SA. 103 / SA. 104 "Émouchet", 1939
(Mangeot 33, "321", Émouchet, SA. "Eider", Dacal 105, Dacal 106)

Szybowiec treningowy. Francja.
Szybowiec SA. 104 ”Émouchet” w zbiorach Flugmuseum Aviaticum w Wiedniu. (Źródło: Rottweiler via "Wikimedia Commons").

W 1938 r. gen. Ludomił Rayski, w ramach polsko- francuskiej współpracy lotniczej, przekazał Francji trzy szybowce: WWS-1 "Salamandra", WWS-2 "Żaba" i WWS-3 "Delfin", oraz dokumentację szybowca Kocjan "Komar-bis".

Szybowiec "Salamandra" (produkcji Wojskowych Warsztatów Szybowcowych, SP-811) trafił do aeroklubu Pont Saint-Vincent. Szybowiec oceniono jako najlepiej odpowiadający potrzebom francuskiego szybownictwa, lepiej niż niemiecki Grunau "Baby II". Jednak "Salamandra" uległa wypadkowi, kadłub został rozbity, lecz skrzydła pozostały. Szef aeroklubu Albert Mangeot zaprojektował do szybowca nowy kadłub, z przodem zbliżonym do "Salamandry", lecz szerszym, a tyłem wzorowanym na kadłubie "Komara-bis". Skrzydła wykorzystano od "Salamandry". Natomiast zupełnie nowe usterzenie otrzymało ścięte końcówki. W styczniu 1939 r. został oblatany nowy szybowiec, który początkowo nazywano Mangeot 33, a później "321".

Według tego wzorca został zbudowany drugi prototyp, "321 bis", z namalowaną na kadłubie nazwą Émouchet II, oblatany w marcu 1939 r. Otrzymał on kadłub o wzmocnionej konstrukcji z kabiną węższą o 4 cm i skrzydło z dodatkowym dźwigarkiem biegnącym do lotek. Szybowiec ten uzyskał bardzo dobrą opinię pilotów. W 1939 r. kilku młodych pilotów wykonało na nim przeloty ponad stukilometrowe. W czerwcu 1940 r. Niemcy dokonując napaści na Francję, zajęli tereny, gdzie znajdował się ten aeroklub i przejęli szybowce.

„Emouchet” zapisał się w historii lotnictwa jako pierwszy szybowiec sportowy, w którym wypróbowano napęd silnikami pulsacyjnymi do startu. Na SA.104 nr 203 zamontowano pod skrzydłami po dwa bezzaworowe silniki pulsacyjne SNECMA 3340 Escopette o ciągu 6,6 daN każdy, o długości 2,88 m, średnicy 160 mm i masie 5 kg. Szybowiec nazwano „Emouchet-Escopette”. Loty rozpoczął w jesieni 1950 r. Wykonano 80 prób. Miał wznoszenie 0,6 m/s. Zużywając 201 paliwa w ciągu 11-12 min wznosił się na wysokość 600-800 m. Opada­nie z silnikami wzrosło o 0,1 m/s. Następnie szybowiec o znakach F-WGGH wyposażono w sześć silników Esco­pette. Miał on wznoszenie 1,5 m/s i w 15-20 s wznosił się na 1500 m. Ze względu na duże zużycie paliwa, co było nieekonomiczne, ten system startu nie przyjął się.

Lecz Mangeot ewakuował się na południe kraju, gdzie po kapitulacji utworzono podległą Niemcom, nie okupowaną część Francję- Vichy. Na podstawie szkiców Mangeota biuro konstrukcyjne Sports Aérienne wykonało w lecie 1941 r. obliczenia i dokumentację konstrukcyjną szybowca. Zmieniono wówczas usterzenie pionowe i poziome, zaokrąglając jego końcówki. Na jesieni 1941 r. w aeroklubie Aix-en-Provance k. Marsylii zbudowano szybowiec Émouchet nr 3, oblatany w lutym 1942 r. Na początku 1942 r. został zbudowany kolejny egzemplarz Émouchet nr 4. Przystąpiono do produkcji serii o nr 5- 10, lecz z powodu zajęcia Francji-  Vichy w 1942 r. przez Niemców, zbudowano tylko egzemplarz nr 5.

Po wyzwoleniu Francji, EETSA w Puivert zbudowała trzy szybowce pod oznaczeniem SA. 103 "Émouchet", które otrzymały zaokrąglony nos kadłuba i hamulce aerodynamiczne. W lutym 1946 r. CESA w Castelnaudary zbudowała egzemplarz SA. 103 S1 "Émouchet Special" z lotkami szczelinowymi, które później stosowano na szybowcach seryjnych, a następnie egzemplarz S2 nr 16 z dolnym zaczepem. Brak informacji czy powstały planowane egzemplarze S3- S5.

W 1946 r. wytwórnia Rochet uruchomiła pod Paryżem produkcję seryjną SA. 103, z uwzględnieniem wprowadzonych na ostatnich egzemplarzach zmian i zbudowała 160 egz. W 1950 r w St. Cyr i w Merville do produkcji weszła nowa wersja- SA. 104 "Émouchet", która otrzymała kółko podwozia, krótsze lotki i prosto ścięte końcówki usterzenia poziomego. Zbudowano 100 egz. Razem powstało co najmniej 270 egz. szybowca "Émouchet". Służyły one w aeroklubach do 1965 r.

Na szybowcu SA. 104 nr 203 zamontowano pod skrzydłami po dwa bezzaworowe silniki pulsacyjne SNECMA 3340 "Escopette" o ciągu 6,6 daN każdy. Szybowiec nazwano "Émouchet- Escopette". Oblatany został jesienią 1950 r. Wykonano 80 prób. Posiadał wznoszenie 0,6 m/s. Zużywając 20 l paliwa w 11- 12 min wznosił się na wysokość 600-800 m. Opadanie z silnikami wzrosło o 0,1 m/s. Następnie szybowiec wyposażono w sześć silników "Escopette". Miał on wznoszenie 1,5 m/s i w 15-20 s wznosił się na 1500 m. Ze względu na duże zużycie paliwa, jako nieekonomiczny, ten system startu nie przyjął się. Był to pierwszy w historii lotnictwa szybowiec sportowy, na którym wypróbowano startowe silniki pulsacyjne.

W 1948 r. na bazie szybowca S.A. 103 zbudowano wersję dwumiejscową SA. "Eider" z miejscami w układzie tandem. Powstał tylko 1 egz. Na początku lat 1950- tych we francuskiej Direction de l'Aviation Civile en Algerie (DACAL) w Algerii Charles Rudel opracował dwumiejscową wersję SA. 104 z zamkniętą kabiną. Prototyp otrzymał oznaczenie Dacal 105, zaś 8 szybowców seryjnych oznaczono Dacal 106.

Łącznie zbudowano ok. 280 szybowców "Émouchet" we wszystkich wersjach. Obecnie szybowce "Émouchet" znajdują się w zbiorach Musee de l'Air w Paryżu, Muzeum Sportu Lotniczego w Aube, w Flugmuseum Aviaticum w Wiedniu oraz w Pont-St.Vincent.

Dane techniczne Émouchet I / Émouchet II (wg [1]):
Rozpiętość- 12,48 m, długość- 6,7 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 16,9 m2.
Masa własna-115 kg, masa użyteczna- 87 kg, masa całkowita-202 kg.
Prędkość dopuszczalna- 120 km/h, doskonałość max- 17, opadanie minimalne- 0,8 m/s.

Dane techniczne Émouchet III - V (wg [1]):
Rozpiętość- 12,56 m, długość- 6,73 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 16,6 m2.
Masa własna-118 kg, masa użyteczna- 87 kg, masa całkowita-205 kg.
Doskonałość max- 17, opadanie minimalne- 0,8 m/s.

Dane techniczne SA. 103 "Émouchet" (wg [1]):
Rozpiętość- 12,48 m, długość- 6,7 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna-144 kg, masa użyteczna- 88 kg, masa całkowita-232 kg.
Prędkość dopuszczalna- 120 km/h, prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość max przy prędkości 65 km/h- 18, opadanie minimalne- 0,9 m/s.

Dane techniczne SA. 104 "Émouchet" (wg [1]):
Rozpiętość- 12,48 m, długość- 6,74 m, wysokość- 1,5 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna-163 kg, masa użyteczna- 88 kg, masa całkowita-251 kg.
Prędkość dopuszczalna- 140 km/h, prędkość minimalna- 52 km/h, doskonałość max przy prędkości 68 km/h- 18, opadanie minimalne- 0,9 m/s.

Galeria

  • Szybowiec Émouchet I. (Źródło: ”Salamandra i jej zagraniczni krewni”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 39 (2/2008).).
  • Szybowiec SA. 103 ”Émouchet” w zbiorach Musée de l'Epopée de l'Industrie et de l'Aéronautique. (Źródło: Alf van Beem via Wikimedia Commons).
  • SA. 103 ”Émouchet”,rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • SA. 104 ”Émouchet”,rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Szybowiec Émouchet II, 1939 r. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Szybowiec SA. 104 ”Émouchet”, 1942 r. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Szybowiec SA. 104 ”Émouchet- Escopette” z pulsacyjnymi silnikami startowymi SNECMA 3340 ”Escopette”. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Szybowiec SA. 104 ”Émouchet- Escopette” w locie. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).
  • Szybowiec SA. 104 ”Émouchet- Escopette” z czterema pulsacyjnymi silnikami startowymi SNECMA 3340 ”Escopette”. (Źródło: archiwum).
  • Szybowce SA. ”Eider” i Dacal 105. (Źródło: Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954”. Tom 5).

Źródło:

[1] "Salamandra i jej zagraniczni krewni". Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 39 (2/2008).
[2] Glass A. "Polskie konstrukcje lotnicze do 1939". Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.
blog comments powered by Disqus