Jakimiuk Wsiewołod Jan
Wsiewołod Jan Jakimiuk urodził się 5.01.1902 w Każynie jako syn prawosławnego duchownego. Szkołę średnią ukończył w Wilnie w 1920 r. W 1925 r. uzyskał magisterium z matematyki na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie i podjął pracę jako nauczyciel matematyki w wileńskich gimnazjach. W 1.1927-1929 studiował w Ecole Nationale Superieur d'Aeronautique w Paryżu, gdzie w 1929 r uzyskał dyplom inżyniera lotnictwa oraz na Uniwersytecie na Sorbonie uzyskał licencję de l'Aeronautique General (licencjat). W 1930 r podjął pracę konstruktora i obliczeniowca w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie w zespole inż. Zygmunta Puławskiego przy projektowaniu samolotu myśliwskiego PZL P-11.
Po śmierci Puławskiego przejął kierownictwo zespołu projektującego seryjne wersje samolotów PZL P-7 i PZL P-11: dla lotnictwa polskiego P-7a, P-11a i P-11c, na eksport do Rumunii P-11b i wersji licencyjnej dla Rumunii P-11f oraz wersji opracowanej dla polskiego lotnictwa P-11g. Jako eksportową odmianę rozwojową samolotów PZL P-7 i PZL P-11 opracował w 1933 r samolot myśliwski PZL P-24 w wersjach P-24A, P-24B, P-24C, P-24E, P-24F, P-24G. P-24H i P-24J produkowanych na eksport dla: Bułgarii, Turcji, Rumunii, Grecji oraz budowanych z licencji w Rumunii oraz w Turcji. W latach 1931-1932 kierował rozwojem prototypów samolotów myśliwskich PZL P-8/I i P-8/II oraz opracował w 1935 r ich projekt rozwojowy PZL P-28.W tym samym roku projekt opracował projekt samolotu rozpoznawczego wysokościowego ("Żbik"). W 1935 r wraz z inż. Tadeuszem Baudouin de Courtnay opatentował rozrząd sterowania karabinem maszynowym pilota.
W latach 1936-1938 prowadził wykłady z wytrzymałości materiałów w katedrze prof. M. T. Hubera na Politechnice Warszawskiej.
W 1936 r. W. Jakimiuk otrzymał zadanie zaprojektowania samolotu pasażerskiego dla PLL ”Lot”, konkurencyjnego do samolotów Douglas DC-2 i Lockheed L-10 ”Electra”. Samolot otrzymał oznaczenie PZL-44 ”Wicher”. Jego prototyp został oblatany w marcu 1938 i przeszedł pozytywne próby eksploatacyjne w PLL ”Lot”. Ze względu na wysoką cenę przy produkcji małej serii, niższą cenę samolotów Lockheed L-14 ”Super Electra” i nałożenie na wytwórnię zadań produkcji samolotów dla wojska w związku ze zbliżającą się wojnę- PLL ”Lot” zrezygnował z zamówienia 10 ”Wichrów”.
W 1937 r. jego projekt PZL P-50 ”Jastrząb” wygrał w wewnątrzzakładowym konkursie na samolot myśliwski. Prototyp został oblatany w lutym 1939 r i samolot wszedł do produkcji seryjnej, lecz przed wybuchem II wojny światowej nie był gotowy żaden egzemplarz seryjny. W. Jakimiuk opracował wersje ”Jastrzębia” z silnikiem Gnôme-Rhône 14 i Bristol ”Taurus II”, a w lecie 1939 r. projekt wstępny odmiany rozwojowej ”Jastrzębia” z silnikiem rzędowym Hispano-Suiza 12, oznaczony PZL P-63.
W dniu 1.09.1939 r. W. Jakimiuk był lekko ranny podczas bombardowania Wytwórni Płatowców Nr 1 PZL w Warszawie na Okęciu-Paluchu. Ewakuował się wraz z kadrą techniczną PZL do Rumunii a następnie do Francji. Tam jako pierwszy z ewakuowanych Polaków, już we wrześniu 1939 r. otrzymał pracę w przemyśle lotniczym i został kierownikiem zespołu polskich inżynierów w wytwórni SNCASE (Societe Nationale des Constructions Aeronautiques- Sud Est) w Argentueil k. Paryża. Został skierowany do pracy przy modyfikacji samolotu myśliwskiego SNCASE SE-100 i bombowego Liore et Olivier LeO-45.
W maju 1940 r nawiązał kontakt z brytyjską wytwórnią lotniczą De Havilland, która zaofiarowała mu stanowisko głównego konstruktora swej filii De Havilland of Canada w Toronto w Kanadzie. W lecie 1940 r. W. Jakimiuk wyjechał do Kanady, gdzie uzyskał zgodę na wizy i na pożyczkę na koszty przyjazdu dla 200 polskich specjalistów. W marcu 1941 r ściągnął do Kanady inżynierów: Wacława Czerwińskiego, Kazimierza Korsaka i Wiesława Stępniewskiego, a później Tadeusza Tarczyńskiego i in., którzy podjęli pracę w wytwórniach lotniczych w Kanadzie.
W De Havilland of Canada inż. W. Jakimiuk wraz z zespołem polskich inżynierów przystosował do miejscowych warunków konstrukcję licencyjnego dwusilnikowego samolotu treningowego Avro 652 ”Anson” (zbudowano 352 egz.), skonstruował drewniane skrzydła do samolotu treningowego North American ”Harvard II” by oszczędzić deficytowe aluminium, zaprojektował zabudowę silnika Menasco do samolotu szkolnego De Havilland DH-82 ”Tiger Moth”, w 1942 r. uruchomił produkcję samolotu myśliwsko-bombowego De Havilland DH-98 ”Mosquito” w kilku wersjach (zbudowano 1032 egz.)
W 1945 r. na zamówienie brytyjskiego lotnictwa wojskowego RAF zaprojektował wraz z W. Stępniewskim samolot szkolny De Havilland DHC-1 ”Chipmunk” (zbudowano 1292 egz.), a następnie w latach 1946-1947 mały samolot lokalnego transportu (którego projekt wstępny przygotował jeszcze podczas wojny) De Havilland DHC-2 ”Beaver” (zbudowano 1718 egz.) oraz projekt wstępny średniej wielkości samolotu wielozadaniowego i lokalnego transportu De Havilland DHC-3 ”Otter” (zbudowano 448 egz.).
W 1948 r. inż. W. Jakimiuk przeniósł się do Wielkiej Brytanii do wytwórni De Havilland w Hatfieid, gdzie opracował pokładowy, odrzutowy samolot myśliwski De Havilland DH-112 ”Sea Venom” (pierwszy lot 27.03.1953 r., zbudowano 381 egz. w Wielkiej Brytanii i z licencji we Francji).
W 1951 r. podjął pracę we Francji w wytwórni SNCASE (Sud Est), gdzie zaprojektował odrzutowy samolot myśliwski Sud Est SE-5000 ”Baroudeur” (oblatany w 1953 r.) startujący z odrzucanego wózka a lądujący na płozie. Samolot ten nie wszedł do produkcji. Następnie był konsultantem przy projektowaniu odrzutowego samolotu pasażerskiego Sud Aviation SE 210 ”Caravelle” (oblatany 27.05.1955. zbudowano 282 egz.).
Po połączeniu się francuskich wytwórni w latach 1962-1966 w koncern Aérospatiale był jednym z pięciu dyrektorów ds. handlowych przy budowie naddźwiękowego francusko-brytyjskiego samolotu Aérospatiale/BAC ”Concorde”. W latach 1966-1972 był prezesem French Aerospace Corporation- przedstawicielstwa Aérospatiale na Amerykę Północną i Środkową. W 1972 r. przeszedł na emeryturę, pozostając konsultantem techniczno-ekonomicznym w Aérospatiale. W 1976 r. wygłosił w Warszawie odczyty na temat samolotu ”Concorde” oraz roli komunikacji lotniczej dla rozwoju kraju.
Miał operowy głos bas-baryton, dla przyjaciół śpiewał arie i pieśni ludowe. W Kanadzie był nazywany Jaki, we Francji używał imienia Jean. Z pierwszą żoną rozszedł się przed wojną. Powtórnie ożenił się z Francuzką. Przed wojną był członkiem Związku Polskich Inżynierów Lotniczych, w Kanadzie- Stowarzyszenia Techników Polskich w Kanadzie. Zmarł we wrześniu 1991 r. w Paryżu, gdzie został pochowany.
Konstrukcje:
PZL P-7, 1930, samolot myśliwski.
PZL P-11, 1931, samolot myśliwski.
PZL P-24, 1933, samolot myśliwski.
PZL P-28, 1935, projekt samolotu myśliwskiego.
PZL- rozpoznawczy wysokiego pułapu ("Żbik"), 1935, projekt samolotu rozpoznawczego wysokościowego albo myśliwskiego i/lub rozpoznawczego.
PZL-44 ”Wicher”, 1938, samolot pasażerski.
PZL-50 (PZL-53) ”Jastrząb”, 1939, samolot myśliwski.
PZL P-11g ”Kobuz”, 1939, samolot myśliwski.
PZL-56 ”Kania”, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
PZL-63, 1939, projekt samolotu myśliwskiego.
De Havilland DHC-1 ”Chipmunk”, 1946, samolot szkolno-treningowy.
De Havilland DHC-2 ”Beaver”, 1947, samolot wielozadaniowy: turystyczny, lekki komunikacyjny, transportowy.
De Havilland DHC-3 ”Otter”, 1951, samolot lekki komunikacyjny, transportowy.
De Havilland DH-112 ”Sea Venom”, 1953, samolot myśliwski morski.
Sud Est SE-5000 ”Baroudeur”, 1953, samolot myśliwski.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[3] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[4] Glass A. ”Problemy konstruowania samolotów myśliwskich Puławskiego”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 1/2004.
[5] Mazur W. ”Wbrew regule, nieudane interesy z Jugosławią”. Militaria XX wieku nr 2/2005.