Źródło: via ”Piasecki Aircraft Corporation”).

Źródło:

[1] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939- 1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[2] Piasecki Aircraft Corporation.
[3] User "Latający jeep". Tunguska.pl.
[4] Jędrzejewski J. "Polscy piloci doświadczalni". Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa. Warszawa 2014.
blog comments powered by Disqus