Karpiński Adam

Adam Karpiński. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-N-970-4).
Adam Karpiński urodził się w Turce w dawnym województwie lwowskim. W latach 1907-1915 był uczniem gimnazjum najpierw w Trembowli, a potem w Cieszynie. Pierwszą pracę podjął jako laborant-chemik w laboratorium wojskowym armii austriackiej w Lublinie, a następnie został kierownikiem działu analiz tej placówki. W 1918 r. wstąpił do 23 Pułku Piechoty. Wkrótce potem po raz pierwszy zetknął się z lotnictwem, kończąc drugi Kurs Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych. W stopniu podporucznika został instruktorem, a następnie kierownikiem parku technicznego Szkoły Obserwatorów. W marcu 1920 r. otrzymał przydział jako obserwator do 12 Eskadry Wywiadowczej, która w tym czasie uczestniczyła w wojnie polsko-radzieckiej. Latał bojowo do zawieszenia broni w listopadzie 1920 r., po czym wraz z eskadrą powrócił do Warszawy i zaraz po zdemobilizowaniu rozpoczął studia na oddziale lotniczym Wydziału Mechanicznego Politechniki Warszawskiej. Studiując zaliczył praktyki warsztatowe w pierwszej polskiej fabryce samolotów- Zakładach Mechanicznych Plage & Laśkiewicz w Lublinie oraz za granicą w stalowni, odlewni i dziale lotniczym włoskiego koncernu S.A. Breda w Mediolanie.

Adam Karpiński już w okresie studiów na politechnice wykazał wielki zmysł konstruktorski. Jako student Adam Karpiński zaprojektował szybowiec oznaczony początkowo ”A.K.” później zaś SL-1 ”Akar” (nazwa od imienia- Adam i nazwiska- Karpiński), który został zbudowany w latach 1922-1923 w CWL przez studentów Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Konstruktor zastosował proste i sprawdzone rozwiązania. Pozwoliło to uniknąć niepowodzeń w toku budowy, prowadzonej w dość prymitywnych warunkach. Latem 1923 r. szybowiec był gotów, a pod koniec lipca wykonano na nim pierwsze próbne wzloty. ”Akar” od razu zyskał rozgłos, gdyż Karpiński zgłosił go do udziału w I Konkursie Ślizgowców, który rozegrany został na przełomie sierpnia i września 1923 r. w podhalańskiej wsi Białka koło Nowego Targu. Jako zawodnik wystartował na nim brat konstruktora- Tadeusz Karpiński. Wśród ośmiu konkurujących konstruktorów, szybowiec Adama Karpińskiego wyróżniał się statecznymi lotami, które zapewniły mu bezapelacyjne zwycięstwo. Najdłużej trwający lot- ponad trzy minuty- wykonał na nim podczas zawodów Tadeusz Karpiński. Ryszard Bartel natomiast utrzymał się w powietrzu przez dwie minuty i osiem sekund. Tylko ”Akar” pozostał nie uszkodzony, podczas gdy wszystkie inne szybowce uległy mniejszym lub większym kraksom.

W czerwcu 1926 r., po uzyskaniu dyplomu inżyniera, Adam Karpiński rozpoczął pracę w Podlaskiej Wytwórni Samolotów jako konstruktor lotniczy. Wkrótce jednak wyjechał na roczne studia specjalistyczne do Włoch i w Turynie pogłębiał swą wiedzę z dziedziny budowy samolotów. Po powrocie do Białej Podlaskiej został kierownikiem działu montażu samolotów PWS. W 1929 r. inż. Adam Karpiński zaprojektował szybowiec wyczynowy. Miał być zbudowany w Kole Szybowcowym ”Start” w Warszawie. Brak informacji o rozpoczęciu jego budowy. Również w 1929 r. rozpoczął szkolenie w pilotażu na kursie prowadzonym przez Klub Lotniczy PWS. Dyplom pilota turystycznego I kategorii uzyskał w rok później i początkowo dość aktywnie uczestniczył w lotach treningowych. Poza lataniem pasjonował się także narciarstwem, wioślarstwem, a zwłaszcza wspinaczkami wysokogórskimi, które pochłaniały mu najwięcej czasu.

Jeszcze w okresie studiów Karpiński, prócz wspomnianego szybowca, zaprojektował na konkurs Ministerstwa Komunikacji samolot pasażerski, który jednak nie doczekał się realizacji, podobnie jak opracowany wstępnie w 1926 r. projekt samolotu szkolnego w układzie dolnopłata, co było rozwiązaniem odbiegającym od zdecydowanie dominujących w tamtych latach dwu- i górnopłatów. W Białej Podlaskiej praktycznie nie zajmował się projektowaniem, zaangażowany konstruktorski nadzór nad montażem produkowanych samolotów. Wiele natomiast czasu poświęcał rozważaniom teoretycznym, kontynuując swe zainteresowania jeszcze z czasów studenckich teorią stateczności układów bezogonowych. Wygłaszał na ten temat odczyty oraz publikował artykuły w czasopismach technicznych. W 1938 r. wydał książkę zatytułowaną ”Zagadnienia przemysłu lotniczego”.

W przeciwieństwie do swego brata Tadeusza, który był uznanym pilotem, nie wyróżniał się Adam Karpiński sukcesami w lataniu. W 1930 r. uczestniczył wprawdzie jako nawigator w Międzynarodowym Rajdzie Lotniczym dokoła Europy, a w dwa lata później podczas letnich ćwiczeń rezerwy ukończył pilotaż wojskowy, ale ostatecznie latanie zakończył... rozbiciem pierwszego polskiego samolotu uniwersalnego, a trzeciego skonstruowanego w Białej Podlaskiej płatowca- PWS-3.

W 1932 r. inżynier Karpiński przeniósł się najpierw do pracy w Kierownictwie Zaopatrzenia Aeronautyki, a następnie w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie. W owym czasie jednak całkowicie był już pochłonięty pasją alpinizmu i więcej czasu spędzał na organizowaniu wypraw wysokogórskich niż w pracy przy samolotach. W latach 1933-1934 był uczestnikiem pierwszej polskiej wyprawy eksploracyjnej w Cordillera de la Ramada, najwyższą grupę Andów. W ostatnich dniach kwietnia 1939 r. pod jego kierownictwem wyruszyła do Indii pierwsza polska wyprawa himalajska. Z wyprawy tej już nie powrócił. Zginął w nocy z osiemnastego na dziewiętnastego lipca 1939 r. zasypany lawiną pod Nanda Devi East.

Konstrukcje:
SL-1 ”Akar” (”A.K.”), 1923, szybowiec.
Karpiński-samolot pasażerski, przed 1926, projekt samolot pasażerskiego.
Karpiński-samolot szkolny, 1926, projekt samolot szkolnego.
Karpiński-szybowiec, 1929, projekt szybowca wyczynowego.

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
blog comments powered by Disqus