Mil Mi-6, 1957

Latem 1954 r. biuro konstrukcyjne OKB Michaiła Leontjewicza Mila przystąpiło do prac nad ciężkim śmigłowcem transportowo- desantowym o napędzie turbinowym. Śmigłowiec wymagał dużego ciągu wirnika nośnego, ze względu na założony wielotonowy udźwig. Uzyskanie go było możliwe tylko przez znaczne zwiększenie średnicy wirnika w porównaniu do dotychczas projektowanych w tym biurze i na świecie śmigłowców. Po różnych przymiarkach wybrano pięciołopatowy wirnik o średnicy 35 m.
Pierwszy egzemplarz śmigłowca, któremu nadano oznaczenie Mil Mi-6, został ukończony wiosną 1957 r. Został oblatany w czerwcu 1957 r. W ramach prac badawczych zbudowano 5 prototypów. W dniu. 30.10.1957 r. na Mi-6 został ustanowiony pierwszy rekord międzynarodowy- podniesienie ładunku 12 000 kg na wysokość 2432 m. Łącznie ustanowiono na śmigłowcu 16 rekordów międzynarodowych, m.in. rekord prędkości na dystansie 100 km, wynoszący 340 km/h. Śmigłowiec Mi-6 był pierwszym śmigłowcem, który osiągnął prędkość lotu ponad 300 km/h, a ściśle 300,377 km/h (15.09.1962 r.). W początkach lat 1960- tych nadal intensywnie prowadzono próby w locie śmigłowca. Za skonstruowanie śmigłowca Mi-6 zespół dr M. L. Mila otrzymał międzynarodową nagrodę im. Igora Sikorskiego.
Śmigłowiec Mi-6 został pokazany publicznie po raz pierwszy na defiladzie lotniczej w Tuszynie w 1958 r. Praktyczne użytkowanie śmigłowców Mi-6 rozpoczęto w 1963 r. Po raz pierwszy za granicą śmigłowiec pokazano na Salonie Lotniczym w Paryżu w 1965 r. W 1966 r. zademonstrowano możliwości śmigłowca Mi-6 w Zachodniej Europie, m.in. przy gaszeniu pożarów lasów.
Z biegiem czasu zaczęto w ZSRR szeroko wykorzystywać śmigłowce Mi-6 w lotnictwie wojskowym do przewozu żołnierzy i różnych ładunków bojowych. Wykorzystywane były w gospodarce do przewozu do trudno dostępnych rejonów urządzenia wiertnicze i przemysłowe oraz w wykonywaniu różnych operacji montażowych.
Śmigłowiec Mi-6 był produkowany przez kilkanaście lat z przeznaczeniem do różnych zastosowań, głównie transportowych. Użytkowany w wersjach:
- transportowa- do przewozu ładunków o masie do 12 000 kg wewnątrz ładowni. Śmigłowiec w tej wersji był szeroko stosowany na wielu budowach w Związku Radzieckim, m.in. na budowie Kolei Bajkalsko- Amurskiej. W wersji wojskowej śmigłowiec był uzbrojony w karabin maszynowe kal. 12,7 mm, który montowane były pod kabiną nawigatora,
- dźwigowa- przeznaczona do przewozu ładunków o masie 9000 kg na zewnętrznym zaczepie. Jedna z bardziej rozpowszechnionych wersji śmigłowca, szczególnie przydatna w pracach budowlano-montażowych, przy montażu fabryk, budowie mostów, linii wysokiego napięcia, ustawieniu różnego rodzaju masztów, elementów wyposażenia wiertni itp.,
- pasażersko- transportowa- przystosowana do przewozu 65 osób na odchylanych siedzeniach rozmieszczonych wzdłuż burt oraz ustawionych pośrodku kabiny. Na Salonie Paryskim pokazano śmigłowiec Mi-6 w wersji wyłącznie pasażerskiej do przewozu 80 pasażerów. Nie była ona jednak produkowana seryjnie,
- przeciwpożarowa- wyposażona w komplet urządzeń przeciwpożarowych: miękki zbiornik wody (12 000 kg), cztery pompy odśrodkowe oraz zespół armatek wodnych. Śmigłowiec może transportować na zewnętrznym zaczepie 6 elastycznych zbiorników po 1500 kg wody w każdym, potrzebnym strażakom do gaszenia pożaru środkami naziemnymi,
- sanitarna- w ładowni montowane było 41 noszy i 2 siedzenia dla personelu medycznego. Śmigłowiec służył do przewozu chorych lub rannych w czasie klęsk żywiołowych, katastrof lub innych wydarzeń.
Był to bardzo udany śmigłowiec. Jego podstawowe zespoły, przede wszystkim kadłub, zespół napędowy, wirnik nośny, śmigło ogonowe i instalacje wykorzystano w konstrukcji następnego śmigłowca- latającego dźwigu Mil Mi-10.
Śmigłowce Mi-6 były eksportowane m.in. do Algierii, Bułgarii, Chin, Egiptu, Etiopii, Indii, Indonezji, Iraku, Pakistanu, Peru, Syrii i Wietnamu. Po rozpadzie ZSRR znalazły się na wyposażeniu lotnictwa Białorusi, Kazachstanu, Rosji, Ukrainy i Uzbekistanu.
W Polsce.
Pierwszy raz śmigłowiec Mi-6 można było zobaczyć w Polsce w maju 1967 r. w czasie przelotu radzieckiego śmigłowca na Salon Lotniczy w Paryżu. Następnie trzy egzemplarze Mi-6A zostały zakupione przez polskie firmy do wykonywania prac budowlano- montażowych i dźwigowych: dwa w 1974 i 1979 r. przez Instal (SP-ITA, SP-ITC) i jeden w 1978 przez Elbud (SP-ITB). Bazowały na lotnisku Chrcynno koło Nasielska. Przed zakupem Inspektorat Kontroli Cywilnych Statków Powietrznych Ministerstwa Komunikacji PRL dokonał certyfikacji typu na podstawie otrzymanych dokumentów z prób producenta oraz własnych prób uzupełniających w locie. Próby te prowadzono w listopadzie 1974 r. przez pilota doświadczalnego Instytutu Lotnictwa w Warszawie mgr inż. Ryszarda Witkowskiego.Przedsiębiorstwo Instal wykonywało różne prace budowlano-montażowe przy wykorzystaniu tych śmigłowców m.in. stawianie słupów energetycznych linii przesyłowej z elektrowni Porąbka Żar, tunele wentylacyjne na dachu fabryki FSO na Żeraniu, kopuła na budynku liceum św. Augustyna na Mokotowie oraz maszt RTV na budynku Biblioteki Ekonomicznej w Poznaniu. W 1976 r. podwieszony pod śmigłowcem pomnik Władysława Jagiełły przebył drogę z Gliwic do Krakowa o długości ok. 90 km i został precyzyjnie ustawiony na cokole Pomnika Grunwaldzkiego.
Wszystkie trzy polskie śmigłowce zostały w styczniu 1986 r. przekazane wojsku, wchodząc do służby w 37. Pułku Śmigłowców Transportowych na lotnisku Leźnica Wielka koło Łęczycy. Już w sierpniu 1990 r. zostały wycofane ze służby. Dwa z nich sprzedano następnie do Ukrainy, a trzeci (nr 670) trafił do prywatnego muzeum w Łodzi w 1994 roku. W 2011 r. śmigłowiec stał sięwłasnością Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.
Konstrukcja.
Śmigłowiec wielozadaniowy w układzie klasycznym o konstrukcji metalowej. Załoga- 5 osób.
Wirnik nośny składa się z 5 łopat, piasty, tłumików, przegubów oraz instalacji przeciwoblodzeniowej. Łopata wirnika nośnego ma obrys prostokątny w rzucie poziomym. Wykonana jest jako konstrukcja całkowicie metalowa z zastosowaniem połączeń klejowych. Elementem nośnym łopaty jest odpowiednio wyprofilowany dźwigar stalowy w postaci belki z wewnętrznym otworem o kształcie eliptycznym. Do tylnej części dźwigara przyklejone są sekcje z wypełniaczem ulowym, które w liczbie 21 sztuk tworzą część spływową łopaty. Na krawędzi natarcia łopaty zabudowano elementy grzejne zapobiegające jej oblodzeniu.
Śmigło ogonowe posiada 4 łopaty drewniane z nakładkami metalowymi na krawędzi natarcia. Wyposażone w cieczową instalację przeciwoblodzeniową (we wcześniejszych wersjach instalacja przeciwoblodzeniowa śmigła była elektryczna).
Kadłub o całkowicie metalowej konstrukcji, nitowany, składa się z podłużnie, wręg oraz duralowego pokrycia. W przedniej nosowej części mieści on kabinę załogi, dalej znajduje się cześć środkowa, belka ogonowa i końcowa. W górnej środkowej części kadłuba zamontowany jest zespół napędowy i przekładnia główna, pod nimi znajduje się kabina do przewożenia ładunków lub ludzi, a pod jej podłogą rozmieszczone są zbiorniki paliwa. Ładownia zakończona jest otwieranymi na boki klapami i opuszczanymi na ziemię trapami. Za przedziałem przekładni przez kadłub przechodzi centropłat, do którego zamocowano skrzydła. Pokrycie środkowej części kadłuba wykonane z arkuszy blachy duralowej o grubości od 0,8 do 2,5 mm przynitowanej do wręg.
Tylna górna część kadłuba zakończona jest belką ogonową o przekroju kołowym. W celu ułatwienia poruszania sie we wnętrzu belki dolna część wręg przykryta jest blachą o szerokości 350 mm. W tylnej części belki ogonowej znajduje się statecznik i płoza ogonowa. Belka końcowa jest przedłużeniem belki ogonowej. Ma ona kształt stożka ściętego, składającego się z podłużnie i wręg, do których przynitowane jest pokrycie z blachy duralowej.
Skrzydła śmigłowca przeznaczone są do odciążenia wirnika nośnego przy dużych prędkościach lotu, dzięki czemu zmniejsza się poziom naprężeń statycznych i dynamicznych w łopatach wirnika nośnego. Skrzydła mogą przenosić obciążenie wynoszące 25 % masy startowej śmigłowca. W razie potrzeby można je odejmować od kadłuba.
Statecznik służy do zapewnienia podłużnej stateczności statycznej śmigłowca. Składa się z dwóch symetrycznych połówek połączonych dźwigarem przechodzącym przez belkę końcową. Przednia część statecznika do dźwigara ma pokrycie wykonane z blachy duralowej, pozostała część pokryta płótnem.
Podwozie stałe. Składa się ono z dwóch głównych i przedniej goleni, zastrzałów mocujących je do kadłuba oraz podpory ogonowej.
Napęd- 2 silniki turbinowe Sołowiow D-25W o mocy nominalnej 3455 KW (4700 KM) każdy i mocy max 4048 kW (5500 KM) każdy.
Zespół prądotwórczy AI-8 przeznaczony jest do uruchamiania silników D-25W oraz zasilania elektrycznej sieci pokładowej śmigłowca w przypadku braku lotniskowych źródeł energii elektrycznej. Składa się on z silnika turbinowego o mocy 73,5 kW, prądnicy prądu stałego o mocy 60 kW, reduktora przekazującego moc z silnika do napędu prądnicy oraz urządzeń obsługujących zespół.
Układ przenoszenia mocy- przekładnia główna R-7 zamontowana na górnej powierzchni kadłuba śmigłowca; przekładnia pośrednicząca, przekładnia ogonowa, hamulec wirnika nośnego, wał napędu wentylatora oraz wał ogonowy.
Wyposażenie- wyposażenie pilotażowe, radiowe oraz radiowo- nawigacyjne.
Instalacje: elektryczna, hydrauliczna, pneumatyczna, przeciwoblodzeniowa, przeciwpożarowa, ogrzewania i wentylacji.
Dane techniczne Mi-6A (wg [2]):
Średnica wirnika nośnego- 35,0 m, powierzchnia omiatana wirnikiem- 962 m2, długość śmigłowca z obracającym się wirnikiem i śmigłem ogonowym- 41,74 m, długość śmigłowca bez łopat wirnika i śmigła- 33,16 m, wysokość śmigłowca- 9,15 m, rozpiętość skrzydeł- 15,3 m.
Masa własna w wersji transportowej- 27 500 kg, masa startowa w wersji transportowej z ładunkiem wewnątrz ładowni- 40 500 kg, masa startowa z ładunkiem na zaczepie zewnętrznym- 37 500 kg, ładunek użyteczny w kabinie- 12 000 kg, ładunek użyteczny na zaczepie zewnętrznym- 9000 kg.
Prędkość max- 300 km/h, prędkość przelotowa- 250 km/h, pułap praktyczny- 4500 m, zasięg- 620 km, zasięg ze zbiornikami podwieszonymi-1000 km, czas wznoszenia na wysokość 3000 m- 9,7 min, na wysokość 4500 m- 20,7 min.
Galeria
Źródło:
[1] Hołyś W. "Największy i najszybszy". Wiraże nr 6/2005.[2] Grzegorzewski J. "Śmigłowiec Mi-6". Seria "Typy Broni i Uzbrojenia" nr 124. Wydawnictwo MON. Warszawa 1988.
[3] "Mil Mi-6". Technika Lotnicza Astronautyczna nr 6/1976.