De Havilland DH-110 "Sea Vixen", 1951

Samolot myśliwski morski operujący z lotniskowców. Wielka Brytania.
Morski samolot myśliwski De Havilland DH-110 ”Sea Vixen” FAW.2. (Źródło: archiwum).

Projekt samolotu De Havilland DH-110 został opracowany w firmie de Havilland Aircraft Company Ltd. Powstał na zamówienie zarówno lotnictwa brytyjskiego (Royal Air Force) z 1947 r., jak i lotnictwa brytyjskiej marynarki wojennej (Fleet Air Arm) jako dwumiejscowy myśliwiec przechwytujący zdolny do operowania w każdych warunkach atmosferycznych. Samolot został zaprojektowany w takim samym nieortodoksyjnym układzie dwubelkowym, co wcześniejsze De Havilland DH-100 "Vampire" i De Havilland DH-112 "Venom".

Pierwszy prototyp DH-110 został oblatany 26.09.1951 r. W dniu 20 .02.1952 r. pokonał barierę dźwięku. Prototyp ten jednak rozpadł się w powietrzu po przekroczeniu bariery dźwięku na salonie lotniczym w Farnborough 6.09.1952 r., przy czym śmierć poniósł pilot John Derry, nawigator i 29 osób na ziemi. Na skutek katastrofy, drugi prototyp został wzmocniony i zmodyfikowany. RAF jednak ostatecznie wybrał konkurencyjny projekt Gloster "Javelin", jako tańszy i prostszy samolot. Prace nad samolotem, nazwanym "Sea Vixen" dla wyróżnienia wersji morskiej, kontynuowano jednak na zlecenie FAA. Wg założeń miał on przenosić kierowane pociski rakietowe klasy powietrze-powietrze.

W dniu 20.06.1955 r. oblatano trzeci prototyp DH-110 Mk.20X, który miał posłużyć jako wzorzec morskiej wersji produkcyjnej, nie posiadał jednak składanych skrzydeł. W kwietniu 1956 r. prowadzono jego próby morskie, między innymi po raz pierwszy samolot wylądował na pokładzie lotniskowca HMS Ark Royal. Próby były udane i lotnictwo marynarki wojennej zamówiło samolot. 20.03.1957 r. oblatano pierwszy samolot wersji seryjnej, "Sea Vixen" FAW.20, przemianowanej następnie na FAW.1 (FAW Mk 1). Zbudowano 114 samolotów tej wersji.

"Sea Vixen" był pierwszym brytyjskim samolotem, który był uzbrojony jedynie w pociski rakietowe i bomby, bez stałych działek. Jego uzbrojenie stałe stanowiło 28 pocisków niekierowanych kal. 51 mm w dwóch wysuwanych zasobnikach Microcell pod kadłubem. Główną broń stanowiły 4 podwieszane pociski powietrze-powietrze "Firestreak", mógł też zabrać zamiast nich 4 bomby o masie po 227 kg. Napęd stanowiły dwa silniki Rolls-Royce "Avon 208" o ciągu 50 kN. Nietypową cechą konstrukcyjną oprócz układu ogólnego było przesunięcie kabiny pilota na lewą stronę kadłuba, gdyż po prawej stronie zajmował miejsce nawigator, schowany w kadłubie dla lepszych warunków obserwacji ekranu radaru, z małym oknem nad nim. W nosie samolotu znajdował się radar GEC AI.18.

W dniu 1.06.1962 r. oblatano ulepszoną wersję FAW.2. Zbudowano 29 samolotów, a dalsze 67 przebudowano z wersji FAW.1. Samoloty FAW.2 mogły przenosić także pociski powietrze-powietrze "Red Top", cztery wyrzutnie pocisków niekierowanych SNEB lub 2 pociski powietrze-ziemia AGM-12 "Bullpup". Wizualną różnicę stanowiły belki ogonowe przedłużone do przodu poza krawędź natarcia skrzydła, w których mieściły się większe zbiorniki paliwa.

Po wycofaniu w 1972, niewielka liczba samolotów została przebudowana na cele latające z oznaczeniem D.3, lecz ostatecznie nie używano ich w tym celu, ale do szkolenia w operowaniu samolotami zdalnie sterowanymi. Kilka przebudowano na samoloty holujące cele z oznaczeniem TT.2.

Pierwszy "Sea Vixen" FAW.1 został dostarczony do szkolnego 700 dywizjonu FAA w listopadzie 1957 r. Samolot ten pojawił się na lotniskowcach w większych ilościach od 1959 r. Od 1964 r. zaczęła wchodzić do służby wersja FAW.2. "Sea Vixeny" nie brały udziału w większych konfliktach, chociaż pełniły służbę bojową w licznych mniejszych operacjach prowadzonych przez marynarkę brytyjską w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Samoloty z lotniskowca HMS Victorious wzięły udział w demonstracji siły i patrolach nad Zatoką Perską w obliczu groźby zajęcia Kuwejtu przez Irak w 1961 r., zaniechanej wówczas przez Irak. W 1964 r. "Sea Vixeny" z lotniskowca HMS Centaur osłaniały operację lądowania Królewskiej Piechoty Morskiej w Tanganice w celu stłumienia powstania antybrytyjskiego i przywrócenia stabilizacji. W 1964 r. wspierały z powietrza brytyjskie siły walczące z powstaniem plemienia Qutaibi w regionie Radfan w Jemenie. W drugiej połowie lat 1960-tych uczestniczyły w blokadzie dostaw ropy naftowej do Rodezji przez Mozambik (tzw. patrol Beira). W 1967 r. "Sea Vixeny" lotniskowca HMS Eagle ponownie weszły do akcji w rejonie Zatoki Perskiej, osłaniając wycofanie sił brytyjskich z Adenu w Jemenie.

Wersję FAW.1 ze służby pierwszoliniowej i pokładów lotniskowców brytyjskich wycofano do 1966 r., a FAW.2 wycofano do 1972 r. Samoloty "Sea Vixen" używane były ponadto w zespołach akrobacyjnych Simons Sircus i Fred's Five. Sea Vixeny używane były na pięciu brytyjskich lotniskowcach w składzie 4 dywizjonów FAA oraz w szkolnych dywizjonach 700 i 766 FAA.

W Polsce.

Przy opracowaniu projektu samolotu De Havilland DH-110 "Sea Vixen" brał udział Polak inż. Stanisław Prauss, przedwojenny konstruktor Państwowych Zakładów Lotniczych w Warszawie. Od 1946 r. inż. Romuald Szukiewicz pracował jako starszy aerodynamik w wytwórni de Havilland w Christchurch, gdzie uczestniczył w projektowaniu samolotu treningowego DH-115 "Vampire Trainer" oraz w rozwoju samolotów DH-112 "Venom", i DH-110 "Sea Vixen". Poprawił ponadto własności pilotażowe obu samolotów.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy średniopłat w układzie dwubelkowym o konstrukcji metalowej.
Skrzydła wyposażone w klapy typu Fowlera umieszczone w przykadłubowej części płata. Części skrajne skrzydła, składane do hangarowania, mają zmieniony profil o opuszczonym nosku, co poprawia właściwości aerodynamiczne skrzydeł na większych kątach natarcia.
Kadłub metalowy. Kabiny zakryte. Kabina pilota znajduje się z lewej strony, kabina nawigatora z prawej strony kadłuba- schowana w kadłubie.
Usterzenie płytowe.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie:
- FAW.2
- 28 niekierowanych pocisków kal. 51 mm w dwóch wysuwanych zasobnikach Microcell pod kadłubem, 4 podwieszane pociski powietrze-powietrze "Firestreak" lub 4 bomby o masie po 227 kg.,
- FAW.2- samoloty mogły przenosić także pociski powietrze-powietrze "Red Top", cztery wyrzutnie pocisków niekierowanych SNEB lub 2 pociski powietrze-ziemia AGM-12 "Bullpup".

Napęd- 2 silniki turboodrzutowe Rolls-Royce "Avon" Mk.208 o ciągu po 50 kN (5094 kg).

Dane techniczne "Sea Vixen" FAW.1 ():
Rozpiętość- 15,54 m, długość- 16,94 m, wysokość- 3,28 m, powierzchnia nośna- 60,19 m².
Masa własna- 12 679 kg, masa startowa max- 16 783 kg.
Prędkość max na poziomie morza- 1110 km/h (0,91 Ma), wznoszenie- 45,7 m/s, pułap praktyczny- 14 630 m, zasięg- 1270 km.

Galeria

  • Morski samolot myśliwski De Havilland DH-110 ”Sea Vixen” FAW.1 w locie. (Źródło: archiwum).
  • De Havilland DH-110 ”Sea Vixen”, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 9/1961).

Źródło:

[1] Morawski R. "Samolot De Havilland Sea Vixen FAW-20". Modelarz nr 9/1961.
[2] Owen Thetford "British Naval Aircraft since 1912". Putnam Aeronautical Books.
[3] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939- 1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
blog comments powered by Disqus