Pietruszka "Axel", 2004

Ultralekki szybowiec lub motoszybowiec amatorski. Polska.
Ultralekki szybowiec amatorski ”Axel”, trzeci egzemplarz (SP-GAAC). (Źródło: Copyright Daniel Urbaniak).

Projekt ultralekkiego szybowca "Axel" został opracowany przez Zenona Pietruszkę w 2002 r. w Rzeszowie. Jego protoplastą był szybowiec "Żona Red Bulla" konstrukcji Grzegorza Peszke. Nazwa przyszła konstruktorowi do głowy dość nie­spodziewanie, gdy trzeba było zło­żyć dokumentację do ULC. Axel- to skok w łyżwiarstwie figurowym, któ­re Pan Zenon uprawiał w młodości...

Kryterium przynależności szybowca do kategorii UL jest masa własna: do 80 kg dla szybowców jednomiejscowych i do 100 kg dla dwumiejscowych. Utrzymanie się w wyznaczonym limicie masy nie było zadaniem łatwym, tym bardziej, że masa pilota jest znaczną częścią masy całkowitej, a z tego wynika problem z właściwym wyważeniem płatowca.

"Axel" w widoku z boku do złudzenia przypomina szybowiec PW-5 "Smyk". Łatwe odróżnienie obu szybowców umożliwiają inne obrysy usterzenia pionowego. "Axel" ma też zupełnie inne skrzydła: krępe, o mniejszym wydłużeniu i o obrysie prostokątnym, a nie trapezowym. Podobne są natomiast podcię­cia końcówek od strony krawędzi natarcia. Szybowiec miał z założenia latać z mały­mi prędkościami, przy jak najmniej­szej masie startowej, więc otrzymał profil zoptymalizowany dla małych liczb Reynoldsa (bliższych raczej modelom latającym niż pełnowy­miarowym szybowcom). Jego opracowanie polegało na modyfikacji przez prof. Krzysztofa Kubryńskiego profilu znanego mięśniolotu Gossamer "Albatros".

Prototyp szybowca został poddany próbom statycznym do 100% dopuszczalnego obciążenia w locie. W ułożeniu i wykonaniu programu prób statycznych wydatnej pomocy udzielił mgr inż. Jerzy Cisowski. On też dokonał dokładnych obli­czeń wytrzymałościowych szybowca.

Zostały zbudowane trzy egzemplarze szybowca:
- SP-GAAA- prototyp szybowca. Był to pierwszy szy­bowiec w Polsce figurujący ewidencji szybowców ultralekkich. Pierwszy lot wykonał jesienią 2004 r. W dniu 7.11.2018, szybowiec  został wpisany do polskiej ewidencji statków powietrznych i otrzymał znaki SP-ULRS,
- SP-GAAB- zgłoszenie budowy miało miejsce w 2007 r., w maju 2009 r. dobiegła końca procedura dopuszczenia szy­bowca do lotów, wpisanie do ewidencji szybowców ultralekkich nastąpiło w 2010 r. Pierwsze loty miały miej­sce na lotnisku w Krośnie w maju 2009 r. Oblotu dokonał Jacek Marszałek. Właściciel szybowca- mgr inż. Dariusz Lewek. Niektóre źródła podają błędną informację, jakoby w 2012 r. został przerobiony przez D. Lewka na motoszybowiec z napędem elektrycznym,
- SP-GAAC- początek budowy szybowca- grudzień 2006 r., próby obciążeniowe- październik 2008 r. Właściciel Krzysztof Dudziński. W 2012 r. został przebudowany na motoszybowiec z napędem elektrycznym, chowanym w kadłub za płatem. Silnik może pracować od 5 do 7 minut, co pozwala na wyniesienie na kilkaset metrów w zależności od warunków.
Egzemplarze SP-GAAB i SP-GAAC zostały później sprzedane do Niemiec.

Konstruk­cja okazała się udana. Szybowiec posiada przyjemne i poprawne własności pilotażowe, nie ma tendencji do wpadania w korkociąg. Osiągi szybowca nie są wysokie- obliczeniowa doskonałość bez osłony kabiny wynosi 23, z owiewką doskonałość max wynosi ok. 26. Nie jest to zbyt dużą wadą, ponieważ szybo­wiec służy do latania rekreacyjnego. Instruk­cja Użytkowania w Locie i Obsługi Technicznej dopuszcza start za samolotem, wyciągarką lub samochodem oraz inne rodzaje startu, które dają gwarancję nie przekroczenia warunków użytkowania. Do tego zalicza się start grawitacyjny spod balonu, który miał miejsce 18.04.2011 r. Był to pierwszy w historii polskiego lotnictwa przypadek wykorzystania balonu do holowania szybowca. Dariusz Lewek startował spod balonu, który wytransportował go wraz z szybowcem na wysokość ok. 700 m. Szybowiec przez krótką chwilę spadał bezwładnie, aby po chwili pochylić się, a uzyskaniu odpowiedniej prędkości, około 100 km/h, został wyprowadzony ze stromego zniżania.

W 2006 r. na XII Międzynarodowym Zlocie Amator­skich Konstrukcji Lotniczych w Turbi Zenon Pietruszka otrzymał za szybowiec "Axel" pierwszą nagrodę. Wówczas był to w zasadzie już motoszybowiec, posia­dał chowany w kadłub napęd spalinowy z przekładnią, ze śmigłem kompozytowym. Na pierwszym prototypie (SP-GAAA ) konstruktor szybowca prowadził dalsze prace rozwojowe. W 2009 r. jako pierwszy w Polsce zamontował w jego kadłubie napęd elektryczny. W październiku 2011 r. trwały dalsze prace modernizacyjne, polegające m.in. na dodaniu mocniejszego silnika elek­trycznego, chowanego całkowicie w kadłub.

W 2011 r. prowadzone były prace nad nową wersją szybowca, o zwiększonej rozpiętości skrzydeł do 13,5 m oraz konstrukcji całkowicie z włókna węglowego i kevlaru. Profil skrzydeł, jak też samo skrzydło, miało być zmodyfikowane przez dr Krzysztofa Kubryńskiego, w celu poprawienia jego osiągów. Obliczeniowa doskonałość ma wynieść 33. Roboczo nowy projekt otrzymał nazwę "Gekon" ("Axel-2").

Konstrukcja.
Jednomiejscowy wolnonośny górnopłat wykonany z kompo­zytów, w większości szklano-epoksydowych. Niektóre elementy, jak np. skrzynka dźwigarów czy podłoga kabiny zostały wykonane z tkaniny węglowej.
Skrzydła posiadają oprócz dźwigara głównego i dźwigarka lotkowego dodatkowy, załamany dźwigarek pomocniczy. Został on zamontowany w celu usztywnienia poszycia, a tym samym- uniknięcia utraty jego stateczności (pofalowania). Wyposażone w lotki oraz hamulce aerodynamiczne, w postaci uchylnych płytek (tzw. interceptorów). Połówki skrzydeł (jak też kadłuba) wykonane trady­cyjnie, na foremnikach negatywowych.
Kadłub zintegrowany ze statecznikiem pionowym, posiada konstrukcję skorupową, wzmocnioną delikatną wręgą łączącą podwozie ze skrzynką dźwigarową, w którą wsuwane są końce dźwigarów skrzydeł. Kabina zakryta, istnieje możliwość wykonywania lotów ze zdemontowaną osłoną kabiny.
Usterzeniem klasyczne.
Podwozie jednotorowe, składa się z koła głównego (pochodzące od taczki) i przedniego kółka dodatkowego (zaadaptowanego z wózka inwalidzkiego).

Silnik pomocniczy:
- jednocylindrowy, dwusuwowy Radne "Raket 120" o mocy 10 kW (14 KM). Śmigło zamontowane na wieżyczce, chowane w czasie lotu do kadłuba. Zbiornik paliwa o pojemności 5 l,
- silnik elektryczny Motor Management System HPD10 o mocy 10 kW (14 KM). Pakiet akumulatorów o pojemności 1,2 kWh.

Dane techniczne "Axel" (wg [2]):
Rozpiętość- 12,2 m, długość- 5,85 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 10,9 m2.
Masa własna- 78 kg, masa pilota i wyposażenia-  55- 107 kg, masa startowa max- 185 kg.
Prędkość nieprzekraczalna- 135 km/h, prędkość manewrowa- 99 km/h, prędkość w atmosferze burzliwej- 97 km/h, max prędkość holowania za samolotem- 99 km/h, max prędkość holowania za wyciągarką- 89 km/h, prędkość przeciągnięcia- 56 km/h, doskonałość 23 przy prędkości optymalnej 70 km/h, opadanie- 0,8 m/s przy prędkości ekonomicznej 67 km/h.

Galeria

  • Ultralekki szybowiec amatorski ”Axel”, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: archiwum).
  • Ultralekki szybowiec amatorski ”Axel”, drugi egzemplarz (SP-GAAB). (Źródło: Zenon Pietruszka).
  • Szybowiec ”Axel” (SP-GAAC) wyposażony w pomocniczy silnik elektryczny. (Źródło: Zenon Pietruszka).

Źródło:

[1] Pod redakcją Andrzeja Glassa i Tomasza Murawskiego "Polskie Szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju". Wydawnictwo SCG. Bielsko-Biała 2012.
[2] Lewek D. "Szybowiec ultralekki Axel". Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 71 (6/2011).
[3] "Motoszybowce przerabiane z szybowców". Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe.
[4] Zenon Pietruszka - informacje (via Henryk Doruch).
[5] Mikołaj Lech- informacje.
[6] Kania M. "Czas próby". Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 9/2016.
[4] "Jak zbudować własny szybowiec - rozmowa z konstruktorem amatorem". Portal · dlapilota.pl.

blog comments powered by Disqus