Hawker Siddeley "Nimrod", 1967
(BAe "Nimrod")

W czerwcu 1964 r. rząd brytyjski wydał wymagania taktyczno-techniczne Air Staff Requirement 381 na morski samolot patrolowy dla RAF, który miał zastąpić samoloty Avro 696 "Shackleton". Konkurs wzbudził duże zainteresowanie wśród producentów brytyjskich i zagranicznych. Wpłynęły oferty dostawy samolotów patrolowych Lockheed P-3 "Orion", Breguet "Atlantic" oraz wersji patrolowych samolotów pasażerskich Hawker Siddeley HS-121 "Trident" , BAC "One-Eleven" , Vickers VC-10 i De Havilland DH-106 "Comet". W dniu 2.021965 r. wskazano zwycięzcę konkursu, którym został firma Hawker Siddeley Group (spadkobierca firmy De Havilland) z projektem wersji patrolowej samolotu "Comet", oznaczonym jako Hawker Siddeley HS.801.
Głównymi zmianami wprowadzonymi w czasie przeróbki na patrolowe samoloty morskie było dobudowanie nieciśnieniowej części dolnej kadłuba, aby pomieścić tam komorę bombową oraz antenę radaru. Zmiana ta dała samolotowi jego charakterystyczny dwuwypukły przekrój. Ponadto zmodyfikowano statecznik pionowy oraz dodano na samym końcu kadłuba żądło, które było anteną do wykrywania anomalii magnetycznych (tzw. MAD). Dwa prototypy powstały na bazie nie sprzedanych samolotów "Comet 4C". Samolot (XV148) został przerobiony na maszynę odpowiadającą standardowi projektu HS.801 i wyposażony w silniki turboodrzutowe Rolls-Royce RB. 168 "Spey", które zostały wybrane do napędu morskiego samolotu patrolowego. Pierwszy lot nowej konstrukcji odbył się 23.031967 r. Samolot otrzymał nazwę "Nimrod". Wkrótce po nim nastąpił pierwszy lot operacyjny, odbyty 31.07.1967 r. na prototypie XV147.
Pierwszy samolot seryjny "Nimrod" MR.1 został oblatany 28.06.1968 r. Dostawy samolotów do Jednostki Doskonalenia Operacji Morskich (Maritime Service Development Unit- USDU) rozpoczęto w październiku 1969 r. W latach 1970- 1972 weszły one na uzbrojenie pięciu dywizjonów RAF: 42, 120, 201, 203 i 206. Cztery z nich bazowały na terenie Wielkiej Brytanii, natomiast 203 Dywizjon stacjonował na Malcie i operował na obszarze Morza Śródziemnego. Łącznie zamówiono 46 samolotów "Nimrod" MR.1, z których ostatni został wyprodukowany w lutym 1972 r.
W 1977 r. firma Hawker Siddeley weszła w skład koncernu British Aerospace. Samolot otrzymał wówczas oznaczenie BAe "Nimrod". Jeszcze w 1975 r. zostały podjęte prace nad modernizacją wyposażenia pokładowego samolotu. Prototyp samolotu z nowym pakietem awionicznym został oblatany 23.06.1976 r. Następnie modernizacji poddane zostały dalsze 3 samoloty wersji MR.1, które zostały oblatane odpowiednio: w marcu i maju 1978 oraz marcu 1979 r. Pierwszy zmodyfikowany samolot "Nimrod" MR.2 został dostarczony do 201 Dywizjonu w sierpniu 1979 r.
Wprowadzone zmiany spowodowały wzrost masy własnej samolotu MR.2 o 2722 kg, ale zewnętrznie różnice były minimalne. Ograniczały się one do zniknięcia okien w kadłubie kabiny, instalacji nowych chwytów i kanałów w tylnej części kadłuba oraz innego położenia niektórych anten. Jednak zmiany w wyposażeniu były ogromne. Można powiedzieć, że różnica pomiędzy możliwościami samolotów "Nimrod" MR.2 i MR.1 była większa niż między samolotami "Nimrod" MR.1 a "Shackleton" Mk 3. Radar ASV Mk 21, który był stosowany jeszcze na samolotach "Shackleton", został zastąpiony nowoczesnym EMI ARI 5980 Searchwater. Zbieranie i ocena sygnałów z boi radiohydroakustycznych została powierzona zdwojonemu systemowi Marconi ASQ 901. Od 1985 r. na końcówkach skrzydeł były montowane zasobniki do walki elektronicznej Loral 1017A ESM.
Wiele zmian zostało pospiesznie wprowadzanych w 1982 r., co było związane z wybuchem wojny o Falklandy. Samoloty zaangażowane w konflikt musiały operować w odległości 6440 km od najbliższego lotniska, znajdującego się na Wyspach Wniebowstąpienia. Modyfikacji poddano samoloty MR2, które przejęły służbę od zaangażowanych w pierwszych dniach konfliktu maszyn MR1. Aby móc stosować samonaprowadzające torpedy typu Mk 44 i Mk 46, na pokładach zamontowano urządzenia Marconi Stangray. Oprócz tego otrzymano również zgodę na zastosowanie 454 kg bomb konwencjonalnych oraz pocisków rakietowych Boeing RGM-84 "Harpoon" przeznaczonych do niszczenia obiektów pływających. Niestety, te ostatnie dotarły zbyt późno, aby znaleźć zastosowanie w czasie walk. Pojawiło się również uzbrojenie w pociski rakietowe klasy powietrze- powietrze typu AIM-9G "Sidewinder". Były one montowane na podskrzydłowych podwieszeniach, na wypadek spotkania argentyńskich samolotów rozpoznawczych. Zastosowanie końcówki do tankowania w locie znacznie zwiększyło promień działania i wydłużyło czas ich lotu do 19 h. Samoloty otrzymały oznaczenie "Nimrod" MR.2P. Patrolując wody Południowego Atlantyku, niektóre z nich prawie osiągały granice wybrzeży Argentyny. Mniej niebezpieczne, ale bardzo doceniane przez lotników brytyjskich były loty koordynujące tankowania w powietrzu innych samolotów, odbywające się nad bezmiarem Atlantyku, oraz zapewnienie osłony ratunkowej (SAR) w przypadku wodowania.
Trzy samoloty "Nimrod" zostały zbudowane w wersji rozpoznania radioelektronicznego i oznaczone "Nimrod" R.1. Optycznie różnił się od standardowego morskiego samolotu patrolowego tylko tym. że w miejscu ogonowej anteny MAD zamontowana była antena spiralna w krótszej owiewce. Podobne anteny znalazły się na nosie i na każdym z zewnętrznych skrzydłowych zbiorników paliwa. Prawdopodobnie komora bombowa samolotu R.1 została uszczelniana i mieściła wyposażenie rozpoznania elektronicznego. "Nimrod" R.1. zostały wprowadzone do służby w 1974 r., zastępując samoloty "Comet" C2s i English Electric "Canberra" w 51 Dywizjonie RAF. Wszystkie trzy samoloty były wielokrotnie modyfikowane. Jeden z samolotów został wyposażony w sondę do tankowania w powietrzu przed wojną o Falklandy. W tym czasie wszystkie maszyny tego typu otrzymały zasobniki do walki elektronicznej. Stało się to na długo przed zamontowaniem ich na pozostałych samolotach morskich. Dwa pozostałe dostały je nieco później. Otrzymały nowe oznaczenie "Nimrod" R.1P. W sierpniu 1992 r. firma E-Systems otrzymała kontrakt (o kryptonimie Starwindow) na unowocześnienie trzech samolotów R.1. Dzięki tym działaniom poprawiono systemy do wykrywania kierunkowego i do transmisji danych w czasie rzeczywistym. 16.05.1995 r. utracono jeden samolot. Aby uzupełnić stratę, zmodyfikowano stary patrolowy samolot "Nimrod" MR.1, który wszedł do służby w czerwcu 1997 r. W okresie "zimnej wojny" samoloty "Nimrod" R.1. skrywała tajemnica. Oficjalnie były klasyfikowane jako samoloty do kalibracji radarów. Startując ze bazy w Wyton w hrabstwie Cambridgeshire, wykonywały one misje typu Elin (rozpoznanie elektroniczne), latając w pobliżu granic państw Układu Warszawskiego. Samoloty te odegrały znaczącą rolę podczas walk o Falklandy oraz podczas wojny w Zatoce Perskiej i w konfliktach regionalnych Od marca 2011 r. jeden samolot, operujący z bazy na Cyprze, wziął udział we wsparciu Operacji Ellamy, prowadzonej w trakcie wojny domowej w Libii. W tym samym roku samoloty zostały wycofane z eksploatacji.
Mimo zakończenia zimnej wojny, samoloty patrolowe "Nimrod" odgrywały ważną rolę w systemie obrony Wielkiej Brytanii. Niestety, trudne warunki eksploatacji: zasolenie, turbulencja i loty na małych wysokościach, wywoływały znaczne obciążenia i zużycie konstrukcji. W efekcie wiele z samolotów zaczęło się szybko zbliżać do kresu swej żywotności. Ten stan rzeczy doprowadził do ogłoszenia przez RAF wymagań Staff Requirement (Air) 420 na następcę samolotów "Nimrod". Do konkursu przystąpiły firmy: Dassault z samolotem "Atlantique 3", British Aerospace z unowocześnionym "Nimrod 2000", Lockheed Martin i GEC oferujące nowo zbudowane P-3 "Orion 2000" oraz Loral oferujący zmodernizowane P-3A / B "Orion".
Ofertę British Aerospace wybrano oficjalnie 25.07.1996 r. Na bazie samolotów poprzednich wersji miano zbudować 21 samolotów "Nimrod 2000". Samolot poddano gruntownej przebudowie (ok. 60% samolotu zostało zbudowane od nowa): otrzymał nowe kesony skrzydła i nowe jego końcówki zwiększające rozpiętość, wprowadzono nowe pokrywy drzwi bombowych, zasobniki na końcówkach skrzydeł, powiększone powierzchnie usterzenia ogonowego oraz nowe podwozie. Silniki "Spey" zastąpiono nowoczesnymi Rolls-Royce BMW BR710 o ciągu statecznym 66,3 kN, co dało zwiększenie ciągu o 23% i zmniejszenie zużycia paliwa o 20%. Samolot otrzymał bardzo nowoczesną awionikę oraz zmodernizowane wyposażenie bojowe. Pierwszy prototyp samolotu "Nimrod" MRA.4 oblatano z dużym opóźnieniem, 26.08.2006 r. Trzy prototypy wylatały w ramach testów 1900 h. Koszty programu opóźnionego o 8 lat przekroczyły plany o ponad miliard funtów. We wrześniu 2009 r. oblatano pierwszy samolot seryjny. W marcu 2010 przekazano go wojsku, które zaakceptowało samolot. W tym samym miesiącu oblatano drugi seryjny samolot. Budowy kolejnych nie ukończono mimo znacznego stopnia zaawansowania montażu. W sumie rozpoczęto budowę 9 samolotów, bo do tylu ograniczono zamówienie. 20.10.2010 r. rząd brytyjski postanowił ostatecznie przerwać program.
W 1973 r. podjęto prace nad wersją wczesnego wykrywania radiolokacyjnego "Nimrod" AEW.3. W 1977 r. prowadzone były badania w locie samolotu "Comet-4", wyposażonego w stację radiolokacyjną z anteną o dużej średnicy, umieszczoną w wystającej z obrysu kadłuba osłonie w przedniej jego części. Wyniki okazały się na tyle obiecujące, że zamówiono budowę 3 prototypów opracowanych na bazie wersji MR.1. Pierwszy prototyp został ukończony w 1980 r. i wykonał pierwszy lot w lipcu 1980 r. Samolot otrzymał nowy radar produkcji firmy GEC z dwiema nowo opracowanymi antenami Cassegnna umieszczonymi w nosie i na ogonie co dawało dobre pole obserwacji, zdwojony system IFF oraz zasobniki Lorais ESM do zagłuszania. Oprócz prototypów zamówiono modernizację dalszych 8 samolotów. Ich wejście do służby planowane było na 1982 r. Niestety, program natrafił na poważne problemy techniczne i w 1986 r. został przerwany. Na uzbrojenie wprowadzone zostały amerykańskie samoloty wczesnego wykrywania Boeing E-3A "Sentry".
W Polsce.
Od 1946 r. w wytwórni samolotów De Havilland w Hatfield pracował polski konstruktor lotniczy inż. Stanisław Prauss. Brał udział jako starszy konstruktor w pracach nad pierwszym na świecie odrzutowym samolotem pasażerskim DH-106 "Comet", a następnie jego patrolowej wersji wojskowej Hawker Siddeley "Nimrod".
Wyposażenie bojowe:
- "Nimrod" MRA.4- siedem stanowisk dla operatorów zintegrowanych przez firmę GEC- Marconi, w skład których wchodzą podzespoły dowodzenia taktycznego opracowane przez firmę Boeing. Radar morski Racal Searchwater 2000 MR, kamera termowizyjna FLIR firmy Northrop Grumman, czujnik anomalii magnetycznych oraz komputer AN/UYS-503 (do wykrywania okrętów podwodnych), system sterowania uzbrojeniem firmy Smith Industries oraz nowoczesne wyposażenie do walki elektronicznej, w skład którego wchodzi pakiet pomiarowy Elata EL/L-8300 i zintegrowane pakiety obronne oznaczane jako DASS firmy Loral, mogące współpracować z holowanymi celami Ariel firmy GEC-Marconi.
Napęd- 4 silniki dwuprzepływowe:
- "Nimrod" AEW.3- Rolls-Royce "Spey 250" o ciągu 53,9 kW każdy,
- "Nimrod" MRA.4- Rolls-Royce BMW BR710 o ciągu statecznym 66,3 kN każdy.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939- 1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[2] (T.K.) "Samolot wczesnego alarmowania radiolokacyjnego Hawker Siddeley Nimrod AEW". Skrzydlata Polska nr 18/1978.
[3] "Samoloty- Encyklopedia Lotnictwa".